Ayaklanma

"Cell 211" iki farklı bağlamda ele alınabilir: 1. Kitap: Francisco Pérez Gandul tarafından yazılan "Celda 211" adlı roman, Seville'deki bir hapishanede yaşanan isyan sırasında gardiyan olan Juan Oliver'ın hikayesini anlatır. 2. Dizi: 2025 yılında Netflix'te yayınlanan "Prison Cell 211" dizisi ise, 2023'te Meksika'nın Ciudad Juárez kentindeki Cereso No. 3 devlet hapishanesinde yaşanan gerçek bir isyandan esinlenilmiştir.

Vak'a-i Vakvakiye (Çınar Vakası), Osmanlı Devleti'nde 1656 yılında bir dizi ekonomik ve siyasi nedenin bir araya gelmesiyle meydana gelmiştir. Başlıca nedenler: - Girit Savaşı'nın sürmesi ve başarı elde edilememesi, hükûmet otoritesini sarsmıştır. - Paranın değer kaybetmesi, iktidarı ele geçiren iç ağaları ve yardımcılarına karşı düşmanlığı arttırmıştır. - Görevlilerin her aksayan işin sorumluluğunu bu kişilere yüklemesi, halkın devlet yönetimine olan güvenini sarsmıştır. - Yeniçerilerin maaşlarının geç ve ayarı düşük akçe ile ödenmesi, bu askerlerin isyan etmesine yol açmıştır. Bu olaylar sonucunda, isyancılar tarafından ölüme mahkûm edilen kişiler At Meydanı'ndaki çınar ağacına asılmış ve bu olay Vak'a-i Vakvakiye olarak adlandırılmıştır.

Kavalalı Mehmet Ali Paşa'nın Osmanlı'ya karşı ayaklanmasının başlıca sebepleri şunlardır: 1. Merkezi Otoritenin Zayıflığı: 19. yüzyılda Osmanlı Devleti'nin Avrupa devletlerinin baskısı ve iç isyanlar nedeniyle güç kaybetmesi, taşra valilerinin bağımsız hareket etmesine zemin hazırladı. 2. Kendi Gücünü Pekiştirme İsteği: Mehmet Ali Paşa, Mısır'da kurduğu güçlü yapıyla daha fazla özerklik talep etti. 3. Suriye ve Hicaz'a Hakim Olma İsteği: Paşa, Osmanlı'nın Arap coğrafyasındaki stratejik bölgelerine hakim olmak istiyordu. 4. Navarin Olayı: Yunan isyanı sırasında Osmanlı donanmasının Navarin'de yok edilmesi, Mehmet Ali Paşa'nın Mısır'daki askeri ve ekonomik gücünü artırdı ve Osmanlı'ya karşı taleplerini yükseltmesine neden oldu. 5. Padişah II. Mahmut'un Tutumu: II. Mahmut'un, Mehmet Ali Paşa'nın Suriye ve Girit valilikleri taleplerini reddetmesi, iki devlet arasındaki gerginliği artırdı.

Vaka-i Vakvakiye, Osmanlı Devleti'nde IV. Mehmed döneminde 4-8 Mart 1656 tarihleri arasında yaşanan bir askerî ayaklanmadır. Bu ayaklanma, isyancıların istediği oldu ve isyancıların asılmasını istediği kişiler At Meydanı'ndaki büyük bir çınar ağacının dallarına asıldığı için Çınar Vakası olarak da adlandırılmıştır. Ayrıca, üzerine cesetler asılmış bu ağacın Hint mitolojisinde adı geçen ve meyveleri insan olan vakvak ağacına benzetilmesi sebebiyle Vaka-i Vakvakiye olarak da adlandırıldığı düşünülmektedir.

"Kardeşim İçin Der'a" filmi, Suriye'deki halk ayaklanmasının nedenlerini konu alan gerçek hikayelerden uyarlanmıştır.

"Celda 211" (Türkçe karşılığı: "Hücre 211") iki farklı hikayeyi anlatır: 1. 2009 yapımı film: Juan, gardiyan olmak üzereyken hapishanede bir ayaklanma çıkar ve bilincini kaybettiğinde 211 numaralı hücreye götürülür. 2. 2025 yapımı dizi: Meksika'daki Ciudad Juárez eyalet hapishanesinde yaşanan ve birkaç ölümle sonuçlanan bir isyanı konu alır.

Atçalı Kel Mehmet Efe, zulme ve haksızlığa karşı 1818 yılında dağa çıkmıştır. Dağa çıkışının bazı nedenleri: Aşk: Atça’nın da içinde yer aldığı bölgenin hâkimi ve zengini Arpaz Beyleri’nin yanında kır bekçiliği yapan Atçalı Kel Mehmet, Atça köyünün ağası ve muhtarı Hacı Hüseyinoğlu Şerif Hüseyin’in kızı Fatma’ya sevdalanmıştır. Halkı koruma: Yoksulun, yetimin hakkını korumak ve darda olanlara yardım etmek amacıyla dağa çıkmıştır. Osmanlı'nın vergi politikaları: Osmanlı'nın girdiği savaşların yüklediği vergi yükünden bunalan halka vergi muafiyeti ilan etmiştir.

Pir Sultan Abdal'ın asılması olayını konu alan 1973 yapımı film, Osmanlı Devleti'ne karşı ayaklanma gerekçesiyle çekilmiştir. Filmde, Sivas Valisi Hızır Paşa tarafından isyanı bastırmak için görevlendirilen Hızır'ın, Pir Sultan'ı tutuklatıp idam ettirdiği anlatılmaktadır.

Atçalı Kel Mehmet, Osmanlı Devleti'ne karşı ayaklanması ve otoriteye karşı gelmesi nedeniyle asıldı. 1829 yılında Aydın'da başlayan ayaklanmada, vergi kesintileri, adil yasalar ve askerlik hizmetinin kısaltılması gibi talepler doğrultusunda hareket eden Atçalı Kel Mehmet, kısa sürede gücünü artırarak Aydın ve çevresini kontrolü altına aldı. Sonuç olarak, 1830 yılında Osmanlı kuvvetleriyle girdiği çatışmada Atçalı Kel Mehmet öldürüldü.

Evet, 1992 Los Angeles ayaklanmasını konu alan filmler gerçek bir hikayeye dayanmaktadır. L.A. 92 (2017). Kings (2018). 1992 (2024).

Deli Yusuf filminin konusu, Bolu Beyi Abbas adındaki zengin bir adamın yaşadığı yöredeki yoksul halkı sömürmesi ve halkın bu duruma karşı Deli Yusuf önderliğinde ayaklanmasıdır. Bey, kendisine karşı gelen halka karşı kullanmak üzere dürüst bir demirci ustasından kendisi için bir araba yapmasını ister.

"Sobibor" filmi, 2. Dünya Savaşı sırasında Almanlar tarafından kurulan Sobibor toplama kampında yaşanan bir ayaklanmayı ve bu ayaklanmanın lideri Sovyet subayı Alexander Pechersky'nin hikayesini anlatıyor. Filmde, Pechersky'nin savaş devam ederken tutsakların kaçışı için kitlesel bir plan hazırladığı ve bu planı başarıyla gerçekleştirdiği, ancak kaçan tutsakların bir kısmının yakalandığı veya öldürüldüğü, kalanların ise partizanlara katıldığı olaylar işleniyor.

"Hücre 211" filminin sonunda, Juan bilinci kapalı halde hücrede yatarken hapishanede bir ayaklanma patlak verir ve Juan, hayatta kalmak için mahkûm rolü oynamak zorunda kalır.

Spartaküs'ün 1. sezonu, M.Ö. 73 yılında Roma Cumhuriyeti'ne karşı büyük bir köle ayaklanması başlatan Trak gladyatörünün hikayesini anlatıyor. Dizinin konusu özetle şu şekilde: Gladyatör Spartaküs, Roma ordusunun emirlerine isyan eder ve köleliğe mahkum edilir. Spartaküs, inanılmaz fiziksel gücü sayesinde tüm rakiplerini yenmeyi başarır ve böylece lütuf kazanır. Sezon, Spartaküs'ün gladyatör arenasında hayatta kalma mücadelesi ve sevgili karısıyla yeniden bir araya gelme çabalarını konu alıyor.

"Bir Ulusun Doğuşu" iki farklı bağlamda kullanılabilir: 1. Film: 2016 yapımı bir dram filmi, Amerikan İç Savaşı öncesi dönemde Güney'de geçer ve Nat Turner'ın hikayesini anlatır. 2. Kitap: Bülent Demirdurak'ın yazdığı bir tarih kitabı, Mustafa Kemal Atatürk'ün Türk ulusunun doğuşuna önderliğini konu alır. Kitapta, Atatürk'ün bağımsızlık savaşı ve sonrasında Türkiye'yi modern bir devlet haline getirme çabaları anlatılır.

Dekabrist Ayaklanması, 26 Aralık 1825 tarihinde Rusya'da, Çar I. Aleksandr'ın ölümünün ardından, liberal reformlar isteyen bir grup subay ve aydın tarafından gerçekleştirilen bir ayaklanmadır. Ayaklanmanın temel nedenleri: - Napolyon Savaşları sırasında Batı Avrupa'yı gören Rus subayların liberal fikirlerden etkilenmesi. - Çar I. Aleksandr'ın reform vaatlerini gerçekleştirmemesi. - Rusya'daki siyasi ve sosyal adaletsizlikler, kölelik sistemi ve sınıfsal eşitsizlikler. Ayaklanmanın seyri: - Ayaklanma, St. Petersburg'daki Senato Meydanı'nda yaklaşık 3.000 askerin toplanmasıyla başladı. - Ayaklanmacılar, Çar I. Nikolay'ı devirmek ve bir anayasa ilan etmek istiyordu. - Ayaklanma, Çar I. Nikolay'ın sadık birliklerini kullanarak ayaklanmayı bastırmasıyla sonuçlandı. Sonuçlar: - Ayaklanmanın liderlerinden beşi idam edildi, diğerleri ise Sibirya'ya sürgüne gönderildi. - Ayaklanma sonrası Çar I. Nikolay, otoriter yönetimini daha da güçlendirdi.

"Youth of May" (Güney Kore dizisi), 1980 yılında Gwangju Ayaklanması sırasında geçen bir aşk hikayesini anlatıyor. Dizinin konusu, tıp öğrencisi Hwang Hee-Tae (Lee Do-hyun) ve hemşire Kim Myung-Hee (Go Min-si) arasındaki ilişkiye odaklanıyor.

Vaka-i Zaptiye ifadesi, iki farklı bağlamda kullanılabilir: 1. Tarihî Olay: Vaka-i Vakvakiye veya Çınar Vakası olarak da bilinen olay, Osmanlı Devleti'nde 17. yüzyılda IV. Mehmed'in saltanatı sırasında 4-8 Mart 1656 arasında İstanbul'da çıkan bir askerî ayaklanmadır. 2. Gazete: Vakā-yi Zaptiyye Gazetesi, Osmanlı İmparatorluğu'nda Tanzimat sonrası dönemde ceza hukuku davalarına bakan yerel mahkemelerin işleyişini yansıtan tarihi bir kaynaktır.

"Direnişin Kökleri" kitabı, 1936-1939 Filistin Ayaklanması'nı konu almaktadır. Kitapta anlatılanlara göre, İngiliz Manda yönetimi altındaki Filistin'de Yahudi yerleşimciliği artmış ve bu durum Filistin halkı arasında büyük bir tepkiye yol açmıştır. Bu ortamda, köylüler, yazarlar, şairler, gazeteciler ve dinî önderler bir komutandan emir almışçasına topyekûn direniş göstermeye başlamışlardır. Sonuç olarak, ayaklanma tüm halk nezdinde kabul görmüş ve büyüyerek bir devrime dönüşmüştür.

TCK Madde 296, "Hükümlü veya Tutukluların Ayaklanması" suçunu düzenler. Maddeye göre: 1. Hükümlü veya tutukluların toplu olarak ayaklanması halinde, her biri hakkında altı aydan üç yıla kadar hapis cezasına hükmolunur. 2. Ayaklanma sırasında başka suçların işlenmesi halinde, ayrıca bu suçlara ilişkin hükümlere göre cezaya hükmolunur.