Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir eğitimci tarafından sunulan Türk edebiyatı tarihi konulu kapsamlı bir ders anlatımıdır. Öğretmen, özellikle ÖSYM ve ÖABT sınavlarına hazırlanan öğrencilere yönelik bilgiler vermektedir.
- Video, milli edebiyatın başlangıcından başlayarak Türk edebiyatının önemli dönemlerini ve yazarlarını kronolojik olarak ele almaktadır. Genç Kalemler dergisi, Yeni Lisan hareketi, Nev Yunanilik, Naile hareketi gibi edebi hareketler ile Mehmet Emin Yurdakul, Ziya Gökalp, Ömer Seyfettin, Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Halide Edip Adıvar, Yahya Kemal Beyatlı, Reşat Nuri Güntekin, Refik Halit Kara, Rıza Tevfik Bölükbaşı, Hamdullah Suphi Tanrıöver, İbrahim Alaaddin, Fuat Köprülü, Müfide Ferit Aydemir, Nurettin Ferruh ve Ebubekir Hazım Tepeyran gibi önemli yazarların hayatları, eserleri ve edebi anlayışları detaylı olarak anlatılmaktadır.
- Videoda her yazar için önemli tabirler, yazdıkları eserler, edebi özellikleri ve tarihsel bağlamı açıklanmakta, ayrıca Fuat Köprülü'nün Türk edebiyatını İslamiyet öncesi, İslam ve Batı etkisinde gelişen Türk edebiyatı olarak üç ana bölüme ayıran çalışmaları üzerinde durulmaktadır.
- Genç Kalemler Dergisi ve Yeni Lisan Hareketi
- Genç Kalemler dergisinin ilk ismi Hüsün ve Şiirdir, ismi Ali Canip Yöntem tarafından değiştirilmiştir.
- Derginin sahipleri Hüsnü ve Hamit'tir, yazı işleri müdürlüğünü Nesimi Sarım en son sayıya kadar sürdürmüştür.
- Selanik'te çıkan Genç Kalemler dergisinde Ömer Seyfettin'in "Yeni Lisan" makalesi ile milli edebiyatın başladığı kabul edilir.
- 01:07Yeni Lisan Hareketinin Öncüleri ve Temel İlkeleri
- Yeni Lisan hareketinin öncüleri Ömer Seyfettin, Ali Canip Yöntem ve Ziya Gökalp'tir.
- Hareket, Arapça ve Farsça gramer kurallarının kullanılmaması, Arapça ve Farsça kelimelerin Türkçe'de söylendiği gibi yazılması ve konuşma dilinin İstanbul Türkçesi olması görüşünü savunmuştur.
- Yeni Lisan hareketinin çıkardığı "Yeni Lisan-ı Bir İstimzaç" adlı otuzaltı sayfalık kitapçığında daha önceki fikirler derli toplu ifade edilmiş ve hareketin daha büyük olduğunu belirtmiştir.
- 02:01Milli Edebiyatın Öncüleri
- Milli edebiyat 1911 yılında Genç Kalemler dergisinde çıkan "Yeni Lisan" makalesi ile başlatılmıştır.
- Mehmet Necip Bey, İzmir'de Hizmet gazetesinde 1909-1911 yılları arasında "Türkçe Dilimiz" başlıklı on dokuz seri makale yayınlamış ve Türkçenin sadeleşmesi gerektiği üzerinde durmuştur.
- Nev Yunanlık (Havza Edebiyatı), eski Yunan edebiyatını örnek alarak batılı bir edebiyat oluşturmak isteyen bir harekettir ve Yahya Kemal'in "Sicilya Kızları" ve "Biblos Kadınları" şiirleri ile Yakup Kadri'nin "Siyah Saçlı Yabancı" ve "Berrak Gözlü Genç Kızın Sözleri" başlıklı yazısıyla sınırlı kalmıştır.
- 03:32Naile ve Tetkik-i Mezalim Heyeti
- Naile (Nesli Atiye), milli edebiyatın oluşmasını milli geçmişe bağlayan bir harekettir ve Mevlana ve Yunus Emre'yi örnek almaya çalışmıştır.
- Şahabettin Süleyman "Naili Yeni Bir Gençlik Karşısında" makalesi ile Naile toplumunu tanıtmış ve onları "Zeyl-i Fecriati" diye nitelendirmiştir.
- Tetkik-i Mezalim Heyeti, Yunanistan'ın Batı Anadolu'yu işgali sırasındaki yıkımları incelemek üzere 1921-1922 yıllarında oluşturulmuş ve Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Halide Edip Adıvar, Yusuf Akçura ve Falih Rıfkı Atay gibi edebiyatçılar heyete dahildir.
- 04:52İzmir'den Bursa'ya Kitabı
- "İzmir'den Bursa'ya" adlı kitabı Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Halide Edip Adıvar, Mehmet Asım Uz ve Falih Rıfkı Atay yazmıştır.
- Kitaptaki yazılar hikaye, mektup ve inceleme özelliği gösterir ve 1922 yılında yazılmıştır.
- Tetkik-i Mezalim Heyeti'nin izlenimlerini içeren bir kitaptır.
- 05:21Mehmet Emin Yurdakul
- Mehmet Emin Yurdakul, Türk şiirinde durağı kaldıran, yeni Türk şiirinde tamamen hece vezniyle şiir yazan ilk kentli ve aydın şairdir.
- Milli edebiyatın erken sesi olarak bilinen Yurdakul, düşüncelerinin şekillenmesinde Cemalettin Efgani'nin büyük etkisi olmuştur.
- Mustafa Kemal'in "Bu dizelerde ulusal benliğimin gururunu tattıran ilk anlatımı buldum" dediği "Ben Bir Türk'üm, Dinim Cinsim Uludur" dizeleri geçen "Cenge Giderken" (Anadolu'dan Bir Ses) şiirini Türk-Yunan savaşı üzerine yazmıştır.
- 06:48Mehmet Emin Yurdakul'un Eserleri
- "Biz Nasıl Şiir İsteriz" şiiri milli edebiyatın erken politikası olarak kabul edilir.
- Şiir türünde yazdığı eserler: Türkçesi Şiirler, Türk Sazı, Ey Türk Uyan, Ordunun Destanı ve Turan Anadolu'dur.
- "Haykırmayan bir millet, sevenlere toprak olmuş öksüz çocuk gibidir" ve "Evet benim her şiirimde yılan dişli diken var" gibi meşhur şiirleri vardır.
- 07:52Ziya Gökalp
- Ziya Gökalp, Turancılığı savunan ve Türkçülük düşüncesini sistemleştiren kişidir.
- "Türkçülüğün Esasları" adlı kitabında "Lisan-ı Türkçülüğün Umdeleri" başlığıyla dil ile ilgili görüşlerini söylemiştir.
- Türk edebiyatını kendi içinde kavmi devir, ümmet devri ve Tanzimat sonrası diye üç döneme ayırır.
- 08:32Ziya Gökalp'un Çalışmaları ve Eserleri
- Türk edebiyatında masal derlemelerinde takip edilecek yol ve yöntemler konusunda ilk çalışmayı 1922'de "Küçük Mecmua"da yayımladığı "Usullere Dair Halkiyat, Masallar ve Usullere Dair Tandırname" adlı yazıları ile yapmıştır.
- Türk masal ve efsanelerini şiirlerinde kullanmıştır.
- "Şuur devrinde şiir susar, şiir devrinde şuur seyirci kalır" ve "Masalcılık anadan kıza, destancılık babadan oğula geçer" gibi önemli sözleri vardır.
- 09:46Ömer Seyfettin
- Ömer Seyfettin, Türk edebiyatının en önemli hikayelerinden biri olan olay hikayelerinin öncülerindendir.
- Hikayelerini çocukluk anılarından ve savaş dönemindeki hatıralarından beslenmiştir, realist bir sanatçıdır.
- Divan edebiyatı ifadesini ilk kullanan kişilerden biridir ve "Yeni Lisan" makalesiyle milli edebiyatın başlangıcını oluşturmuştur.
- 10:46Ömer Seyfettin ve Ali Canip Yöntem
- Ömer Seyfettin, Heceye karşı iken sonradan Heceden yana tavır almış ve "Yalpa Vuranlar" başlıklı yazısıyla aruzu tercih eden şairleri eleştirmiştir.
- Ali Canip Yöntem, Yeni Lisan hareketinin öncülerinden biri olup, "Geçtiğim Yol" adlı şiir kitabı ve "Milli Edebiyat Meselesi ve Cenapp ile Münakaşalar" adlı nesir türünde eseri vardır.
- Ömer Seyfettin'in hikaye türünde "Pembe İncelik", "Haftan", "İlk Düşen Halk", "Yüksek Ökçeler", "Bomba", "Gizli Mabet", "Asilzadeler", "Bahar ve Kelebekler" gibi eserleri vardır.
- 12:08Yakup Kadri Karaosmanoğlu
- Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Türk edebiyatının önemli romancılarından biri olup, Fecriati topluluğundan sonra Milli Edebiyata geçmiştir.
- "Kiralık Konak" romanındaki Hakkı Celis karakteri, kendisini anlatan bir karakterdir ve sanat anlayışındaki değişimi yansıtır.
- Yakup Kadri, Tanzimat'tan Cumhuriyet'e kadar geçirdiği evreleri ve değişimleri başarılı gözlemlerle aktarmıştır.
- 13:22Yakup Kadri'nin Diğer Eserleri
- "Yaban" romanında Ahmet Celal'in baş kahramanı olup, Aydın-köylü ilişkisini anlatır ve Tetkik-i Mezalim Heyeti'ndeki izlenimlerinden yararlanarak yazılmıştır.
- "Nur Baba" romanında bir Bektaşi şeyhi ile evli bir kadın arasındaki tutkulu aşk anlatılır, "Hüküm Gecesi" adlı romanında ise Meşrutiyet dönemindeki İttihat ve Terakki kavgaları aktarılır.
- "Sodom ve Gomorra" adlı romanında İstanbul'daki bozgunculuğu anlatırken, "Hep O Şarkı" adlı son romanında Abdülaziz devri işlenmiştir.
- 15:12Ahmet Hikmet Müftüoğlu ve Halide Edip Adıvar
- Ahmet Hikmet Müftüoğlu'nun "Haristan" ve "Gönül Hanım" adlı romanları vardır, ayrıca Orhun yazıtlarının kısmen tercümesinin yer aldığı ilk romanı "Gönül Hanım" adlı eseridir.
- Halide Edip Adıvar, İngiliz dili ve edebiyatı profesörü olup, İzmir'in Yunanlılar tarafından işgal edilmesini protesto etmek için Sultanahmet Meydanı'nda düzenlenen mitingde etkili bir konuşma yapmıştır.
- Halide Edip, kadın olmasından dolayı eserlerinde kadını ön plana çıkarmış, Kurtuluş Savaşı'nı anlatan ilk roman olan "Ateşten Gömlek" adlı eserini iki ay civarı bir zaman diliminde yazmıştır.
- 16:53Halide Edip Adıvar'ın Diğer Eserleri
- Halide Edip, UNESCO'nun 2004 yılında anma programını aldığı ilk Türk kadın yazardır.
- "Sinekli Bakkal" romanı ilk olarak "Soytarı ve Kızı" ismiyle yayımlanmıştır, "Türk'ün Ateşle İmtihanı" adlı anı kitabında ordu'daki onbaşı, çavuş gibi rütbelerde yaşadıklarını anlatmıştır.
- "Maske ve Ruh" adlı tiyatrosunda Nasrettin Hoca'ya yer verirken, "Handan" romanını mektup tarzında yazmıştır.
- 19:12Yahya Kemal Beyatlı
- Yahya Kemal Beyatlı, Türk edebiyatında aruzu Türkçe'ye en iyi uygulayan üç isimden biridir (diğerleri Tevfik Fikret ve Mehmet Akif Ersoy'dur).
- Yahya Kemal, Nazım'ı nesle yaklaştırılmasına karşıdır, ancak "Nazar" adlı şiirinde Nazım'ı nesle yaklaştırmıştır.
- Yahya Kemal'in eserleri hayattayken yayınlanmamış, daha sonra Nihat Sami Banalı'nın öncülüğünde kurulan Yahya Kemal Enstitüsü tarafından basılmıştır.
- 20:20Yahya Kemal Beyatlı'nın Şiir Anlayışı
- Yahya Kemal, yazdığı bir şiirde bir kelime için yıllarca beklemiş, bu nedenle "kuyumcu titizliği" denir.
- "Dönülmez Akşamın Ufkundayız" sanat müziği olarak bilinen eserin asıl ismi "Rintlerin Akşamı" adlı şiiridir.
- Yahya Kemal, hem klasik şiir geleneğine hem de modern şiir geleneğine uygun şiirleri bir arada kullanabildiği için "neo-klasik" olarak tanımlanır.
- 21:17Yahya Kemal Beyatlı
- Orhan Veli, 1950'de "Yeni İstanbul" dergisinde Yahya Kemal'i Tanzimat'tan sonra dili şiirle bağdaştıran ilk adam ve son yüzyıl içinde dilin şiirdeki önemini ilk sezen şair olarak adlandırmıştır.
- İmtidat, Yahya Kemal'in sanat anlayışının anahtarıdır ve bu kavram daha sonra Hilmi Yavuz'un da sanat anlayışında etkili olmuştur.
- Yahya Kemal'in şiir anlayışının oluşmasında etkili olan iki sanatçıya "dünyada henüz keşfedilmemiş iki şey vardır: coğrafyada kutup ve tarihte türklük" ve "Fransız toprağı bin yılda Fransız milletini yarattı" ifadeleriyle tanıtılır.
- 22:31Yahya Kemal'in Şiir Anlayışı
- Yahya Kemal, 1922'de "Dergah" dergisinde yayımlanan "Vezinler Bir", "Vezinler İki" ve "Kafiye" yazılarında hece ve aruzu iki kardeş nehir gibi düşünüp Fırat ve Dicle'ye benzetmiş ve vezinlerin şiirde birer alet olduğunu, asıl gayenin ahenkli bir ses çıkarmak olduğunu ifade etmiştir.
- Dergah dergisinde çıkan "Üçtepe" yazısında Tanzimatçıların dünyaya baktıkları yerin Çamlıca tepesi, Servet-i Fünun'un Tepebaşı, buna karşılık kendisinin Milli Mücadele'nin simgesi Metris Tepe'yi ön plana çıkarmıştır.
- Kurtuluş Savaşı yıllarında yazdığı Anadolu'daki kurtuluş hareketini destekleyen yazılarını "Egil Dağlar" adlı eserinde toplamıştır.
- 23:55Yahya Kemal'in Eserleri ve Sözleri
- "Atik Valideden Geç İnenden Sokakta" adlı meşhur şiirinin konusu Ramazan'dır.
- Tevfik Fikret'in "Sis" şiirine karşılık Yahya Kemal "Söyleniş" adlı şiiriyle cevap vermiştir.
- Yahya Kemal'in meşhur sözleri arasında "Eski musikimizden anlayamayan bir şey anlamaz bizden", "Mısra haysiyetimdir, Türkçe ağzımda annemin sütüdür" ve "Kafiye kuşta kanat gibidir, yani başlıca uzuvdur" bulunmaktadır.
- 25:40Reşat Nuri Güntekin
- Reşat Nuri Güntekin, Yakup Kadri Karaosmanoğlu gibi önemli romancılardan biridir ve "Çalıkuşu" romanıyla tanınır.
- "Çalıkuşu" romanı ilk başta "İstanbul Kızı" ismiyle tiyatro olarak yazılmış, sonra romana çevrilmiştir.
- Reşat Nuri'nin mektup türünde yazdığı tek romanı "Bir Kadın Düşmanı" adlı romanıdır.
- 26:11Yeşil Gece ve Diğer Eserleri
- Reşat Nuri Güntekin hemen hemen bütün romanlarında zıt görüşleri dengeli bir yapı içinde verip sevgi, merhamet ve hoşgörü potasında eriterek anlatmaya özen göstermiştir.
- "Yeşil Gece" romanı ise bu özelliklerin aksini gösterir ve baştan sona softalıkla inkılapçılığın en küçük hoşgörü duygusuna imkan tanımayan katı bir ideolojisi üzerine kurulmuştur.
- Reşat Nuri'nin eserleri arasında "Çalıkuşu", "Acımak", "Dudaktan Kalbe", "Yeşil Gece", "Yaprak Dökümü", "Miskinler Tekkesi", "Bir Kadın Düşmanı", "Kavak Yelleri", "Tanrı Misafiri" (hikaye türünde), "Balıkesir Muhasebecisi" (tiyatro türünde) ve "Anadolu Notları" (gezi türünde) bulunmaktadır.
- 28:00Refik Halit Karay
- Refik Halit Karay, olay hikayeciliğinin önemli temsilcilerinden ve mizahi yazılarıyla ünlü olan bir yazardır.
- Türkçeyi çok iyi kullanması nedeniyle "Kara Türkçe" diye bir tabir ortaya çıkmış, Ziya Gökalp ve Ömer Seyfettin onu İstanbul Türkçesini en iyi kullanan yazar olarak ilan etmişlerdir.
- Nihat Sami Banarlı, Refik Halit Karay'ı 20. yüzyıl Türkçesinin örnek dili olarak nitelendirmiştir.
- 28:49Refik Halit Karay'ın Eserleri
- 1909 yılında yazdığı "Hakki Sükut" adlı hikaye kitabı işçi-patron münasebetini ele alan ve işçi haklarının savunulduğu ilk edebi eserdir.
- Refik Halit Karay'ın eserleri arasında "Kirpinin Dedikleri", "Ago Paşa'nın Hatıratı", "Guguklu Saat", "Memleket Hikayeleri", "Gurbet Hikayeleri", "İstanbul'un İç Yüzü", "Yezid'in Kızı", "Çete Sürgün" ve "Kadınlar Tekkesi" bulunmaktadır.
- 29:31Rıza Tevfik Bölükbaşı
- "Uçun kuşlar, uçun doğduğum yere şimdi dağlarında mor sümbül vardır" dizeleri Rıza Tevfik Bölükbaşı'na aittir.
- Sevr Antlaşması'na imza atan heyetin içinde bulunduğu için Cumhuriyet döneminde yüzelli'likler listesinde yer almış ve sürgüne gönderilmiştir.
- "Seraabı Ömrüm" şiir kitaplarının toplandığı eserdir.
- 30:09Rıza Tevfik Bölükbaşı'nın Eserleri ve Görüşleri
- PM gazetesinin edebiyat ekinde yazdığı "Folklor" başlıklı yazısında folklor kelimesinin kökeni hakkında bilgi vermiştir.
- "Türk'ün milli vezni hecedir" diyerek Türkçede küçük kızların bile "eveleme, geveleme, devekuşu kovalama" şeklinde heceyle şiir yazabilecek bir milli dil terbiyesine sahip olduğunu belirtmiştir.
- "Sultan Abdülhamid Han'ın Ruhaniyetinden İstimdat" adlı şiiri, Abdülhamit Han'ın gerçek değerini anlatan ve içinde ona karşı önyargılı olmanın pişmanlığını anlattığı önemlidir.
- 30:48Hamdullah Suphi Tanrıöver ve İbrahim Alaaddin
- Hamdullah Suphi Tanrıöver, önce Fecriati'de yer alıp sonra Milli Edebiyata geçen sanatçılardan biridir ve "Dağ Yolu" adlı eseri önemlidir.
- İbrahim Alaaddin, Atatürk için yazdığı "Tavaf" adlı bir şiiri vardır.
- İbrahim Alaaddin, Osmanlıca'yı bilmeyenlere aruzu "fiil sözcüğünden üretme" yerine "sevmek eyleminin türlü çekimleri" ile bunu sağlamayı düşünmüş ve adını da "sevmek, sevilmek ölçüsü" koymuştur.
- 31:34Türk Edebiyatı Tarihçileri
- Fuat Köprülü, edebiyat tarihini medeniyet tarihinin bir şubesi olarak değerlendiren Gustavo Lanson'un kanaatlerini Türk edebiyatı tarihinde ilk defa uygulayan sanatçıdır.
- Aşık tarzının menşei ve tekamülü adlı yazısıyla Türk edebiyatında aşık edebiyatı üzerine ilk bilimsel çalışmayı yapmıştır.
- 1924'te yazdığı Meddahlar makalesi ile Türk edebiyatında meddahlarla ilgili ilk bilimsel çalışmayı yapmıştır.
- Bilgi Mecmuasında yayımlanan Türk Edebiyatı Tarihinde Usul adlı makalesi ile tezkirecilik geleneği bitmiş ve çağdaş Türk edebiyatı tarihçiliği başlamıştır.
- Türk edebiyatını İslamiyet öncesi, İslami ve Batı etkisinde gelişen türk edebiyatı olarak üçe ayıran kişi Fuat Köprülü'dür.
- 32:45Diğer Edebiyatçılar
- Müfide Ferit, Aydemir adlı romanı ve Asya Türkçülüğüne önem vermesiyle tanınır.
- Nurettin Ferruh, Türk edebiyatında şiirin vezin kaydından kurtulması gerektiğini ilk defa dile getiren kişi olup serbest şiirin ilk kuramcısı olarak kabul edilir.
- Ebubekir Hazım Tepeyran, Köy hayatını anlatan Küçükbaşa adlı romanı vardır.
- 33:26Mobil Uygulama Tanıtımı
- Konu anlatımların sadece yeni Türk edebiyatına yönelik olacağı belirtilmiştir.
- ÖABT'de çıkan tüm konuları içeren bir mobil uygulama geliştirilmiş olup, halk edebiyatı, divan edebiyatı ve alan eğitimi dahil tüm konular mevcuttur.
- Mobil uygulamada 1350 civarı soru bulunmaktadır ve hem iPhone hem de Android uyumlu olup, her iki markette de satılacaktır.
- Uygulama ücretli olacak ancak düşük bir meblağ olacaktır ve videonun altında mobil uygulamanın linki paylaşılacaktır.