Çığ

Palandöken Dağı'nda çığ düşmesinin başlıca nedenleri şunlardır: Kar tabakasındaki zayıflıklar. Eğimli arazi. Yoğun kar yağışı. Rüzgar ve sıcaklık değişimleri. Bu faktörler, özellikle kış aylarında Palandöken gibi yüksek rakımlı ve kayak faaliyetlerinin yoğun olduğu bölgelerde çığ riskini artırır.

21 Aralık 2024 tarihinde Erzurum Palandöken'de yaşanan çığ düşme olayı şu şekilde gerçekleşti: Yüksek irtifa kampı yapan Judo Milli Takımı, Sultan Sekisi bölgesinde antrenman yaparken üzerlerine çığ düştü. Dört sporcu kar yığını altında mahsur kaldı. Üç sporcu kendi imkanları ve jandarma tarafından kurtarıldı. 16 yaşındaki milli sporcu Emre Yazgan ise hayatını kaybetti. İl Afet ve Acil Durum Müdürü Selahattin Karslı, sporcuların çok dik bir mevkide çığa kapıldığını belirtti. Çığın düşme anına dair görüntüler, A Haber tarafından yayınlandı.

Palandöken'de çığ düşmesi en çok "Yusufun Deresi" mevkisinde görülür. 15 Şubat 2025 tarihinde, Palandöken Kayak Merkezi'nin kuzey pistinde bulunan "Yusufun Deresi" mevkiinde çığ düşmüş ve bu olay, bölgedeki bir kayakçının cep telefonu kamerasına yansımıştır.

21 Aralık 2024 tarihinde Erzurum'un Palandöken Dağı'nda yaşanan çığ olayı şu şekilde gerçekleşti: Yüksek irtifa kampı yapan Judo Milli Takımı, Sultan Sekisi bölgesine tırmanırken üzerlerine çığ düştü. Kar yığını altında mahsur kalan dört kişiden üçü kurtarıldı, bir kişi ise yaşamını yitirdi. Kurtarılan sporculardan bazılarının boynunda ve çeşitli bölgelerinde kırıklar olduğu belirtildi. Çığ olayının yaşandığı yer, kayak pistine yakın bir alandı ancak kayak yapılan bir bölge değildi. Çığ altında kalan sporcu, 16 yaşındaki milli sporcu Emre Yazgan'dı.

Islak kar çığı, çığ türleri arasında en tehlikeli olanıdır. Islak kar çığlarının tehlikeli olmasının bazı nedenleri: Yüksek yoğunluk: Kar kütlesinin yoğunluğu 200-600 kg/m³ arasında değişir. Yavaş hız: Hızları 10-20 km/saat olmasına rağmen, yüksek yoğunlukları nedeniyle büyük hasarlara yol açarlar. Yıkıcı etki: 40 ton/m²'ye ulaşan yıkıcı etkiye sahiptirler. Geçtiği yerlerin tanınmaz hale gelmesi: Islak kar çığları, geçtikleri yerleri tanınmaz hale getirir.

Çığ, genellikle bitki örtüsü olmayan engebeli, dağlık ve eğimli arazilerde, vadi yamaçlarında tabakalar halinde birikmiş olan kar kütlesinin iç ve/veya dış kuvvetlerin etkisi ile başlayan bir ilk hareket sonucu yamaçtan aşağıya doğru hızla kaymasıdır. Çığ oluşumunun bazı nedenleri: Karla kaplı yüzeyin eğimi. Karın ısısı değişiklikleri. Yağışların ani artış göstermesi. Rüzgar etkisi. Toprağın su içinde doygun hale gelmesi. İnsan müdahaleleri. Doğal afetler (deprem gibi). Çığ oluşumunu önlemek için bazı önlemler: Eğitim: Çığ riski ve güvenlik önlemleri hakkında eğitim almak. Doğal engeller: Kayalar ve ağaçlar gibi doğal engellerin korunması. Alarm sistemleri: Çığ tehlikesini tespit eden sistemlerin kurulması. Çığ kılavuzları: Deneyimli kılavuzlarla hareket etmek ve güvenli rotaların belirlenmesi. Ekipman kullanımı: Her zaman uygun ekipman kullanmak ve ekipmanın yıllık kontrollerini yaptırmak. Hava durumu takibi: Hava durumunu ve çığ raporlarını takip etmek. Kalabalık gruplarla hareket etmemek: İnsan gruplarının bağımsız hareket etmesi riskleri artırabilir. Alternatif güzergahlar: Çığ riski varsa, önceden plan yaparak alternatif güzergahlar belirlemek.

Çığda kurtarma operasyonu, uzmanlık gerektiren bir işlemdir ve mutlaka yetkili ekipler tarafından gerçekleştirilmelidir. Çığda kurtarma operasyonunun bazı aşamaları: Çağrı alınması ve ekip hazırlığı. Arama yöntemlerinin uygulanması. Sondaj ve problama. Kurtarma. Kurtarma çalışmalarında kullanılan bazı ekipmanlar: çığ arama alıcı/verici cihazlar; sonda; kürek.

3 Mart 2025 tarihinde Hindistan'ın Uttarakhand eyaletinde yaşanan çığ felaketinde 46 işçi kurtarıldı.

Çığ kurtarma ekibinin kaç kişiden oluştuğu, ekibin türüne ve görevlerine bağlı olarak değişiklik gösterebilir. DAK (Doğal Afetler Arama Kurtarma) Timi, 6 kişiden oluşur ve bu kişiler arasında tim komutanı, dinleme ve arama uzmanı, 2 kurtarma uzmanı ve 2 acil müdahale uzmanı bulunur. Özel Harekat Polislerinden Oluşan Çığ Timi ise 200 kişiden oluşur. Genel olarak, ideal bir arama-kurtarma ekibi 10-12 kişiden oluşur ve bu ekipte ekip komutanı, ilk yardım personeli, malzeme sorumlusu, kurtarma personeli ve destek personeli gibi farklı roller bulunur.

Türkiye'de en çok çığ, Doğu Anadolu Bölgesi'nde görülmektedir. Çığ olaylarının sıkça yaşandığı bazı bölgeler şunlardır: Karadeniz Bölgesi: Küre ve Rize Dağları. Doğu Anadolu Bölgesi: Tecer, Otluk Beli, Munzur, Karagöl, Palandöken, Kargapazarı, Aras Güneyi, Muş Güneyi, Van Doğusu ve Hakkari Dağları. Türkiye'de çığ olayları genellikle Aralık ve Mart ayları arasında yaşanmaktadır.

Meteoroloji'nin Malatya'yı uyardığı bazı durumlar şunlardır: Yüksek sıcaklıklar. Kuvvetli rüzgar ve fırtına.

Çığ oluşumunun bazı nedenleri: Yoğun kar yağışı. Kar tabakasının yapısı. Rüzgar. Isınma ve erime. İnsan etkisi. Depremler. Makineler ve patlayıcılar.

Doğu Karadeniz'in iç kesimlerinin yüksekleri ile Doğu Anadolu'nun doğusundaki dik ve eğimli yamaçlarda çığ tehlikesi ile ilgili uyarılar, aşağıdaki kaynaklarda bulunabilir: trthaber.com; diyanethaber.com.tr; cumhuriyet.com.tr; dokuzeylul.com; gercekgundem.com. Bu uyarılar, genellikle Meteoroloji Genel Müdürlüğü tarafından yapılmaktadır.

Çığ kurtarma sondası (probe) kullanımı: 1. Hazırlık: Sondayı kullanmadan önce, sondanın 220 cm uzunluğunda olduğundan emin olunmalıdır. 2. Kullanım: Bir elle sondanın kablosu tutulup, sondayı aşağıya doğru atarak yerçekimini kullanarak açılmasını sağlayın. 3. Arama: Sondayı, kazazede ile temas edinceye kadar kullanın. 4. Yöntem: Sondalama sırasında, sondayı kara dik olarak tutun ve her bir delik arasındaki boşluk 25 cm olacak şekilde arama yapın. İkincil travmalara yol açmamak için sondayı çok sert batırmaktan kaçınılmalıdır. Çığ kurtarma sondası, dağ profesyonelleri tarafından tercih edilen ARVA GUIDE 260 gibi modellerde, RACK LOCK kilitleme sistemi ile daha sağlam ve hassas bir arama imkanı sunar. Çığ kurtarma operasyonları, ikincil çığ düşme riskine karşı dikkatli olunarak ve yüksek güvenlik önlemleri alınarak gerçekleştirilmelidir.

Türkiye'deki en büyük çığ felaketi, 1 Şubat 1992 tarihinde Şırnak'ın Görmeç köyünde meydana gelmiştir. Bu olayda, 2. Komando Tugayı'na bağlı bir askeri birliğin üzerine çığ düşmüş ve toplamda 91 asker ile 60 köylü hayatını kaybetmiştir.

Heyelan, dolaylı olarak birkaç doğal afete yol açabilir: Sel: Heyelan sonucu ortaya çıkan kaya ve çamur bulamacı, köprüleri ve nehir kollarını bloke edebilir, bu da sel felaketlerine neden olabilir. Tsunami: Büyük heyelanlar, denizde önemli kaya düşmeleri veya volkanik çöküşler, tsunamilere yol açabilir. Altyapı hasarı: Heyelanlar, yollar, köprüler, enerji hatları, su ve kanalizasyon sistemleri gibi kritik altyapıları kullanılamaz hale getirebilir. Ayrıca, heyelanlar doğrudan can ve mal kaybına, çevresel bozulmaya ve ekonomik kayıplara da neden olabilir.

Kar kütlelerinin yamaçlardan aşağı doğru kaymasına "çığ" denir. Çığ, genellikle bitki örtüsü olmayan engebeli, dağlık ve eğimli arazilerde, vadi yamaçlarında tabakalar halinde birikmiş olan kar kütlesinin iç ve/veya dış kuvvetlerin etkisi ile başlayan bir ilk hareket sonucu yamaçtan aşağıya doğru hızla kaymasıdır.

Çığa maruz kalındığında hayatta kalmak için şu adımlar izlenmelidir: 1. Panik yapmamak ve sakin kalmak. 2. Çığın büyüklüğüne, hızına ve patikanın genişliğine bakarak en kısa sürede riskli alandan uzaklaşmak. 3. Sırt çantasını çıkarmadan yüzeyin üzerinde kalmaya çalışmak. 4. Çığın kenar kısımlarına ulaşmaya çalışmak. 5. Bağırarak veya ses kaynakları kullanarak çevredekileri uyarmak. 6. Kayak yapılıyorsa sopaları ve kayakları çıkarıp atmak, sabit bir cisme tutunmaya çalışmak. 7. Yerden destek alarak ve geniş yüzme hareketleri yaparak karın üstünde kalmaya çalışmak. 8. Ağzı sıkıca kapatmak ve nefes tutmaya çalışmak. 9. Bacaklar ve kollar birbirine yapıştırılarak oturma pozisyonu almak. 10. Çığ durmadan önce bacaklarla yeri sertçe iterek kalkmaya çalışmak. Çığ sonrası, en kısa zamanda ilgili kişi ve kuruluşlara haber verilmelidir.

Türkiye'de çığ riski olan bölgeler genellikle Karadeniz ve Doğu Anadolu bölgelerindeki dağlık ve eğimli arazilerdir. Çığ riski taşıyan bazı iller: Bingöl; Tunceli; Bitlis; Şırnak; Bayburt; Hakkari; Siirt. Çığ riski olan diğer bölgeler: Kuzeydoğu Anadolu Bölgesi (Artvin, Erzurum, Kars, Ağrı, Erzincan); Akdeniz Bölgesi (Antalya, Mersin, Adana); İç Anadolu Bölgesi (Kayseri, Sivas, Yozgat, Konya). Çığ riski taşıyan bölgelerde yaşayanlar ve ziyaret edenler, çığ tehlikesine karşı dikkatli olmalı ve gerekli önlemleri almalıdır.

Eğimli yamaçlarda biriken kar kütlesinin düşmesi sonucu çığ oluşur. Çığ, genellikle bitki örtüsünden yoksun engebeli, dağlık ve eğimli arazilerde, vadi yamaçlarında tabakalar halinde birikmiş olan kar kütlesinin iç ve/veya dış kuvvetlerinin etkisi ile başlayan bir ilk hareket sonucu, yamaçtan aşağıya doğru hızla kaymasıdır. Çığlar, büyük miktarda karın birbirine yapışmadan ve ani bir şekilde yer çekiminin etkisiyle kayması sonucunda oluşur ve tehlikeli sonuçlara yol açabilir.