Ayaklanma

Vak'a-i Vakvakiye (Çınar Vakası), Osmanlı Devleti'nde 17. yüzyılda IV. Mehmet'in saltanatı sırasında, 4-8 Mart 1656 tarihleri arasında İstanbul'da çıkan askerî bir ayaklanmadır. Ayaklanmanın bazı nedenleri şunlardır: Ekonomik sıkıntılar. Girit Savaşı. Devlet görevlilerinin yetkilerini kötüye kullanması. Halkta oluşan düşmanlık. Ayaklanmanın sonucunda, isyancılar tarafından ölüme mahkûm edilen kişiler At Meydanı'nda bulunan büyük bir çınar ağacına asılmışlardır.

Kavalalı Mehmet Ali Paşa'nın Osmanlı'ya karşı ayaklanmasının bazı sebepleri: Mora ve Suriye valiliklerinin verilmemesi: 1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşı sırasında, Osmanlı'nın yardım talebini geri çevirmesi, Mora valiliğinin kendisine verilmemesiyle sonuçlanmıştır. Bağımsız devlet kurma isteği: Mehmet Ali Paşa, Mısır'ı bağımsız bir devlet haline getirmek ve Osmanlı'ya bağlı olmamak istiyordu. Askeri ve ekonomik güçlenme: Askeri ve ekonomik olarak oldukça güçlenen Mehmet Ali Paşa, kendisini Osmanlı'dan daha güçlü görmeye başlamıştır. Toprak genişletme amaçları: Suriye ve Irak üzerinde genişleme hedefleri vardı. Fransa ve İngiltere ile ilişkiler: Fransa, Mehmet Ali Paşa'yı İngiltere'ye karşı bir müttefik olarak görmekteydi.

Vaka-i Vakvakiye, diğer adıyla Çınar Vakası, 17. yüzyılda, IV. Mehmet'in saltanatı sırasında, 4-8 Mart 1656 tarihleri arasında İstanbul'da çıkan askerî bir ayaklanmadır. Ayaklanmanın sebebi, yeniçerilerin maaşlarının geç ve düşük akçeyle ödenmesi, Girit Savaşı'nda başarı elde edilememesi ve hükûmet otoritesinin zayıflamasıdır. Üzerine cesetler asılmış olan bu çınar ağacı, Hint mitolojisinde adı geçen ve meyveleri insan olan Vakvak Ağacı'na benzetildiği için olay bu isimle anılmaya başlanmıştır.

"Kardeşim İçin Der'a" filmi, Suriye'de yaşanan gerçek olaylardan esinlenerek hazırlanmıştır. Film, 2011 yılında Suriye'nin Der'a şehrinde başlayan ve daha sonra iç savaşa dönüşen halk ayaklanmasının nedenlerini konu almaktadır.

Celda 211 (Hücre 211) filmi, yeni başladığı gardiyanlık işine dair detayları öğrenmek için bir gün önceden hapishaneye giden ve diğer gardiyanlarla iş üzerine konuşurken başına düşen sert bir cisim sonucu baygınlık geçiren Juan Oliver'ın hikayesini anlatıyor. Juan, baygın olduğundan diğer gardiyanlar tarafından 211 numaralı hücreye bırakılır. Hapishanede sözü geçen ve müebbet yemiş olan Malamadre'nin yanına götürüldüğünde ise bunun hiç de kolay bir oyun olmadığının farkına varır. Oldukça mantıklı ve kendi hedeflerine yönelik adımlar ile ilerleyen bu iki farklı karakter arasındaki bağı kuvvetlendiren ise merhamet duygusu olur. İkilinin bir anda sık sık vakit geçirmeye başlamaları ve birbirlerini daha yakından tanımaları sırlarla dolu bir dostluğun kurulmasının başlangıcıdır. Celda 211, bir sistem eleştirisi olarak da değerlendirilebilir. Celda 211, 2009 yapımı İspanyol hapishane filmidir. Celda 211, 2010 Goya Ödülleri'nde En İyi Yönetmen ve En İyi Kurgu dahil toplam 8 ödülün sahibidir.

Atçalı Kel Mehmet Efe, zulme ve haksızlığa karşı 1818 yılında dağa çıkmıştır. Dağa çıkışının bazı nedenleri: Aşk: Atça’nın da içinde yer aldığı bölgenin hâkimi ve zengini Arpaz Beyleri’nin yanında kır bekçiliği yapan Atçalı Kel Mehmet, Atça köyünün ağası ve muhtarı Hacı Hüseyinoğlu Şerif Hüseyin’in kızı Fatma’ya sevdalanmıştır. Halkı koruma: Yoksulun, yetimin hakkını korumak ve darda olanlara yardım etmek amacıyla dağa çıkmıştır. Osmanlı'nın vergi politikaları: Osmanlı'nın girdiği savaşların yüklediği vergi yükünden bunalan halka vergi muafiyeti ilan etmiştir.

Pir Sultan Abdal'ın asılması, 16. yüzyılda Kanuni Sultan Süleyman ve Şah Tahmasb'ın hükümdarlık dönemlerinde, Osmanlı Devleti aleyhine bir isyana katılması ve İran lehine casusluk yapması gerekçesiyle gerçekleşmiştir. Filmde bu olay, Pir Sultan'ın müridi Hızır Paşa'nın paşa olup isyanı bastırmakla görevlendirilmesi ve Pir Sultan'ın tutuklanıp Sivas'ta idam edilmesi şeklinde işlenmiştir. Bu olay, 1973 yapımı "Pir Sultan Abdal" adlı Türk filminde de işlenmiştir.

Atçalı Kel Mehmet, Osmanlı kuvvetleriyle girdiği bir çatışmada 1830 yılında hayatını kaybettiği için asılmamıştır. Atçalı Kel Mehmet'in ayaklanmasının nedeni, Osmanlı İmparatorluğu'nun girdiği savaşların yüklediği vergi yükünden bunalan halka bu vergiyi kaldırdığını ilan etmek ve mültezimlerin, voyvodaların ve zabitlerin halktan keyfi olarak topladıkları vergileri kaldırmaktır. Ancak, Atçalı Kel Mehmet'in kendini feodal bir lider haline getirmeye çalışması, Osmanlı Devleti'nin müdahalesine yol açmış ve II. Mahmut'un gönderdiği birlikler karşısında aldığı yenilgi sonucunda hayatını kaybetmiştir.

Evet, 1992 Los Angeles ayaklanmasını konu alan filmler gerçek bir hikayeye dayanmaktadır. L.A. 92 (2017). Kings (2018). 1992 (2024).

Deli Yusuf filminin konusu, Köroğlu efsanesinin günümüze uyarlanmış halidir. Filmin hikayesi: Fabrikatör Abbas Bolulu, yasa dışı işlere karışır ve Çamlıbel'deki gecekonduları yıkmak ister. Gecekondu sakinleri, Deli Yusuf'tan yardım ister. Abbas, Deli Yusuf'tan kurşun geçirmez bir araba yapmasını ister, ancak Yusuf, gecekondudakilere tapularını geri vermesi şartıyla kabul eder. Abbas tapuları vermeyi kabul etse de, arabayı aldıktan sonra fikrinden vazgeçer. Yusuf'un oğlu Ali, arabayı geri almak için harekete geçer. Film, dayanışma ve direnişi konu alır.

Sobibor filmi, 1943 yılında Polonya'daki Sobibor Nazi toplama kampında, Sovyet subayı Alexander Pechersky'nin liderliğinde gerçekleşen toplu kaçışı ve bu kaçışın hikayesini anlatıyor. Kamptaki mahkumlar, çalışabilecekler ve çalışamayacak durumda olanlar olarak iki gruba ayrılmıştır. Kaçan mahkumlardan bazıları yakalanır ve öldürülür, ancak kalanlar Pechersky'yi takip ederek özgürlüklerine kavuşur ve Nazilerle savaşmak için direnişe katılır.

"Hücre 211" (Celda 211) filminin sonunda, isyan sırasında hapishanede mahsur kalan insan hakları avukatı Juan, özgürlüğünün bedelini ağır bir şekilde öder. Dizinin birinci sezonunun sonunda ise Gándara kaçar ve Bautista hapishaneye sızar.

Spartacus dizisinin 1. sezonu, tarihsel bir karakter olan Trak asker Spartaküs'ün köle olmasını ve bir gladyatöre dönüşümünü anlatır. Sezonda ele alınan bazı konular: Spartacus'ün, Roma ordusu adına Getaelar'a karşı savaşırken Gaius Claudius Glaber'a karşı gelmesi ve köle olarak alınması; Batiatus'un gladyatör okulunda (Ludus) gladyatörler arasında ihanet ve entrikalar; Spartacus'ün, karısını bulmak için savaşması ve Batiatus ile birlikte Ludus'taki tüm soyluları öldürmesi. Sezon, 13 bölümde tamamlanmıştır.

"Bir Ulusun Doğuşu" ifadesi, farklı bağlamlarda çeşitli hikayeleri anlatabilir. İşte iki örnek: 1. 1915 yapımı sessiz film: D. W. Griffith tarafından yönetilen bu film, Amerikan İç Savaşı ve yeniden yapılanma döneminde yaşayan iki aileyi konu alır. 2. 2016 yapımı film: Nate Parker'ın yönettiği bu yapım, okur-yazar bir köle ve vaiz olan Nat Turner'ın hikayesini anlatır.

Dekabrist Ayaklanması, 26 Aralık (Eski usulde tarih 14 Aralık) 1825'te Çarlık Rusyası'nda gerçekleşen ve Çar I. Nikolay'a karşı yapılan ilk organize ayaklanmadır. Ayaklanmanın bazı nedenleri şunlardır: Napolyon Savaşları'nın etkisi. Çar I. Aleksandr'ın politikaları. Siyasi ve sosyal adaletsizlikler. Ayaklanma, Çar I. Nikolay'ın sadık birliklerini kullanarak bastırması sonucu başarısız olmuş, liderlerden beşi idam edilmiş, diğerleri ise Sibirya'ya sürgüne gönderilmiştir.

"Youth of May", 1980'lerin başında Güney Kore'de geçen ve Gwangju Ayaklanması sırasında yaşanan olayları anlatan bir Kore dizisidir. Konu özeti: Tıp öğrencisi Hwang Hee-tae ve hemşire Kim Myung-hee'nin aşk hikayesini takip eder. Dizi, gençlerin baskıcı rejime karşı isyanlarını ve askerlerin sivil halkı katletmesini işler. Bireysel aşk hikayesinin yanı sıra, toplumsal mücadeleler ve tarihsel bir dönüm noktası ele alınır. Yönetmen: Song Min-Yeop. Senarist: Lee Kang. Yayıncı: KBS2. Bölüm Sayısı: 12. Yapım Yılı: 2021.

"Cell 211", iki farklı bağlamda ele alınabilir: Film: 2009 yapımı İspanyol-Fransız ortak filmi, "Hücre 211" (Cell 211), bir hapishane ayaklanmasının iki zıt ucundaki iki adamın hikayesini anlatır. Dizi: 2025 yapımı Netflix dizisi "Hücre 211" (Prison Cell 211), 2023 yılında Meksika'nın Chihuahua eyaletindeki Ciudad Juárez'de yaşanan hapishane isyanından esinlenir.

Vaka-i Zaptiye, 2002 yılında Star TV'de yayınlanmış, Osmanlı döneminde geçen tarihi bir komedi dizisidir. Dizi, özellikle Serkomiser Hüsamettin'in yaşadığı komik olaylar ve 1905 yılında saraydan çalınan Kaşıkçı Elması'nın etrafında gelişen kovalamacayı konu almaktadır. Ayrıca, Vakâ-yi Zaptiyye adında, Osmanlı İmparatorluğu'nun adli süreçlerini ve yerel mahkemelerin işleyişini yansıtan bir gazete de bulunmaktadır.

"Direnişin Kökleri" kitabı, 1936-1939 yılları arasındaki Filistin ayaklanmasını ve bu süreçte Şeyh İzzeddin el-Kassam'ın rolünü ele alır. Ayrıca, İranlı akademisyenlerin değerlendirmelerine yer veren bir makale de "direnişin yapısal sürekliliğinin kökleri"nden bahseder. "Direnişin kökleri" ifadesi, farklı bağlamlarda çeşitli anlamlar taşıyabilir. Örneğin, Milli Mücadele'deki sivil direnişin kökleri, "Müdafaa-i Milliye Cemiyeti"ne dayanır.

Türk Ceza Kanunu (TCK) 296. madde, hükümlü veya tutukluların ayaklanması suçunu düzenler. Bu suçun oluşabilmesi için aşağıdaki unsurlar gereklidir: Fail: Hükümlü veya tutuklu. Eylem: Toplu ayaklanma. Fail sayısı: Suçun oluşabilmesi için üçten fazla kişi gerekir. Amaç: Cezaevi idaresini engellemek. Cezai sonuç: Altı aydan üç yıla kadar hapis cezası. Ayaklanma sırasında başka suçlar da işlenmişse, bu suçlardan ayrıca cezaya hükmedilir.