Cemil Meriç, "Mağaradakiler" kitabında mağara metaforunu, aydınların toplumla olan ilişkisini ve bilgi ile hakikat arasındaki mesafeyi anlatmak için kullanır 123.

Mağara, insanların zincirlere bağlı olduğu ve sadece duvarda yansıyan gölgeleri gerçek sanarak yaşadıkları bir yer olarak tasvir edilir 3. Bu, görünürler dünyasını temsil eder 4. Mağaradan çıkıp güneşi ve gerçek nesneleri gören tutsak ise ruhu idealar âlemine yükselen bir kişiyi simgeler 34.

Meriç, bu metaforu kullanarak, Türk aydınlarının kendi toplumundan kopuşunu ve hakikat arayışını engelleyen taassup, ideoloji ve sloganların hegemonyasını eleştirir 15.