BilgiTeorisi

John Locke'un "İnsan Anlığı Üzerine Bir Deneme" adlı eseri, birkaç önemli nedenle önemlidir: Ampirik felsefenin temeli: Eser, modern bilim ile ampirik felsefenin kalıcı ittifakının temelini oluşturur. Aydınlanma düşüncesinin başlangıcı: Aydınlanma Dönemi, bu eserde tartışılan ampirik bilgi kuramı ile başlamıştır. Eğitim ve düşünceye etkisi: "Tabula rasa" (boş levha) kavramı, eğitim, estetik ve dinsel hoşgörü gibi alanlarda devrim yaratmıştır. Bilgi teorisine katkı: Eser, doğru bilginin sınırlarını genişletmek için Platon, Augustinus ve Descartes'ın tezlerine karşı ampirik bir anlayış sunar. Kilise öğretisine eleştiri: Varlığa ve maddeye ilişkin tinsel dayanak arayışlarını sona erdirme çabası, aynı zamanda dogmatik kilise öğretisinin de eleştirisi anlamına gelir.

Olaylar, olgulara göre daha somuttur çünkü olaylar, gözle görülebilir, başkalarının şahitliğinde ve bilinen bir zamanda gerçekleşirken, olgular soyut kavramlardır ve duyu organlarıyla algılanamazlar. Gözle görülebilirlik: Olaylar, 5 duyu organıyla, çoğunlukla göz ve kulak aracılığıyla algılanabilir. Belirli zaman ve yer: Olayların başlangıç ve bitiş tarihleri bellidir ve belirli bir yerde gerçekleşirler. Somutluk: Olgular ise öznel bir fikirdir ve net bir anlamları yoktur.

Bilginin üç kaynağı şunlardır: 1. Akıl (Rasyonalizm). 2. Duyu ve Deneyim (Ampirizm). 3. Sezgi (Entüisyonizm).

Bilgi teorisinin temel ilkeleri şunlardır: Entropi: Bir rastgele değişkenin değerini tahmin ederken belirsizliği nicelikselleştirir. Bilgi Birimi (Bit): Herhangi bir bilgi, bir dizi 0 ve 1 ile kodlanır ve her bir bit, eşit olasılıkla gerçekleşen bir olayı temsil eder. Karşılıklı Bilgi: İki rastgele değişken arasındaki paylaşılan bilgi miktarını ifade eder. Bağımsız Değişkenler: İki bağımsız rastgele değişkenin bilgi miktarı, ayrı ayrı gözlemlenen bilgilerin toplamına eşittir. Kodlama: Bilgi, sinyal işleme, sıkıştırma, depolama ve iletme gibi işlemlerle kodlanır. Bilgi teorisi, Claude E. Shannon tarafından 1948'de yayınlanan "İletişimin Matematiksel Kuramı" adlı çalışmayla oluşturulmuştur.

İbn Rüşd'e göre bilginin kaynağı duyu ve akıldır. Duyu. Akıl. İbn Rüşd, bilginin oluşumunda heyûlânî akıl, meleke hâlindeki akıl, müktesep akıl ve faal akıl gibi farklı akıl türlerinin rol oynadığını belirtir.

Pyrrhoncu (Pironcu) Şüphecilik, adını M.Ö. 360-270 yılları arasında yaşamış olan Elisli Pyrrhon'un öğretilerinden alan, doğru bilgiye ulaşmanın ya da bilginin nesnel gerçekliğini kesin olarak doğrulamanın mümkün olmadığını savunan antik bir düşünce okuludur. Pyrrhoncu Şüpheciliğin Temel İlkeleri: Yargıdan Kaçınma: Kesin yargılardan kaçınılmalı, her türlü iddia askıda bırakılmalıdır. Nesnel Gerçekliğin Bilinemezliği: Gerçekliğin nihai doğası hakkında kesin bilgiye ulaşmak mümkün değildir. Dogmatizmin Reddi: Hiçbir görüşe körü körüne bağlanılmamalı, tüm inançlar sorgulanmalıdır. Ataraksia: Şüphecilik, endişelerden ve hayal kırıklıklarından kurtulmaya yardımcı olur. Pyrrhoncu Şüphecilik, Batı felsefesinin gelişimi üzerinde önemli bir etki yaratmış ve Sextus Empiricus ile David Hume gibi filozoflar üzerinde etkili olmuştur.

Entropi, yapay zekada (YZ) bilginin belirsizliğini ve düzensizliğini ölçmek için kullanılır. YZ alanında entropinin bazı kullanım amaçları: Büyük veri üzerinde işlem yapma: YZ, özellikle Büyük Veri ve Derin Öğrenme alanlarının gelişimiyle daha büyük veri setleri üzerinde çalışabilir hale gelmiştir. Sınıflandırma yöntemleri: Karar ağacı algoritmalarında, bilgi kazancı ve gini hesaplamaları için entropi kullanılır. Yanıtların kalitesini değerlendirme: Semantik entropi, yapay zeka tarafından oluşturulan yanıtların ve halüsinasyonların kalitesini belirlemeye yardımcı olur. Temel mantık ve kavram açısından benzer olsa da, YZ yöntemlerinde entropinin yöntemsel uygulamasında farklılıklar gözlemlenebilir.

Felsefede skepsis, "şüphe" veya "şüphecilik" anlamına gelen Yunanca bir kelimedir. Bazı anlamları: Eleştirel düşünme ve sorgulama: Kişinin belirli bir inanç veya fikrin doğruluğunu sorguladığı veya şüphe duyduğu bir ruh halini tanımlar. Bilgi olasılığı: Bir şeyi bilmenin (sahici bilginin) imkânsız olduğunu, insanların bilgi sandıklarının aslında yanılgılar olduğunu savunur. Soruşturma: "Skepsis" kelimesi, "inceleme" anlamına da gelir.

Aristoteles'e göre bilginin temel kaynağı deneyimdir. İnsanlar doğuştan boş bir zihne sahip olarak gelirler ve bilgiyi duyular yoluyla deneyimleyerek elde ederler. Aristoteles'e göre ayrıca tümevarım ve tümdengelim de bilgi elde etme yöntemleridir. Tümevarım. Tümdengelim. Aristoteles, bilimsel bilginin yapısını ve düzenini anlamak için de kategoriler ve sınıflandırmalar kullanmıştır.

Bedîhî bilgi, aklın hiçbir delile ihtiyaç duymaksızın kendiliğinden doğruluğunu kabul ettiği bilgidir. Bu terim, mantıkta "apaçık bilgi" anlamına gelir. Bazı bedîhî bilgi örnekleri: "Varlık vardır". "Bütün, parçasından büyüktür". Kişinin kendi varlığını bilmesi, acıktığını veya susadığını bilmesi.

Çağdaş epistemoloji, bilgi ve gerekçelendirilmiş inanç üzerine odaklanan bir araştırma alanıdır. Bazı çağdaş epistemoloji yaklaşımları: Bağdaşımcılık (coherentism). İçselcilik (internalism). Dışsalcılık (externalism). Pragmatizm. Çağdaş epistemolojinin temel soruları: Bilgi nedir? Bilginin kaynağı nedir? Bilginin değeri nedir? Doğru bilgi var mıdır? Bilginin sınırı nedir? Bilginin yöntemi nedir? İnsan neyi bilebilir?

Epirizm, aynı zamanda deneycilik veya ampirizm olarak da bilinen, bilginin duyular ve deneyimler yoluyla elde edildiğini savunan felsefi bir görüştür. Bu akıma göre, insan zihni doğuştan boş bir levha (tabula rasa) gibidir ve zamanla bu levha dolar, kişi deneyimleriyle bilgi sahibi olur. Epirizm, 17. ve 18. yüzyıllarda İngiliz Okulu tarafından bir metodoloji haline getirilmiş ve John Locke, George Berkeley, David Hume gibi düşünürler tarafından savunulmuştur.

İletinin temel unsurları şunlardır: 1. Gönderici (Kaynak): İletiyi oluşturan ve alıcıya gönderen kişi veya varlık. 2. Alıcı (Hedef): İletinin ulaştırılmak istendiği kişi veya varlık. 3. İleti (Mesaj): Göndericinin alıcıya iletmek istediği duygu, düşünce ve istekler. 4. Kanal (Araç): İletinin gönderilme biçimi, yani ses, görsellik, kitle iletişim araçları gibi yollar. 5. Dönüt (Geri Bildirim): Alıcının iletiye verdiği her türlü yanıt. 6. Bağlam (Ortam): İletişimin gerçekleştiği ortam veya durum. Bu unsurlar, etkili bir iletişim sürecinin gerçekleşmesi için gereklidir.

Felsefede kümülatif yaklaşım, geçmişte elde edilen bilgi birikimi üzerine yeni bilgilerin eklenmesi anlamına gelir. Türk Dil Kurumu'na göre, felsefi bilgi kümülatif bir bilgi olarak tanımlanır. Uluğ Nutku'nun görüşlerine göre ise felsefenin ilerleyen bir bilgisi vardır ve bu bilgi, inanç öğeleriyle serpiştirilmiştir.

Felsefede kalp yoluyla elde edilen bilgiye "ma'rifet" veya "irfan" denir. Gazzâlî'ye göre, mutlak bilgiye ve hakikate ulaşmak için duyular ve akıl yetersizdir; bu bilgiye ancak iman (inanç) ile, yani kalp gözü ile ulaşılabilir.

Bilgi teorisi, bilginin nicelikselleştirilmesi ile ilgili bir uygulamalı matematik ve elektrik mühendisliği dalıdır. Mantık, düşünme ve bilmenin bilimi olarak tanımlanır. Bilgi teorisi ve mantık arasındaki ilişki, her iki alanın da dille formüle edilmiş bilgiyi incelemesi ve bu süreçte psikolojinin, dilbilimin ve diğer bilimlerin kavram ve metotlarından yararlanmaları ile ortaya çıkar.

Rene Descartes'ın okunması gereken bazı kitapları: Yöntem Üzerine Konuşma. Meditasyonlar. Aklın Yönetimi İçin Kurallar. Ahlak Üzerine Mektuplar. Ruhun Tutkuları. Ayrıca, Felsefenin İlkeleri ve Hakikatin Araştırılması gibi eserler de okunabilir.

Çağdaş bilgi felsefesi, bilginin doğasını, imkânını, kaynağını, doğruluğunu ve sınırlarını inceleyen ve araştıran bir felsefe dalıdır. Çağdaş bilgi felsefesinin bazı temel konuları: Bilgi ve inanç ilişkisi. Gerçeklik. Bilginin kaynağı. Bilginin doğruluk ölçütü. Bilginin sınırları. Çağdaş bilgi felsefesinde ampirizm, rasyonalizm, şüphecilik, pironizm, kartezyenlik, pragmatizm gibi düşünce okulları bulunmaktadır.

Felsefede uygunluk kuramı, bir önermenin doğru sayılabilmesi için ifade ettiği durumun gerçekten var olması gerektiğini savunan en eski ve klasik doğruluk anlayışıdır. Bu kurama göre doğruluk, dil ile gerçeklik arasında bir uygunluk ilişkisine dayanır. Uygunluluk kuramı, Aristoteles'in "Metafizik" adlı eserinde açık ifadesini bulmuştur. Felsefede başlıca beş büyük doğruluk kuramı ayırt edilir: Uygunluluk (Correspondence) Kuramı. Tutarlılık (Coherence) Kuramı. Anlaşma (Consensus) Kuramı. Pratik (Pragmatic) Kuram. Gösterge (Performative) Kuram.

Bilginin kaynağı farklı felsefi yaklaşımlara göre çeşitli şekillerde tanımlanabilir: Akıl (rasyonalizm). Deney ve gözlem (empirizm). Sezgi (entüisyonizm). Ayrıca, bilginin oluşumunda hem akıl hem de deney ve gözlemin gerekli olduğunu savunan eleştirel (kritisizm) yaklaşım da bulunmaktadır.