Çığ

Heyelan, diğer doğal afetlerin tetikleyicisi olabilir: 1. Seller: Heyelan, akarsu yataklarını doldurarak sellerin oluşmasına neden olabilir. 2. Çığ: Engebeli arazilerde heyelan sonucu kayaların yuvarlanması çığ riskini artırır. 3. Toprak Kaymaları: Yamaçlarda aşırı yağış ve killi toprakların yumuşaması sonucu toprak kaymaları meydana gelir. Ayrıca, heyelan deprem gibi doğal afetler sırasında da artabilir.

Kar kütlelerinin yamaçlardan aşağı doğru kaymasına "çığ" denir.

Çığa maruz kalındığında kurtulmak için şu adımlar izlenmelidir: 1. Soğukkanlılığı korumak: Çığın büyüklüğüne ve hızına bakarak en kısa sürede riskli alanı terk etmek ve daha güvenli yerlere ulaşmaya çalışmak önemlidir. 2. Yüzeyde kalmaya çalışmak: Sırt çantası taşıyorsanız çıkarmayın, çığın daha yavaş ve kenar kısımlarına ulaşmaya çalışın. 3. Ses çıkarmak: Bağırarak veya korna, çan, ıslık gibi ses kaynakları kullanarak çevrenizdekileri uyarın. 4. Sabit bir cisme tutunmak: Kayak yaparken çığa yakalanmak kesinse, kayak sopalarını ve kayakları çıkarıp sabit bir cisme tutunmaya çalışın. 5. Araç içindeyseniz: Motoru durdurun, ışıkları söndürün ve sigara içmeyin veya ateş yakmayın; telsizi açık tutarak yardım isteyin. Çığ altında kalındığında ise: - Yerden destek alarak ve büyük dalgalarla boğuşuyormuş gibi kulaçlar atarak nefes boşluğu oluşturmaya çalışmak gerekir. - Başınızı sağa sola çevirerek kendinize daha fazla nefes alanı açın. Zorunlu olmadıkça, çığdan kurtarılan kişileri hareket ettirmeyin ve ilk yardım eğitiminiz yoksa müdahale etmeyin.

Çığ riski olan bölgeler, genellikle yüksek dağlık ve engebeli arazilerde yoğunlaşmıştır. Türkiye'de bu bölgeler şunlardır: 1. Doğu Anadolu Bölgesi: Bingöl, Hakkari, Erzurum, Bitlis, Van. 2. Karadeniz Bölgesi: Rize, Artvin, Gümüşhane, Trabzon. 3. İç Anadolu Bölgesi: Kayseri ve Sivas'ın yüksek dağlık alanları. 4. Akdeniz Bölgesi: Toros Dağları'nın yüksek kesimleri. Ayrıca, Himalayalar, Alpler ve Rockies Dağları gibi dünya genelinde de çığ riskinin yüksek olduğu bölgeler bulunmaktadır.

Eğimli yamaçlarda biriken kar kütlesinin düşmesi sonucu çığ oluşur.

Farklı çığ felaketlerinde farklı sayıda kişi hayatını kaybetmiştir: 1. İsviçre'de Alp Dağları'ndaki Zermatt'a bağlı Riffelberg'de meydana gelen çığ felaketinde 3 kişi ölmüştür. 2. Van'ın Bahçesaray ilçesinde 4 ve 5 Şubat 2020'de yaşanan çığ felaketinde 42 kişi hayatını kaybetmiştir. 3. Hindistan'ın Uttarakhand eyaletinde Himalaya Dağları'nda yaşanan çığ felaketinde 8 kişi ölmüştür.

Çığ en çok 28° ile 45° arasındaki eğimli yamaçlarda oluşur.

Türkiye'nin en büyük çığ olayı, 7 Şubat 1989 tarihinde Erzurum'un Tekman ilçesinde meydana gelmiştir.

Van'daki çığ felaketinde 42 kişi hayatını kaybetti.

Çığ geldiğinde yapılması gerekenler: 1. Soğukkanlılığı korumak: Çığın büyüklüğüne ve hızına göre en kısa sürede riskli alanı terk etmek gerekir. 2. Güvenli bir yere ulaşmak: Çığın kenar kısımlarına, daha yavaş ve düşük yükseklikte olan yerlere ulaşmaya çalışmak önemlidir. 3. Ses çıkarmak: Bağırarak veya korna, çan, ıslık gibi ses kaynakları kullanarak çevredekileri uyarmak gerekir. 4. Ekipman kullanımı: Sırt çantası taşıyorsanız çıkarmayın, kayak yapıyorsanız direklerinizi ve kayaklarınızı yere koyarak sabit bir cisme tutunmaya çalışın. 5. Araç içindeyseniz: Motoru durdurun, ışıkları söndürün, sigara içmeyin ve ateş yakmayın. 6. Yardım istemek: 155 Polis ve 156 Jandarma hatlarını arayarak durumu bildirin. Çığ riskini azaltmak için: Yeni yerleşim yeri olarak çığ tehlikesi olan bölgeleri seçmemek ve yamaçlardaki ağaçları, bitki örtüsünü ve ormanları korumak önemlidir.

Erzurum'un en büyük çığ felaketlerinden biri, İspir ilçesine bağlı Yedigöl köyü Dikenli Yaylası'nda meydana gelmiştir.

Çığ düşmesinin belirtileri genellikle göz ve kulakla fark edilebilir ve aşağıdaki şekillerde ortaya çıkar: 1. Kırılmış ağaçlar ve yaşlı ağaçlar arasında geniş alanlar: Bu, yukarıdan gelen bir çığın sık bir ormanı bile yarabileceğini gösterir. 2. Yamaçta sadece aşağı doğru eğilmiş küçük ağaç ve çalılıklar: Bu alanda sık sık çığ düşüp, ağaçların büyüme şansı olmadığını gösterir. 3. Karda dengesizlik belirtileri: Geçilen yerlerde kar boyunca ince çatlakların açılması, yüzey tabakasının tutunmadığını ve kaymaya hazır olduğunu gösterir. 4. Karın gürültüsü: Karda oturan bir tabakanın gürültüsü, yakınlarda kaymaya hazır bir tabakanın olduğunu belirtir. 5. Rüzgârın süpürme izleri: Bu izler, karın rüzgârla tehlikeli bir tabaka oluşturacak şekilde yığıldığını anlatır. Ayrıca, ani hava değişiklikleri ve aşırı kar yağışı da çığ riskini artıran faktörler arasındadır.

Çığ sondaları farklı uzunluklarda olabilir: - ARVA GUIDE 260 çığ sondası 2,60 metre uzunluğundadır. - ARVA RACE 240 çığ sondası 2,40 metre uzunluğundadır. - Ferrino Avalanche Probe çığ sondası ise 2,30 metre uzunluğundadır.

Doğu Anadolu Bölgesi'nde çığ olaylarının daha fazla görülmesinin başlıca nedenleri şunlardır: 1. Yüksek Eğim ve Engebeli Arazi: Bölgenin dağlık ve engebeli yapısı, çığ oluşumu için uygun koşullar sağlar. 2. Yoğun Kar Yağışı: Doğu Anadolu'da kar yağışının fazla olması, taze karın alttaki tabakalarla iyi kaynaşamamasına ve çığ riskini artırmasına neden olur. 3. Bitki Örtüsünün Az Olması: Ağaçsız ve çıplak yamaçlar, kar kütlesini tutarak çığ riskini azaltan bitki örtüsünden yoksundur.

Çığ patikaları, çığların oluştuğu ve hareket ettiği üç ana kısımdan oluşan güzergahlardır. Bu kısımlar şunlardır: 1. Başlangıç Bölgesi: Duraysız kar örtüsünün harekete başladığı hat veya nokta. 2. Akma Hattı: Çığın başlangıç bölgesini, çığın taşıdığı malzemenin biriktiği ve durduğu bölüme bağlayan hat. 3. Yavaşlama-Durma Bölgesi: Akış hızının negatif yönde ivmelendiği, çığın getirdiği malzemenin depolandığı ve çığın durduğu yer.

Çığ riski, yamaçlarda biriken kar, buz ve diğer maddelerin ağırlığı ile oluşan ani kaymaların meydana gelme olasılığını ifade eder. Çığ riskini artıran faktörler arasında şunlar yer alır: - yoğun kar yağışı; - karın yapısı ve kar tabakasının üst üste birikmesi; - rüzgar ve ısınma gibi hava koşulları; - insan faaliyetleri (inşaat, kayak gibi). Çığ riskinin etkileri hem doğal çevre hem de insan hayatı için ciddi olabilir: - çığlar, ormanları tahrip edebilir ve su kaynaklarına zarar verebilir; - yaralanmalar, ölümler ve büyük maddi kayıplar yaşanabilir.

Çığ düşmesi genellikle 30–45 derece arasındaki eğimlerde meydana gelir.

Posof'ta çığ felaketlerinde can kaybı yaşanmamıştır.

Dünyadaki en büyük çığ felaketi, 31 Mayıs 1970 tarihinde Peru'da meydana gelmiştir.

Farklı çığ olaylarında toplam 7 kişi hayatını kaybetti: 1. İsviçre: Alp Dağları'nda meydana gelen çığda 3 kişi öldü. 2. Rusya: Magadan bölgesinde yaşanan çığda 4 kişi öldü. 3. Erzurum: Palandöken Dağı'nda Judo Milli Takımı'nın üzerine düşen çığda 1 kişi öldü.