Öksüz helvasının hikayesi, yoksul bir anne ve oğlunun yaşadığı olaya dayanır 12.

Halk arasında kulaktan kulağa yayılan hikayeye göre, anne ve oğlu, neredeyse her gün yan evlerinde yaşayan varlıklı ailenin mutfağından gelen helva kokularını duyarmış 12. O dönemlerde şeker pahalı olduğundan zenginlik simgesi olarak görülürmüş 12. Yoksul ailelerin evinde şeker olmadığı için de helva yemek nasip olmazmış 2.

Bir süre sonra kokulardan etkilenen oğul, annesinden helva istemeye başlamış 2. Oğlunu kırmak istemeyen anne ise evde kalan son malzemelerle öksüz (öküz) helvasını hazırlamış 2. Pekmezi sulandırarak unla karıştırıp helva haline getirmiş 2. Lezzeti yerinde olsa da görüntüsünün koyu olduğunu fark eden oğul, helvanın rengini sormuş 2. Anne, "Komşunun helvası beyaz, bizimki neden kara" diye soran oğluna, "Bu öksüz helvası da ondan" diye cevap vermiş 2. O günden sonra pekmezle yapılan bu helva, Alanya'da öksüz helvası olarak anılmaya başlanmış 2.

Şimdilerde misafirliklerin vazgeçilmez bir eğlencesi olarak görülen Alanya helvası, farklı yörelerde, aynı malzeme ve benzer pişirme yöntemleriyle yapılabilen bir helva olmakla birlikte; rivayet edilen hikayesi, servis biçimi ve yeme ritüeliyle özgünleşir 4.

Öksüz helvasının bir diğer adının da "öküz helvası" olmasının nedenlerinden birinin de helvayı yeme ritüeli olduğu söylenir 13.

Öksüz helvasını yerken, herkes sırasıyla tereyağı havuzuna banarak tatlıyı yer 5. Ancak bu ziyafetin sonunda ilginç bir gelenek devreye girer 5. Eğer biri havuzu bozup lokmayı alırsa, bir sonraki helvayı yapmak da ona düşer 5. Çünkü artan pekmez oranı ve yoğun kıvam nedeniyle helvayı karıştırmak kolay değildir 5. Bu sebeple helva, “tatlı” ama cezalı bir nöbete dönüşür 5.