Çığ

Türkiye'nin en büyük çığ olayı, 1 Şubat 1992 tarihinde Şırnak'ın Görmeç köyünde meydana gelmiştir. Bu olayda, Jandarma Bölük Komutanlığı'nın üzerine çığ düşmesi sonucu 91 asker şehit olmuş, ayrıca 60 köylü hayatını kaybetmiştir. 1992 yılı, Türkiye'de çığ nedeniyle en fazla kaybın yaşandığı yıl olarak kayıtlara geçmiştir; bu yıl içinde 157 çığ düşmesi sonucu toplam 443 kişi hayatını kaybetmiştir.

Çığ en çok 30-45 derece arasındaki yamaçlarda oluşur. Çığ oluşumunda etkili olan diğer faktörler şunlardır: Yamaç yönü: Güneye bakan yamaçlar, daha fazla güneş aldığı için kuzey yüzlerine göre daha güvenlidir. Kar tabakasının yapısı: Isı farkları nedeniyle oluşan çok yüzeyli kar kristalleri, çığ oluşumuna zemin hazırlar. Rüzgâr etkisi: Rüzgârın karı tabakalar halinde yığdığı rüzgâr tersi yöndeki yamaçlar tehlikelidir. Yamaç örtüsü: Düz ve otlu yamaçlar, çığ oluşumunu kolaylaştırır.

Erzurum'un en büyük çığ felaketinin nerede olduğuna dair bilgi bulunamadı. Ancak, Erzurum'da meydana gelen bazı çığ felaketleri şunlardır: Uzundere ilçesi. Palandöken Kayak Merkezi. İspir ilçesi.

Çığ düşmesinin bazı belirtileri: Yamaçlarda kırık ağaçlar ve geniş açık alanlar: Bu, yukarıdan gelip sık bir ormanı bile yarabilen geniş bir çığın göstergesi olabilir. Yamaçlarda eğim yönünde küçük ağaç ve çalılıklar: Bu alanda sık çığ düştüğünü ve ağaçların büyüme şansının olmadığını gösterebilir. Yamaçlarda kırık dallar ve hasarlar: Çığlar sonucu oluşmuş olabilir. Karda dengesizlik belirtileri: İnce çatlaklar: Yüzey tabakasının tutunmadığını ve kaymaya hazır olduğunu gösterir. Boş ve tok his: Kar tabakasının tutunmadığını gösterir. Gürültü: Kaymaya hazır bir tabakanın varlığını belirtir. Rüzgarın süpürme izleri: Karın rüzgârla tehlikeli bir tabaka oluşturacak şekilde yığıldığını anlatır. Yağmurla oluşan kanalcıklar: Yağmur sonucunda oluşan tüm çığların düştüğünü ve kar durumunun biraz daha oturduğunu gösterir. Güneş topları: Güneşli bir yamaçtaki taze kardan iz bırakarak yuvarlanan kar topları, çığ riskinin olduğunu işaret eder.

Çığ sondalarının uzunluğu modeline göre değişiklik göstermektedir: ARVA Guide 260 Çığ Sondası: Tam konuşlandırıldığında 2,60 m uzunluğundadır. Ferrino Çığ Sondası: 240 cm uzunluğundadır, her biri 40 cm uzunluğunda 6 parçadan oluşur. Climbing Technology Finder Çığ Sondası: 240 cm uzunluğundadır, 12 mm çapındadır ve 240 gram ağırlığındadır.

Doğu Anadolu Bölgesi'nde çığ olaylarının daha fazla görülmesinin bazı nedenleri: İklim koşulları: Bölgede kış aylarında yoğun kar yağışları yaşanır ve bu, taze kar tabakalarının alt kısımdaki eski tabakalarla kaynaşamamasına yol açar. Topoğrafya: Dağlık ve eğimli araziler, çığ oluşumu için uygun koşullar sunar. Doğal etkenler: Rüzgarın kar kütlelerini kaldırması, hayvan veya insanların oynak kar tabakalarını harekete geçirmesi gibi dış etkenler de çığları tetikler.

Çığ patikası, çığın başlangıç ve durma noktaları arasındaki alanı ifade eder ve üç bölümden oluşur: 1. Başlangıç bölgesi. 2. Akma hattı. 3. Durma bölgesi. Çığ patikası, genellikle kuzey yamaçlarda, rüzgarın kar biriktirdiği ve bol kar alan bölgelerde oluşur.

Çığ riski, eğimli arazi üzerinde birikmiş büyük kar örtüsünün, yer çekimi etkisiyle hızla kayması durumudur. Çığ riskinin yüksek olduğu bölgeler: Bitki örtüsü olmayan veya çok az olan dağlık, eğimli ve engebeli araziler; Ortalama yüksekliği 1000 m’yi geçen yerler. Çığ riskinin artmaması için alınabilecek önlemler: Çığ riski taşıyan bölgelerden uzak durmak; Yamaçlardaki ağaçları, bitki örtüsünü ve ormanları korumak; Kar yağan aylarda hava ve yol durumu raporlarını dikkatlice izlemek; Çığ riski göz önüne alınarak, aile afet planı hazırlamak. Çığ riski taşıyan bölgelerde, profesyonel eğitim almak ve gerekli ekipmanları kullanmak önemlidir.

Çığ düşmesi için en riskli eğim açısı 30 ila 45 derece arasındadır. 25 derecenin altındaki eğimlerde ise daha çok insanları veya araçları etkileyebilecek çok küçük çaplı çığlar oluşur.

Erzurum'da çığ oluşmasının başlıca nedenleri şunlardır: Kar örtüsü: Yüksek ve dik yamaçlı bölgelerde kar örtüsünün zayıflaması. Rüzgar: Kar kütlelerinin rüzgar etkisiyle hareketlenmesi. Hava koşulları: Gece ve sabah saatlerinde buzlanma, don ve yer yer pus ile sis oluşumu. Bu koşullar, özellikle dağlık alanlarda çığ riskini artırır.

Erozyon en çok çığ ve taşkın gibi doğal afetlere neden olur. Erozyonun yol açtığı diğer afetler arasında toprak kaymaları ve heyelanlar da bulunur. Erozyonun etkileri arasında ayrıca toprak ve bitki örtüsü kaybı, tarım arazilerinin verimsizleşmesi ve ekolojik dengenin bozulması gibi durumlar da yer alır.

Çığ görüntülerini aşağıdaki platformlarda bulabilirsiniz: istockphoto.com. youtube.com. Çığ, genellikle hızlı ve yıkıcı bir görüntü sergiler; yamaçlardan hızla aşağı doğru hareket eden büyük kar kütleleri olarak görünür.

Çığda hayatta kalma şansı vardır, ancak bu, doğru bilgi ve hızlı hareket etmeye bağlıdır. Hayatta kalma şansını artıran bazı stratejiler: Soğukkanlı kalmak ve doğru kararlar vermek. Çığın yönünü ve hızını gözlemlemek ve mümkünse kaçış yoluna yönelmek. Yüzme hareketi yaparak yüzeyde kalmaya çalışmak. Ağzı kapatarak nefes alınabilecek bir alan oluşturmak. Sırt çantası gibi ekipmanlara tutunmak. İlk 15 dakika içinde kurtarılanların hayatta kalma şansı yaklaşık %90'dır, bu süre arttıkça bu oran hızla düşer.

Çığ riski olan yerlere ev yapılması önerilmez. Çığ riski taşıyan bölgelerden kaçınılması, yerleşim yeri seçerken dikkat edilmesi gereken önemli bir faktördür. Çığ riski bulunan bölgelerde, mevcut yapıların çığ ve sel yataklarından uzaklaştırılması ve bu tür bölgelere yeni yerleşim birimleri kurulmasının engellenmesi gerekir.

Çiğ, havadaki su buharının daha soğuk nesneler üzerinde yoğunlaşmasıyla oluşan su damlacıklarıdır. Çığ, ise genellikle bitki örtüsü olmayan engebeli, dağlık ve eğimli arazilerde, vadi yamaçlarında tabakalar halinde birikmiş olan kar kütlesinin iç ve/veya dış kuvvetlerinin etkisi ile başlayan bir ilk hareket sonucu yamaçtan aşağıya doğru hızla kaymasıdır. Çığın oluşma nedenleri: aşırı kar yağışı sonrası taze karın alttaki kar tabakasıyla iyi kaynaşmaması; yüksek ses, rüzgar, insan veya hayvanların oynak kar tabakasını harekete geçirmesi.

En büyük çığ felaketi, Peru'nun Ranrahirca bölgesinde meydana gelmiştir.

Eğimli yamaçlarda tutunamayan kar kütlesinin yuvarlanarak büyümesi tanımı, çığ doğal afetiyle ilişkilidir. Toprağın su veya rüzgârın etkisi ile aşınıp taşınması tanımı ise erozyon olarak adlandırılır ve bu afet, İç Anadolu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde yoğun olarak görülür. Dolayısıyla, "heyelan" doğal afeti açıkta kalmaktadır.

Van'daki çığ felaketlerinin nedenleri farklı olaylara dayanmaktadır: 1. 2024 Van-Hakkari karayolunda yaşanan çığ faciası: Bu olayda, yolcu minibüsünün üzerine çığ düşmesi sonucu 1 kişi hayatını kaybetmiş, 14 kişi yaralanmıştır. 2. 2020 Bahçesaray çığ felaketi: 4-5 Şubat 2020'de meydana gelen bu felakette, Van-Bahçesaray karayolunun 33. kilometresinde iki çığ düşmesi sonucu 41 kişi yaşamını yitirmiştir. Bu tür felaketlerin ana nedeni genellikle yoğun kar yağışı ve çığ tehlikesi olan bölgelerde yapılan çalışmalar sırasında iş makinelerinin kullanımı olmuştur.

Sibirya'da yaşanan çığ olayları, genellikle Norilsk şehrinde dağ evlerinin bulunduğu kayak merkezlerinde meydana gelmektedir. 2021 yılında yaşanan bir olayda, çığ nedeniyle dört ev karlar altında kalmış, bir bebeğin cansız bedeni çıkarılmış ve ikisi çocuk dört kişi sağ olarak kurtarılmıştır. Çığ durumunda yapılması gerekenler arasında, güvenli bir yere ulaşmaya çalışmak, bağırarak veya ses kaynakları kullanarak diğer insanları uyarmak ve mümkünse bir cisme tutunmak yer alır.

Van'da en büyük çığ felaketi, 4-5 Şubat 2020 tarihlerinde meydana gelmiştir.