AsenkronMotor

Asenkron motor, elektrik enerjisini mekanik enerjiye dönüştüren bir elektrik motorudur. Asenkron motorun bazı özellikleri: Çalışma prensibi: Asenkron motorda, rotora elektrik bağlantısı gerekmez; rotorda tork, stator sargısının manyetik alanından elektromanyetik indüksiyonla elde edilir. Rotor tipleri: Asenkron motorlarda sincap kafesli rotor veya sargılı rotor kullanılabilir. Kullanım alanları: Endüstride, taşıma araçlarında, kompresörlerde, pompalarda, konveyör sistemlerinde ve benzeri birçok uygulamada kullanılır. Avantajları: Bakım gerektirmez, yük altında devir sayısı değişmez, devir sayısı kolaylıkla değiştirilebilir, ucuzdur, çalışma sırasında elektriksel ark oluşumu meydana gelmez. Dezavantajları: Hızı sınırlı şekilde değiştirilebilir, hız şebeke frekansına ve kutup sayısına bağlıdır.

Zaman rölesi ile asenkron motoru çalıştırmak için aşağıdaki adımlar izlenebilir: 1. Kumanda devresi kurulumu: Şebekeden alınan faz ucu, kumanda sigorta girişine bağlanır. Kumanda sigortası çıkışından alınan kablo, stop butonu girişine bağlanır. Start butonu çıkışından zaman rölesi bobini girişe, zaman rölesi bobini çıkışından ise nötre bağlantı yapılır. Start butonu çıkışından ayrıca zaman rölesi normalde açık gecikmeli kapanan kontağı girişe, kontak çıkışı ise C kontaktörü bobini girişe bağlanır. 2. Zaman rölesinin ayarlanması: Zaman rölesi en kısa süreye ayarlanır. 3. Devrenin çalıştırılması: Kumanda devresi bağlantıları kontrol edilir ve devre çalıştırılır. 4. Gözlem: Ayarlanan süre sonunda devrenin çalışması gözlemlenir. 5. Ayar değişikliği: Zaman ayarı farklı sürelere ayarlanarak önceki adımlar tekrarlanır. Güç devresi bağlantısı: Fazlardan (L1-L2-L3) üç faz sigorta kontakları girişine, sigorta kontakları çıkışından kontaktörün normalde açık güç kontaklarına bağlantı yapılır. Kontaktör kontakları çıkışından aşırı akım rölesi kontaklarına, aşırı akım rölesi kontakları çıkışından motor giriş uçlarına (U–V–W) bağlantı yapılarak güç devresi bağlantısı tamamlanır. Zaman rölesi ile asenkron motor çalıştırma hakkında daha fazla bilgi ve devre şemaları için aşağıdaki kaynaklar kullanılabilir: friterm.com; megep.meb.gov.tr; formenim.com.

Asenkron motorun çift yönlü çalışması için dahlander bağlantı yapılabilir. Çift yönlü asenkron motor bağlantısı için adımlar: 1. Faz gruplarının orta uçlarında değişiklik yapma: Aynı dönüş yönünü elde edebilmek için, iki fazın orta uçlarının işaretlerinde değişiklik yapılır. 2. Sargıların bağlanması: 1U-1V-1W uçları köprü edilerek, faz sargıları orta uçlarına (2U-2V-2W) üç fazlı gerilim uygulandığında, sargılar paralel yıldız bağlanır ve küçük kutup sayısı ile motor yüksek hızda döner. Bu bağlantı türünde, klemens kutusunda fazla uç olması karışıklığa ve kumanda etme güçlüğüne neden olduğundan kullanılmaz.

Asenkron motorlara uygulanan yol verme yöntemlerinden bazıları şunlardır: Doğrudan yol verme. Yıldız-üçgen yol verme. Oto trafosu ile yol verme. Dirençle yol verme. Yumuşak yol verme. Sürücü ile yol verme.

Asenkron motorlarda yıldız-üçgen yol verme akımı, motorun kalkış anında yıldız bağlı çalıştırılması sırasında şebekeden çekilen akımın, üçgen bağlantıya geçildiğinde 1/3 oranında düşmesi anlamına gelir. Yıldız bağlantıda, hattan çekilen akım üçgen bağlantıya göre üçte bir oranında daha azdır.

Asenkron motor kumanda tekniklerinden bazıları şunlardır: Kesik çalıştırma. Bir yönde sürekli çalıştırma. Birden çok kumanda merkezinden çalıştırma. Asenkron motor kumanda teknikleri, koruma devreli otomatik kumanda sistemleri ile sağlanır. Asenkron motor kumanda tekniklerinin uygulanması uzmanlık gerektirdiğinden bir uzmana danışılması önerilir.

Küçük güçlü elektrik motorları arasında şunlar sayılabilir: Bir fazlı asenkron motor. İki fazlı asenkron motor. DC motor. Step motor. Servo motor. Ayrıca, küçük DC motorları da güç ve boyut arasında iyi bir denge sağlayacak şekilde tasarlanmıştır. Elektrik motoru seçimi, kullanım amacına ve diğer faktörlere bağlı olarak değişiklik gösterebilir.

Asenkron motorlarda kumanda devreleri, çalışma şekline ve kullanım amacına göre farklı şekillerde sınıflandırılabilir. İşte bazı örnekler: Çalışma şekline göre: Kesik çalıştırma: Motor, start butonuna basıldığı sürece çalışır. Sürekli çalıştırma: Motor, bir yönde kesintisiz olarak çalışır. Kullanım amacına göre: Birden çok kumanda merkezinden çalıştırma: Motor, farklı yerlerden kumanda edilebilir. Zaman ayarlı çalıştırma: Motor, belirli zaman aralıklarında çalışır veya zamana bağlı olarak başlar/durur. Ayrıca, kumanda devreleri koruma ve güvenlik önlemlerine göre de ayrılabilir, örneğin butonsal veya elektriksel kilitleme devreleri gibi.

Bir fazlı asenkron motor çeşitleri şunlardır: Yardımcı sargılı asenkron motorlar: Direnç yol vermeli, kondansatör yol vermeli, tek kondansatörlü, çift kondansatörlü ve daimi kondansatörlü. Üniversal (seri) motorlar. Yardımcı kutuplu (gölge kutuplu) asenkron motorlar. Repülsiyon motorlar. Relüktans motorlar. Senkron motorlar. Ayrıca, santrifüj anahtarlı kalkış kondansatörlü (kondansatör yol vermeli), sürekli (daimi) çalışma kondansatörlü ve sürekli çalışma (çift) kondansatörlü motor çeşitleri de bulunmaktadır.

Bir fazlı asenkron motorun çalışma prensibi şu şekilde özetlenebilir: Ana ve yardımcı sargıların enerjilenmesi. Döner manyetik alan oluşumu. Rotorun hareketi. Devreden çıkma. Eğer yardımcı sargı devrede olmasaydı, motor sadece ana sargı ile kalkınamazdı.

Senkron motor ve asenkron motor arasındaki temel farklar şunlardır: Rotor Hızı: Senkron motorda rotor hızı, stator manyetik alanının hızıyla eşittir (N = Ns = 120f/P). Kayma: Senkron motorun kayması yoktur, yani kayma değeri sıfırdır. Ek Güç Kaynağı: Senkron motorun rotorunu döndürmek için başlangıçta ek bir DC güç kaynağı gereklidir. Maliyet: Senkron motor, asenkron motora göre daha pahalıdır. Verimlilik: Senkron motorun verimliliği, asenkron motora göre daha yüksektir. Hız Kontrolü: Senkron motorun hızı, frekans konvertörü aracılığıyla besleme frekansı değiştirilerek kontrol edilir. Ana Besleme Gerilimi Etkisi: Ana besleme gerilimindeki dalgalanmalar, senkron motorun çalışmasını etkilemez.

Çift sargılı asenkron motoru çalıştırmak için aşağıdaki yöntemler kullanılabilir: Paket şalter ile λ/Δ çalışması. Oto trafosu ile yol verme. Soft starter ile yol verme. Çift sargılı asenkron motorun çalıştırılması için bir uzmana danışılması önerilir.

3 fazlı asenkron motora ileri geri yol vermek için kontaktör ve röle kullanımı yaygın bir yöntemdir. Bu yöntemde: K1 kontaktörü, motora giden üç fazlı güç kaynağını anahtarlayarak motorun saat yönünde çalışmasını sağlar. K2 kontaktörü, motorun saat yönünün tersine çalışmasını sağlar. Röle, motorun dönüş yönünü kontrol eder; ileri çalışma kontakları enerjilendiğinde kapanır ve K1 kontaktörü devreye girerek motorun ileri yönde çalışmasını sağlar. Anahtar veya PLC gibi bir kontrol cihazı, rölenin ilgili çalışma kontaklarına enerji vererek motorun istenen yönde çalışmasını sağlar. Bu tür elektriksel işlemler uzmanlık gerektirdiğinden, bir elektrik teknisyenine danışılması önerilir.

Asenkron motorun yıldız bağlantıdaki akımının nasıl hesaplandığına dair bilgi bulunamadı. Ancak, yıldız-üçgen yol verme yönteminde, motorun yıldız bağlantıda çalışırken şebekeden çektiği akımın, üçgen bağlantıdaki akımın üçte biri kadar olduğu bilinmektedir. Yıldız-üçgen yol verme yönteminde, motorun yıldız bağlantıda normal devrine yaklaşabilmesi için belli bir süre gereklidir. Daha fazla bilgi için aşağıdaki kaynaklar incelenebilir: megaplc.com.tr; elektrikport.com; emo.org.tr.

Asenkron motorda frenleme akımının nasıl bulunacağına dair bilgi bulunamadı. Ancak, asenkron motorların frenleme yöntemlerinden bazıları şunlardır: Mekanik frenleme. Ters akımla frenleme. DC dinamik frenleme.

Üç fazlı asenkron motorlar, iki çeşit rotor tipine sahiptir: 1. Sincap kafesli rotor: Rotor yüzeyine açılan oluklara dökme alüminyumdan oluşan kısa devre çubukları yerleştirilir ve bu çubuklar her iki taraftan kısa devre edilir. 2. Sargılı rotor (bilezikli): Rotor üç fazlı bir sargıya sahiptir ve her bir sargı terminali ayrı bileziklere bağlıdır. Bu nedenle, üç fazlı asenkron motorlar iki çeşit olarak çalıştırılabilir.

Gamak asenkron motor rotoru, motorun dönen kısmıdır. Rotorun bazı özellikleri: Yapı: Rotor, bir çekirdek ve sargı içerir. Malzeme: Genellikle demir silindirlerden yapılmış olup, alüminyum veya bakır sargılarla sarılır. İşlev: Statorun manyetik alanına tepki vererek dönme hareketi gerçekleştirir. Çeşitler: Sincap kafesli, çubuklu, sargılı ve yüksek hızlı gibi çeşitleri bulunur. Rotor, yüksek tork kapasitesine sahip olup, yüksek hızlarda çalışabilme özelliği sayesinde yüksek performans gerektiren uygulama alanlarında kullanılır.

Asenkron motorun PLC ile çalıştırılması için gereken giriş-çıkış sayısı, motorun kontrol edilmesi için gerekli butonlar, sinyal lambaları ve aşırı akım rölesi gibi elemanlara bağlıdır. Örneğin, bir asenkron motoru START butonu ile sürekli çalıştırmak ve STOP butonuna basıldığında durdurmak için gerekli giriş-çıkış sayısı, aşağıdaki gibidir: Girişler: I0.0 (B6 butonu), I0.1 (B1 butonu), I0.2 (B2 butonu), I0.3 (B3 butonu), I0.4 (B4 butonu), I0.5 (B5 butonu). Çıkışlar: Q0.0 (M1 kontaktörü), Q0.1 (M2 kontaktörü), Q0.2 (M3 kontaktörü), Q0.3, Q0.4, Q0.5. Daha karmaşık sistemlerde, örneğin dört adet asenkron motoru çalıştırmak için gerekli giriş-çıkış sayısı daha fazla olacaktır. PLC seçimi yaparken, sistemin gelecekteki olası ek gereksinimlerini de göz önünde bulundurmak ve yeterli sayıda giriş-çıkışa sahip bir PLC tercih etmek önemlidir.

Aşağıdakilerden hangisi bir fazlı asenkron motor çeşitlerinden değildir? A) Yardımcı sargılı asenkron motorlar B) Üniversal (seri) motorlar C) Yardımcı kutuplu (gölge kutuplu) asenkron motorlar D) Senkron motorlar Doğru cevap: D) Senkron motorlar Bir fazlı asenkron motor çeşitleri arasında yardımcı sargılı, üniversal (seri) ve yardımcı kutuplu (gölge kutuplu) asenkron motorlar bulunur. Ancak, senkron motorlar bir fazlı asenkron motor çeşitlerinden değildir.

İndüksiyon motoru (asenkron motor) ile asenkron motor arasındaki seçim, kullanım amacına ve istenen özelliklere bağlıdır. İndüksiyon motorunun avantajları: Maliyet: Satın almak için en ucuz motor türüdür. Bakım: Az bakım gerektirir. Performans: Yüksek güç yoğunluğuna ve iyi dinamik performansa sahiptir. Kullanım: Geniş hız aralığı ve kötü ortam koşullarında çalışabilme yeteneği vardır. İndüksiyon motorunun dezavantajları: Verimlilik: Düşük hızlarda verimliliği azalır. Soğutma: Daha fazla soğutma gerektirir. Asenkron motorun avantajları: Verimlilik: Yüksek hızlarda verimliliği artar. Boyut: Nadir toprak elementine ihtiyaç duymaz. Güvenilirlik: Neredeyse kusursuz güvenilirliğe sahiptir. Asenkron motorun dezavantajları: Maliyet: İndüksiyon motorlarına göre daha pahalıdır. Soğutma: Aşırı yüklenme kapasitesini kısıtlayan soğutma gerektirir. Sonuç olarak, indüksiyon motorları, düşük maliyet ve basit bakım gerektirdiği için genellikle tercih edilir.