Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- "Bilim ve Toplum" programının bu bölümünde, İstanbul Üniversitesi'nde öğretim üyesi olan, farmakoloji ve radyasyon onkolojisi uzmanlığı yapmış Yavuz Dizdar ile bir röportaj gerçekleştirilmektedir. Yavuz Dizdar, "Yemezler" adlı kitabını yazmış ve kanser biyolojisi ve immünolojisi alanında PhD çalışması gerçekleştirmiş bir bilim insanıdır.
- Röportajda, endüstriyel gıda üretiminin sağlık üzerindeki olumsuz etkileri detaylı olarak ele alınmaktadır. Yavuz Dizdar, süt, yoğurt, tavuk gibi ürünlerin uzun raf ömürlü olması için kullanılan tekniklerin (özellikle UHD işlemi) sağlık üzerindeki zararlarını, fermente gıdaların önemi ve modern gıda endüstrisinin kanser, kalp hastalıkları, romatizma gibi kronik hastalıkların oluşumundaki rolünü anlatmaktadır.
- Röportajın son bölümünde, bilim insanlarının endüstri ürünlerine karşı yayın yaptıklarında karşılaştıkları zorluklar ve akademik özgürlük konuları da ele alınmaktadır. Yavuz Dizdar, süt, yoğurt, ayran, piliç ve tavuk konularında yaptığı çalışmalar nedeniyle çeşitli endüstrilerden açılan davalardan bahsetmekte ve toplumun bilim insanlarının yanında olması gerektiğini vurgulamaktadır.
- 00:47Programın Konusu ve Konuk Tanıtımı
- Programda beslenme ve hastalık ilişkisi, endüstriyel gıda, uzun raf ömürlü gıdalar ve gıda-hastalık ilişkisi konuları ele alınacak.
- Konuk Yavuz Dizdar, İstanbul Üniversitesi'nde öğretim üyesi olarak çalışan, farmakoloji ve radyasyon onkolojisi uzmanlık alanlarında eğitim görmüş bir hekim.
- Dizdar, kanser biyolojisi ve immünolojisi alanında PhD çalışması yapmış ve "Yemezler" adlı kitabını 2013 yılında yayınlamış.
- 03:34Market Alışverişi VTR
- VTR'da market alışveriş yapan insanlara yoğurt, süt, tavuk gibi ürünlerle ilgili sorular sorulmuş.
- İnsanlar genellikle markasına ve son kullanma tarihinin uzun olmasına dikkat ediyor, endüstriyel gıdaları tercih ediyor.
- Yoğurt ve süt gibi ürünlerin ekşimemesi, tavukların kısa sürede pişirilmesi gibi konular insanların dikkatini çekiyor.
- 08:00Süt Ürünleri ve Tavuk Satıcılarıyla Görüşme
- Süt ürünleri satıcısı, marketten alınan ürünlerin daha uzun süre dayanmasının sebebinin katkı maddelerinden kaynaklandığını belirtiyor.
- Organik ürünlerin daha uzun süre dayanmasının sebebinin, bir güne endeksli olduğu için taze suyunun gitmemesi ve tadının bozulmaması olduğunu söylüyor.
- Tavuk satıcısı, köy tavuklarının 120 günde yetiştiğini, normal tavukların ise 60 günde yetiştiğini belirtiyor.
- 10:03Toplumda Beslenme ve Hastalık İlişkisi
- Toplumda marketlerden daha ucuza alışveriş yapan insanlar, aldıkları gıdanın sağlıkları için iyi olup olmadığını sorguluyor.
- Köy tavuğu gibi alternatif gıdaları tüketmeye yöneliyorlar.
- Program sunucusu, Yavuz Dizdar'ın kitabında şeker hastalığı, kalp damar hastalıkları, romatizma hastalıkları, bağırsak hastalıkları ve kanser gibi hastalıkların ciddi bir yükselme eğiliminde olduğu belirtiliyor.
- 10:56Beş Benzemez Hastalık ve Beslenme İlişkisi
- Beş benzemez hastalık, yaşam kalitesini etkileyen ve ölümlere yol açan ciddi hastalıklardır.
- Bu hastalıkların yükselmesi ile beslenme alışkanlıklarının değişmesi arasında bir ilişki kurulmaktadır.
- 11:26Endüstriyel Gıda ve Ekşime Sorunu
- Konuşmacı, günlük yaşamında tercih ettiği makarna, peynir ve yoğurt üçlüsünün ekşime sorunu yaşadığını fark etmiştir.
- Endüstriyel yoğurtlar, tezgahın üstünde bile aylarca ekşime yapmadan durabilmektedir.
- Bu farkındalık, dünyayı değiştirebilecek önemli ipuçlarının sağlandığını göstermiştir.
- 12:58Endüstriyel Gıda Sisteminin Değişimi
- Yıllar içerisinde beslenme sistemimizde köklü değişiklikler olmuştur.
- Endüstriyel gıdanın vatandaşları etkisi altına alan iki kavramı vardır: ambalaj ve hijyen.
- Ambalaj, ürünün piyasadaki diğer ürünlerden ayrıştırılmasını ve bireysel üretim yapanlara karşı baskı oluşturmasını sağlar.
- 13:52Son Kullanma Tarihi ve Piliç Sorunu
- Son kullanma tarihleri endüstrinin çarkını döndürmek için gereken bir kavramdır.
- Endüstriyel gıdalar pratik olarak aylar boyu ömür sahibidir.
- Piliç konusunda, doğanın kanunları değiştirilerek hayvanlar metabolik üstünlüklerine rağmen 45 günde büyütülmektedir.
- 14:36Beş Benzemez Hastalık Kavramı
- Beş benzemez hastalık, birbiriyle alakalı olmayan beş kartın bir araya gelmesiyle oluşan bir poker kavramıdır.
- Endüstri, uzun raf ömrü elde etme, hijyen için aşırı fiziksel işlemler ve hayvanların ergenliğine erişmeden kesilmesi gibi yöntemlerle bir sülfür tuzağına sokmaktadır.
- 15:33Tıp ve Endüstriyel Gıda İlişkisi
- Hastalıkların klinik durumuyla patolojik durumu arasında şu anda bir örtüşme yoktur.
- Tıp bilimi, gıdalar yüzünden insan vücudunda oluşan hastalıkları tanımakta ve tayin etmekte yetersizdir.
- Organların fonksiyonlarıyla test edilirken, gıdalar yüzünden dokuda ortaya çıkabilecek problemler henüz ölçülmemektedir.
- 16:57Beslenme ve Hastalık İlişkisi
- İnsan vücudunun varlığı yedi ile doğrudan ilişkilidir.
- Bir canlı, kendi sistemi içerisinde, yaşadığı ortama uygun olarak beslenirse tanımlanan hastalıkları şekillendirir.
- Hastalık, mevcut durumla ilişkili olarak sapmayı gösterir ve bu sapma beslenmeyle doğrudan ilişkilidir.
- 17:48Tıp Eğitiminin Yetersizliği
- Tıp fakültesi müfredatı içerisinde özel bir beslenme dersi yoktur.
- Tıp eğitimi normal beslendiğimiz koşullar için geçerli bilgiler içerir.
- Son 20 yılda süt ürünleri, yoğurt, piliç gibi endüstriyel gıdalarda yapılan değişiklikler, sağlık ve hastalık kavramlarını değiştirmiştir.
- 18:26Patoloji ve Klinik Durum Arasındaki Fark
- Patolojide alınan bir parça incelendiğinde taşlı yüzük hücreli kanser tespit edilebilir.
- Bu durum onkologlar açısından tanım altı ay yaşam süresidir, ancak hastalar tamamen iyileşebilir.
- Hastayla patolojik sonuç, hastalık durumu birbiriyle örtüşmüyor ve bu tıbbı tanımsızlığa sokmaktadır.
- 19:12Batı Ülkelerindeki Yaklaşım
- Batı ülkelerinde hijyen kavramı, büyütme işlemleri ve hastalık kavramı birbirinden ayrıştırılmış olarak incelenir.
- Endüstriye "sağlıklı olduğundan emin misin?" sorulduğunda "bunun hastalık yaptığını kanıtla" cevabı verilir.
- Hızlı büyütme işlemi ve 45 günde kesme işlemi 1945-1947 yıllarında başlamıştır.
- 20:29Türkiye'deki Değişimler
- Bir şey çok uzun süre içerisinde yavaş değişimlerle meydana geliyorsa, bunun fark edilmesi zordur.
- Türkiye'de yoğurdun bozulması, pilicin ortaya çıkması ve diğer ürünlerin aşırı işlemden geçirilmesi olunca tiroid, romatizma, ülseratif kolit ve kanserdeki atipik tablolar çok sayıda ortaya çıkmıştır.
- 20:56Gıda Endüstrisi ve Sağlık İlişkisi
- Kanser hastalarında geçmiş hastalık geçmişi (kolit, bağırsak bozukluğu, kalp hastalığı) ve stent takılması gibi durumlar rastlantısal görünmüyor, dokunun bozulması sonucu ortaya çıkıyor.
- Tıpta "somut delil" kavramının karşılığı olmadığı için, gıda endüstrisinin kullandığı teknikleri analiz etmek gerekiyor.
- Gıda endüstrisinin kullandığı teknikler tıptan çok ileride ve bu konuda araştırmalar yapılmıyor.
- 22:48Süt Endüstrisinin Gelişimi
- İstanbul'un semtlerinin çoğunun adı bostan ile ilişkili çünkü şehir büyüdükçe toprak kıymet kazandı ve bostanlar binaya dönüştürüldü.
- Şehir büyümesi nedeniyle gıda kaynakları uzaklaştı ve raf ömrünü uzatmak için süt gibi gıdaların yapısı değiştirildi.
- Süt endüstrisinin temel yöntemi, sütün yapısını bozarak uzun raf ömrü elde etmektir.
- 24:11Ultra High Temperature (UHDS) İşlemi
- UHDS işlemi, sütü 140 dereceye çıkartarak (ek basınç uygulayarak) mikrop ve maya gibi organizmalardan kurtarır.
- Bu işlem sonucunda sütün yapısı tamamen değişir, süt gibi kokmaz, rengi beyaza çok beyazlaşır ve süt özellikleri kaybolur.
- Bu aşırı işlemden geçmiş gıdalar, uzun süre saklanabilir (örneğin hamburger köftesi 14 yıl cepte saklanabilir).
- 25:59Uzun Raf Ömrü Gıdaların Vücut Üzerindeki Etkileri
- İnsan vücudunun kaynak alması gerekiyor ve bu kaynak olabildiğince kendine eş, en az işlemden geçmiş olmalıdır.
- Uzun süre bu tür gıdalarla beslenmek, vücudumuzda zamanla birikici eksiklik meydana getirir.
- Bu eksiklikler bağ dokusunda fıtık meselesi, damarlarda anevrizma gibi sorunlara yol açabilir.
- 27:52Hastalıkların Bağlantısı ve Türkiye'deki Durum
- Romatizma, kalp hastalığı, anevrizmalar ve fıtıklar bağ dokusunun bozukluğu ve damar iç tabakasının bozukluğu olarak görülebilir.
- Türkiye'de alerji, astım, otizm gibi hastalıklar batı'dan çok daha hızlı ortaya çıkmıştır.
- Türkiye'de beslenme unsurları, sütteki ekşime faktörünü nötralize edebilir ancak bunun bedeli ağır ödenir.
- 30:15Süt ve Fermente Ürünlerin Önemi
- Süt, yoğurt ve ayran gibi fermente ürünler insan vücudu için büyük biyolojik önem taşır.
- Türkiye'de Anadolu halkı fermente gıda olarak ayran ve yoğurt tüketirken, Batı toplumları şarap ve bira gibi fermente ürünler tüketir.
- Yoğurt ve ayranda olan bozulma, Batı toplumlarını etkilemeyecekken Türkiye'de çok kritik sonuçlara ulaşabilir.
- 31:48Glutatyon ve Beslenme
- Glutatyon, biyolojik sistemin kavşak noktasında yer alan, bağışıklık sistemine ve yapısal sistemlere kaynak sunan ana bir sülfür bileşiğidir.
- Glutatyon özellikle süt kaynakları tarafından sağlanır ve insan vücudunda yapılamaz, dışarıdan alınmak zorundadır.
- Glutatyon eksikliği DNA kontrolü, protein sentezi gibi önemli süreçleri etkileyebilir ve sağlık sorunlarına yol açabilir.
- 34:15Beslenme Sisteminin Sorunları
- Endüstri, karlı olabilmesi adına gıdanın içeriğini değiştirerek hijyen ve ambalaj maskesine sokup sunmaktadır.
- Beslenme yerel olmak zorundadır, bir şehrin süt ihtiyacını başka bir şehirden sağlamaya çalışmak mümkün değildir.
- Gıdanın değeri bozulabilir olmasıyla ilişkilidir, kaliteli olan şey eksiksizse hızla dönüşüme girer ve mikroorganizmalar tarafından kullanılır.
- 35:45Kanser ve Beslenme İlişkisi
- Yirmi yılda gerçekleşen beslenme sistemi değişiklikleri, dokuların bozulması, üreme sorunları ve tüp bebek merkezlerine ihtiyaç duyulmasını açıklamamızı kolaylaştırır.
- Dünya Sağlık Örgütü kanserin arttığını belirtse de, ne önlem alınması gerektiğini söyleyememektedir.
- Yeryüzünde yaşayan her üç kişiden biri kanser, ölen her dört kişiden biri de kanser yüzünden ölmektedir.
- 36:36Beslenmenin Ekonomisi ve Endüstrileşmesi
- Türkiye tarımda tamamen dışa bağımlı hale gelmiş, GDO'lu tohum meselesi yüzünden süt, yoğurt ve ayranda ciddi değişiklikler yaşanmıştır.
- Bir şeyin endüstrileşmesi için önce alanı düzleyerek başlanır, bu alanın düzlenmesi için önce girilir ve ortak bulunur.
- Endüstri kollarını yavaş yavaş açarak küçük üreticiyi ortadan kaldırabilir, kapalı ayran gibi ambalajlı ürünlerin önü açılarak küçük üreticileri kısıtlayabilir.
- 39:43Bilim Adamlarının Endüstriye Karşı Karşılaştığı Zorluklar
- Bilim dünyasının ünlü dergisi Science'in editörü Dr. Donald Kennedy 2006 yılında, bilim adamlarının endüstri ürünleri aleyhine yayın yaptıklarında kişisel saldırıya uğrayacaklarından, araştırma desteklerini kaybedeceklerinden ve ticari kayba yol açmaktan korktuklarını belirtmiştir.
- Amerika Birleşik Devletleri'nde, süt, yoğurt, ayran, piliç ve tavuk konusundaki yazıları nedeniyle endüstri ticari kayba yol açma suçuyla mahkemeler açılmıştır.
- 40:46Davaların Süreci ve Amacı
- Süt konusunda YÖK üzerinden soruşturma gönderilmiş, üniversite reddetmiş, Merkez Yumurtacılar Birliği ve iki tavuk üreticisi birliği açtığı davalar da mahkeme tarafından reddedilmiştir.
- En sonunda tavukçuların ve piliç üreticilerinin dernekleri birleşerek açtığı dava hala sürmekte olup, diğer davalar reddedilmiştir.
- Konuşmacı, doğrusunu bildiği bir şeyin vatandaş tarafından bilinmesini arzuladığını ve meslektaşlarının bu konuda görüş bildirmekten kaçındığını belirterek, doğrudan vatandaşın bilgilendirilmesi gerektiğini vurgulamıştır.
- 42:38Bilim İnsanlarının Rolü ve Toplumsal Sorumluluk
- Bilim insanları, hekimler ve öğretim üyeleri tıbbi, sosyal, ekonomik ve teknolojik karmaşık sorunları çözümü için uğraşan kamu kaynaklarıdır.
- Yavuz Dizdar gibi bilim insanları akademik özgürlüğünü toplumsal sorumluluk için kullanıyor ve bu yüzden endüstrinin saldırılarına uğruyor.
- Toplum yararı için bilim yapmak, eşitsizlikleri incelemek, hastalıkların nedenlerini araştırmak, yeni teknoloji ve endüstrilerin etkilerini öngörmek ve toplum yararına olup olmadığını kollamak demektir.