AnlatımBozuklukları

Televizyonda en çok yapılan dil yanlışları arasında anlatım bozuklukları öne çıkmaktadır.

Evet, özne yüklem uyumsuzluğu yapısal anlatım bozukluğudur.

TYT Türkçe testinde anlatım bozuklukları konusundan 1 soru sorulmaktadır.

Evet, gereksiz söz ve eklerin kullanılması anlatım bozukluğuna neden olur. Gereksiz sözcük kullanımı aynı anlama gelen sözcüklerin bir arada kullanılması veya anlamca birbirini kapsayan ifadelerin birlikte kullanılması durumunda ortaya çıkar. Gereksiz ekler ise cümlenin yapısını bozar ve ifadenin doğru iletilmesini engeller.

Çelişik ifadeler, mantık kurallarına göre hem nicelik hem de nitelik yönünden farklı olan ifadelerdir. Bu tür ifadeler, aşağıdaki şekillerde ortaya çıkabilir: 1. Kesinlik - olasılık çelişkisi: Cümlede hem kesinlik hem de olasılık ifade eden sözcüklerin bulunması. 2. Nesnek gerçeklere ters düşen ifadeler: Gerçeklere aykırı olan ifadeler. 3. Bağlaç çelişkileri: Bağlaçların yanlış kullanılması sonucu oluşan anlatım bozuklukları.

Anlatım bozuklukları iki ana başlıkta incelenir: anlama dayalı ve dil bilgisine dayalı anlatım bozuklukları. PDF formatında bu konuları içeren kaynaklar arasında şunlar bulunmaktadır: 1. "Anlatım Bozuklukları" başlıklı PDF dosyası, derslig.com sitesinde yer almaktadır. 2. "Türkçe Anlatım Bozuklukları Özeti" başlıklı PDF dosyası, katre44.wordpress.com sitesinde mevcuttur. 3. "Anlatım Bozuklukları Kavram Haritası" başlıklı PDF dosyası, incirliovaiho.meb.k12.tr sitesinde yer almaktadır.

Anlamsal bozukluklara örnek olarak şunlar verilebilir: 1. Gereksiz sözcük kullanımı: Eş anlamlı veya anlamı başka sözcüklerde bulunan sözcüklerin bir arada kullanılması. 2. Sözcüğün yanlış anlamda kullanılması: Kullanılması gereken sözcük yerine o sözcüğü çağrıştıran veya anlamca yakın başka bir sözcüğün kullanılması. 3. Anlamca çelişen sözcüklerin bir arada kullanılması: Bir cümlede anlamca birbiriyle çelişen sözcüklerin olması. 4. Sözcüğün yanlış yerde kullanılması: Sözcükleri doğru yerde kullanmazsak anlatmak istediğimiz tam olarak anlaşılamaz. 5. Deyimlerin yanlış anlamda kullanılması: Kalıplaşmış sözler olan deyimlerin yanlış anlamda kullanılması.

Anlamsal ve yapısal anlatım bozuklukları iki ana başlık altında incelenir: 1. Anlamsal (Anlamdan Kaynaklanan) Anlatım Bozuklukları: Cümledeki kelimelerin yanlış kullanımı, gereksiz sözcükler veya mantıksal hatalar nedeniyle ortaya çıkar. - Örnekler: Gereksiz sözcük kullanımı: "Bu olay beni çok fazla üzdü" (sadece "çok üzdü" yeterli). Anlam çelişkisi: "Bunu yapmak zor ve kolay değildir" (zor ve kolay kelimeleri birbiriyle çelişiyor). Deyim ve atasözü yanlışlığı: "Bu konuyu öğrenmek için sabah akşam uyumadan çalıştı" (doğru kullanım: "sabahtan akşama kadar çalıştı"). 2. Yapısal (Dilbilgisel) Anlatım Bozuklukları: Cümlenin dilbilgisi kurallarına uygun olmamasından kaynaklanır. - Örnekler: Özne-yüklem uyuşmazlığı: "Bu tür hatalar sık sık yapılır" (doğru) / "Bu tür hatalar sık sık yapılırdı" (yanlış, çünkü "hatalar" çoğulken yüklem tekildir). Nesne eksikliği: "Bu konuyu öğretmenimiz güzelce açıkladı ama kimse anlamadı" (ne anlamadı? Cümlede nesne eksik, "bu konuyu anlamadı" olmalı). Tamlayan eksikliği: "Mehmet’in çantasını ve kalem kutusunu kaybettik" (tamlayan eksik, "Mehmet’in çantasını ve Mehmet’in kalem kutusunu" olmalı).

Anlam belirsizliği ile ilgili örnek cümleler: 1. Zamir Eksikliği: "Başından geçenleri bütün gece bize uzun uzun anlattı." (Kimin başından geçenleri anlattığı belirsizdir). 2. Noktalama Yanlışlığı: "İş değiştirdiğini öğretmeninden öğrendik." (Kimin iş değiştirdiği belirsizdir). 3. Karşılaştırma Yanlışlığı: "Sana göre dergiler çok ucuz." (Ekonomik duruma göre mi yoksa ilgi alanına göre mi ucuz olduğu belirsizdir). 4. Virgül Eksikliği: "Genç hemşireye doğru usul usul ilerliyordu." (Virgül kullanılmazsa hemşirenin genç olduğu anlaşılır). 5. Gereksiz Sözcük Kullanımı: "Konuyu detaylıca araştırdım ve rapor ettim." (Rapor etmek, detaylıca araştırmayı içerir, bu yüzden "ve rapor ettim" ifadesi gereksizdir).

Sözün gereksiz yere uzatılması ve anlamın bozulması, anlatım bozukluklarının iki temel nedenidir. Gereksiz yere sözün uzatılması, bir cümlede aynı anlamı taşıyan sözcüklerin veya ifadelerin birlikte kullanılması sonucu ortaya çıkar. Anlamın bozulması ise bir kelimenin veya ifadenin yanlış yerde veya yanlış anlamda kullanılması durumunda gerçekleşir.

8. sınıf anlatım bozukluğu etkinlikleri şunlardır: 1. Özne-Yüklem Uyumsuzluğu: Özne ve yüklemin kişi, tekillik-çoğulluk bakımından uyumlu olmaması durumunda ortaya çıkan bozuklukları tespit etme ve düzeltme çalışmaları. 2. Öge Eksikliği: Cümlede kullanılması gereken bir öğenin bulunmamasının yol açtığı bozuklukları bulma ve giderme etkinlikleri. 3. Tamlama Yanlışlıkları: İsim ve sıfatların aynı tamlanana bağlanması sonucu oluşan bozuklukları tanıma ve düzeltme çalışmaları. 4. Bağlaç Yanlışlıkları: Bağlaçların yanlış kullanımında ortaya çıkan anlatım bozukluklarını belirleme ve doğru bağlaçları kullanma alıştırmaları. 5. Gereksiz Sözcük Kullanımı: Aynı anlama gelen sözcüklerin bir arada kullanılmasının yol açtığı bozuklukları giderme etkinlikleri. 6. Anlam Belirsizliği: Cümlede anlam belirsizliğine yol açan durumları tespit etme ve düzeltme çalışmaları.

Özne ve yer tamlayıcısı eksikliğinden kaynaklanan anlatım bozukluğu, cümlede gerekli öğelerin kullanılmaması sonucu ortaya çıkar. Özne eksikliği durumunda, ortak kullanılan özne cümlelerden birine uymaz. Yer tamlayıcısı eksikliği ise sıralı ve bağlı cümlelerde, yüklemin yönelme anlamı taşıyan bir tümleci gerektirdiğinde ortaya çıkar.

Ekler yanlış kullanılabilir çünkü: 1. Gereksiz Ek Kullanımı: Cümlede zaten açıklanan bir anlamı tekrar eden eklerin kullanılması anlatım bozukluğuna yol açar. 2. Yanlış Ek Tercihi: Eklerin yanlış yerde veya yanlış ek olarak kullanılması cümlenin anlamını değiştirebilir veya mantıksız hale getirebilir. 3. Tamlayan veya Tamlanan Eksikliği: İyelik, çokluk veya "ki" ekinin yanlış kullanımı da anlatımın bozulmasına neden olur.

Metinle ilgili soruları cevaplar iki ana kategoriye ayrılabilir: metin içi ve metin dışı anlam ilişkileri. Metin içi soruları cevaplar genellikle şu konuları kapsar: 1. Ana fikir ve detaylar: Metnin ana fikrini belirlemek ve detayları analiz etmek. 2. Anlatım bozuklukları: Metindeki anlatım bozukluklarını tespit etmek ve düzeltmek. 3. Anlamın bağlam içinde değerlendirilmesi: Metnin geçtiği dönem, yazarın hayatı ve eserlerine dair bilgilerle anlamı ilişkilendirmek. Metin dışı soruları cevaplar ise daha geniş bir perspektiften yaklaşır ve şu gibi konuları içerebilir: 4. Yaratıcılık ve genetik: Yaratıcılığın doğuştan gelen bir özellik olup olmadığı gibi sorulara cevap aramak. 5. Halk hikâyeleri: Halk hikâyelerinin oluşum süreci ve diğer metin türleriyle ilişkisi gibi konuları ele almak.

Özne eksikliğinden kaynaklanan anlatım bozukluğu, cümlede öznenin olmaması veya birden fazla yükleme bağlanması durumunda ortaya çıkar. Örnekler: - "Herkes ondan nefret ediyor, onun yüzünü bile görmek istemiyordu" cümlesinde "herkes" öznesi, "nefret ediyor" ve "istemiyordu" yüklemlerine bağlanamadığından bozukluk meydana gelmiştir. - "Kitaptaki hatalar düzeltilecek ve kitap tekrar basılacak" cümlesinde "kitaptaki hatalar" öznesi, "basılacak" yüklemine uymamaktadır.

Yapısal anlatım bozukluğu, cümlenin dilbilgisi kurallarına uygun olmadan yapılandırılması sonucu ortaya çıkan hatalardır. Başlıca yapısal anlatım bozuklukları şunlardır: 1. Özne-yüklem uyumsuzluğu: Özne tekilken yüklem çoğul veya özne çoğulken yüklem tekil olursa anlatım bozukluğu oluşur. 2. Nesne eksikliği: Cümlede yüklemin gerektirdiği nesne kullanılmazsa anlatım bozukluğu meydana gelir. 3. Dolaylı tümleç eksikliği: Cümlede yer belirtimi varsa ama dolaylı tümleç eksikse anlatım bozukluğu olur. 4. Çatı uyuşmazlığı: Birleşik cümlelerde fiilimsinin ve yüklemin çatı bakımından uyumlu olmaması. 5. Tamlama yanlışları: İsim ve sıfatların aynı tamlanana bağlanması sonucu oluşan hatalar. 6. Bağlaç hataları: Bağlaçların yanlış kullanımı veya olumlu ve olumsuz yargıları birbirine bağlarken uyumsuzluk. 7. Eklerin yanlış kullanımı: Cümlede eklerin eksik, fazla veya yanlış kullanılması.

Özne ve yüklem eksikliği, cümlede gerekli öğelerin bulunmamasından kaynaklanan anlatım bozukluklarıdır. Özne eksikliği, cümlede yüklemin gerektirdiği öznenin olmaması veya bir öznenin birden fazla yükleme bağlanması durumunda ortaya çıkar. Yüklem eksikliği, sıralı ve bağlı cümlelerde iki cümlenin aynı yükleme bağlanması sonucu oluşur.

Anlatım bozukluğunda kaldırılan konular arasında aşağıdakiler yer almaktadır: 1. Özne-yüklem uyumsuzluğu: Cümlede özne ve yüklem arasındaki kişi, sayı ve zaman uyumsuzlukları. 2. Çatı uyuşmazlığı: Birleşik cümlelerde temel cümlenin yüklemi ile yan cümlenin yüklemi, öznesine göre çatı yönüyle uyum içinde olmaması. 3. Gereksiz sözcük kullanımı: Cümlede anlamı bozmadan çıkarılabilecek sözcüklerin kullanılması. 4. Anlam belirsizliği: Cümlede kullanılan sözcüklerin veya ifadelerin net bir anlam taşımaması. 5. Tamlama ve ek yanlışları: Tamlamaların ve eklerin yanlış veya eksik kullanılması.