AnlatımBozuklukları

Televizyonda en çok yapılan dil yanlışları arasında anlatım bozuklukları öne çıkmaktadır.

Evet, özne yüklem uyumsuzluğu yapısal anlatım bozukluğudur.

2025 TYT Türkçe sınavında anlatım bozuklukları konusundan 1 soru çıkmaktadır. TYT Türkçe sınavında toplam 40 soru bulunmaktadır.

Evet, gereksiz söz ve eklerin kullanılması anlatım bozukluğuna neden olur. Gereksiz sözcük kullanımı aynı anlama gelen sözcüklerin bir arada kullanılması veya anlamca birbirini kapsayan ifadelerin birlikte kullanılması durumunda ortaya çıkar. Gereksiz ekler ise cümlenin yapısını bozar ve ifadenin doğru iletilmesini engeller.

Çelişik ifadeler, mantık kurallarına göre hem nicelik hem de nitelik yönünden farklı olan ifadelerdir. Bu tür ifadeler, aşağıdaki şekillerde ortaya çıkabilir: 1. Kesinlik - olasılık çelişkisi: Cümlede hem kesinlik hem de olasılık ifade eden sözcüklerin bulunması. 2. Nesnek gerçeklere ters düşen ifadeler: Gerçeklere aykırı olan ifadeler. 3. Bağlaç çelişkileri: Bağlaçların yanlış kullanılması sonucu oluşan anlatım bozuklukları.

Anlatım bozuklukları, anlama dayalı ve yapıya dayalı olmak üzere iki ana başlıkta incelenir. Anlama dayalı anlatım bozuklukları: gereksiz sözcük kullanımı; sözcüğün yanlış anlamda kullanılması; mantık hataları; sözcüğün yanlış yerde kullanılması; cümlede çelişen ifadelerin bir arada kullanılması; anlam belirsizliği; deyimin yanlış anlamda kullanılması. Yapıya dayalı anlatım bozuklukları: sözcüklerin yapısal bozukluğu; eklerin yanlış kullanılması; tamlama yanlışlıkları; eylemsi eksikliği veya uyuşmazlığı; çatı uyuşmazlığı; ek fiil eksikliği; öge yanlışlıkları. Bu başlıklar altında daha detaylı açıklamalar ve örnekler içeren PDF dosyalarına aşağıdaki kaynaklardan ulaşılabilir: turkceci.net; ogmmateryal.eba.gov.tr; web2.bilkent.edu.tr; gysakademi.com.

Anlamsal bozukluklara bazı örnekler: Gereksiz sözcük kullanımı: "Acemi olan öğrenciye anlayışlı davranmalısınız" cümlesinde "olan" sözcüğü gereksizdir. Sözcüğün yanlış anlamda kullanılması: "Sahilde çektiği resimlere bakıyorduk" cümlesinde "fotoğraflara" denmesi gerekir. Anlamca çelişen sözcüklerin kullanımı: "Kesinlikle bugün yağmur yağabilir" cümlesinde "kesinlikle" ve "yağabilir" çelişir. Deyimlerin yanlış anlamda kullanılması: "Takım, ilk seti kazanınca antrenörün etekleri tutuştu" cümlesinde "etekleri tutuşmak" deyimi yanlış kullanılmıştır. Sözcüklerin yanlış yerde kullanılması: "Bugün çok başım ağrıyor" cümlesinde "çok" sözcüğü yanlış yerde kullanılmıştır. Anlam belirsizliği: "Kardeşini dün de çarşıda görmüştüm" cümlesinde kimin kardeşi olduğu belirsizdir.

Anlamsal anlatım bozukluğu, cümledeki sözcüklerin anlamca birbirine uygun olmaması veya yanlış anlamda kullanılması sonucu ortaya çıkar. Anlamsal anlatım bozukluklarına örnek olarak: gereksiz sözcük kullanımı; anlamca birbirini kapsayan sözcüklerin bir arada kullanılması; sözcüğün yanlış yerde kullanımı; çelişen ifadelerin kullanımı; deyim ve atasözlerinin hatalı kullanımı verilebilir. Yapısal anlatım bozukluklarına örnek olarak ise: özne-yüklem uyumsuzluğu; ek-fiil eksikliği; fiilimsilerin yanlış kullanılması; fiil çatısı uyumsuzlukları; tamlama hataları sayılabilir.

Anlam belirsizliği ile ilgili bazı örnek cümleler: Karşılaştırma cümlelerinde anlam belirsizliği: Ablam, kitap okumayı abimden daha çok seviyor. Doğrusu: Ablam, abime göre, kitap okumayı daha çok seviyor. Virgülün kullanılmadığı cümlelerde anlam belirsizliği: Müdür yardımcısından telefon beklediğini söyledi. Bu cümlede müdürün yardımcısından mı yoksa "müdür yardımcısından" mı telefon beklendiği belli değildir. Zamir eksikliğinden kaynaklı anlam belirsizliği: En yakın arkadaşını dün çarşıda gördüm. Bu cümlede kimin en yakın arkadaşından bahsedildiği tam anlamıyla belli değildir. Gereksiz sözcük kullanımından kaynaklanan anlam belirsizliği: Bari hiç olmazsa bir gün daha bizimle kal. Bu cümlede "bari" ve "hiç olmazsa" ifadeleri aynı anlama geldiği için gereksiz sözcük kullanımından kaynaklanan anlatım bozukluğu yapılmıştır.

Sözün gereksiz yere uzatılması ve anlamın bozulması, anlatım bozukluklarının iki temel nedenidir. Gereksiz yere sözün uzatılması, bir cümlede aynı anlamı taşıyan sözcüklerin veya ifadelerin birlikte kullanılması sonucu ortaya çıkar. Anlamın bozulması ise bir kelimenin veya ifadenin yanlış yerde veya yanlış anlamda kullanılması durumunda gerçekleşir.

8. sınıf anlatım bozukluğu etkinliklerinden bazıları şunlardır: Özne-yüklem uyumsuzluğu: Cümlelerde özne-yüklem uyumsuzluğu olup olmadığını belirleme. Öge eksiklikleri: Cümlelerdeki öge eksikliklerini tespit etme (yüklem, özne, nesne eksikliği gibi). Çatı uyuşmazlıkları: Birleşik cümlelerde temel ve yan cümlecikteki yüklemlerin etken veya edilgen olmasına dikkat etme. Ek yanlışları: Eklerin yanlış kullanımını düzeltme. Tamlama yanlışları: İsimlerle sıfatların aynı tamlanana bağlanıp bağlanmadığını kontrol etme. Bu tür etkinlikler için aşağıdaki kaynaklar kullanılabilir: turkcedersi.net sitesinde 8. sınıf için anlatım bozukluğu etkinliği ve cevapları bulunmaktadır. wordwall.net sitesinde 8. sınıf anlatım bozuklukları ile ilgili çeşitli öğretim kaynakları mevcuttur. derslig.com sitesinde 8. sınıf anlatım bozukluğu çalışma kağıdı PDF olarak paylaşılmıştır. turkceci.net sitesinde 8. sınıf anlatım bozuklukları çalışma kağıtları indirilebilir formatta sunulmaktadır.

Özne ve yer tamlayıcısı eksikliğinden kaynaklanan anlatım bozukluğu, cümlede gerekli öğelerin kullanılmaması sonucu ortaya çıkar. Özne eksikliği durumunda, ortak kullanılan özne cümlelerden birine uymaz. Yer tamlayıcısı eksikliği ise sıralı ve bağlı cümlelerde, yüklemin yönelme anlamı taşıyan bir tümleci gerektirdiğinde ortaya çıkar.

Ekler yanlış kullanılabilir çünkü: 1. Gereksiz Ek Kullanımı: Cümlede zaten açıklanan bir anlamı tekrar eden eklerin kullanılması anlatım bozukluğuna yol açar. 2. Yanlış Ek Tercihi: Eklerin yanlış yerde veya yanlış ek olarak kullanılması cümlenin anlamını değiştirebilir veya mantıksız hale getirebilir. 3. Tamlayan veya Tamlanan Eksikliği: İyelik, çokluk veya "ki" ekinin yanlış kullanımı da anlatımın bozulmasına neden olur.

Metinle ilgili soruları cevaplar iki ana kategoriye ayrılabilir: metin içi ve metin dışı anlam ilişkileri. Metin içi soruları cevaplar genellikle şu konuları kapsar: 1. Ana fikir ve detaylar: Metnin ana fikrini belirlemek ve detayları analiz etmek. 2. Anlatım bozuklukları: Metindeki anlatım bozukluklarını tespit etmek ve düzeltmek. 3. Anlamın bağlam içinde değerlendirilmesi: Metnin geçtiği dönem, yazarın hayatı ve eserlerine dair bilgilerle anlamı ilişkilendirmek. Metin dışı soruları cevaplar ise daha geniş bir perspektiften yaklaşır ve şu gibi konuları içerebilir: 4. Yaratıcılık ve genetik: Yaratıcılığın doğuştan gelen bir özellik olup olmadığı gibi sorulara cevap aramak. 5. Halk hikâyeleri: Halk hikâyelerinin oluşum süreci ve diğer metin türleriyle ilişkisi gibi konuları ele almak.

Özne eksikliğinden kaynaklanan anlatım bozukluğu, cümlede öznenin olmaması veya birden fazla yükleme bağlanması durumunda ortaya çıkar. Örnekler: - "Herkes ondan nefret ediyor, onun yüzünü bile görmek istemiyordu" cümlesinde "herkes" öznesi, "nefret ediyor" ve "istemiyordu" yüklemlerine bağlanamadığından bozukluk meydana gelmiştir. - "Kitaptaki hatalar düzeltilecek ve kitap tekrar basılacak" cümlesinde "kitaptaki hatalar" öznesi, "basılacak" yüklemine uymamaktadır.

Yapısal anlatım bozukluğu, cümlenin dilbilgisi kurallarına uygun olmadan yapılandırılması sonucu ortaya çıkan hatalardır. Başlıca yapısal anlatım bozuklukları şunlardır: 1. Özne-yüklem uyumsuzluğu: Özne tekilken yüklem çoğul veya özne çoğulken yüklem tekil olursa anlatım bozukluğu oluşur. 2. Nesne eksikliği: Cümlede yüklemin gerektirdiği nesne kullanılmazsa anlatım bozukluğu meydana gelir. 3. Dolaylı tümleç eksikliği: Cümlede yer belirtimi varsa ama dolaylı tümleç eksikse anlatım bozukluğu olur. 4. Çatı uyuşmazlığı: Birleşik cümlelerde fiilimsinin ve yüklemin çatı bakımından uyumlu olmaması. 5. Tamlama yanlışları: İsim ve sıfatların aynı tamlanana bağlanması sonucu oluşan hatalar. 6. Bağlaç hataları: Bağlaçların yanlış kullanımı veya olumlu ve olumsuz yargıları birbirine bağlarken uyumsuzluk. 7. Eklerin yanlış kullanımı: Cümlede eklerin eksik, fazla veya yanlış kullanılması.

Özne ve yüklem eksikliği, cümlede gerekli öğelerin bulunmamasından kaynaklanan anlatım bozukluklarıdır. Özne eksikliği, cümlede yüklemin gerektirdiği öznenin olmaması veya bir öznenin birden fazla yükleme bağlanması durumunda ortaya çıkar. Yüklem eksikliği, sıralı ve bağlı cümlelerde iki cümlenin aynı yükleme bağlanması sonucu oluşur.

Anlatım bozukluğunda kaldırılan konular hakkında bilgi bulunamadı. Ancak, anlatım bozukluklarının bazı türleri şunlardır: Özne-yüklem uyumsuzluğu. Tamlayan eksikliği. Çatı uyumsuzluğu. Ek-fiil eksikliği. Fiilimsi hataları. Anlam belirsizliği.