Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir öğretmenin öğrencilere Türk edebiyatı konularını anlattığı eğitim dersidir. Öğretmen, tahtada notlar alarak ve öğrencilere sorular sorarak interaktif bir şekilde dersi ilerletmektedir.
- Video, gazel şiir türünün kökeninden başlayarak detaylı bir şekilde ele alınmasını içermektedir. İlk olarak gazelin Arap, Fars ve Türk edebiyatındaki gelişimi anlatılmakta, ardından matla, mata, şah beyit gibi şekilsel unsurlar açıklanmaktadır. Daha sonra mükerrer, müzeyyel, müşterek, mülemma gibi gazel türleri ve tasri, zincirleme, muraca, cinaslı, müstezat ve kıta gibi diğer şiir türleri karşılaştırmalı olarak incelenmektedir.
- Videoda ayrıca kıta ile nazım arasındaki farklar, rubai ile tuyu arasındaki farklar ve bunların nasıl ayırt edileceği üzerinde durulmaktadır. Öğretmen, sınavlarda sorulabilecek konulara özellikle vurgu yaparak öğrencilere pratik bilgiler vermektedir.
- 00:03Gazel'in Kökeni ve Gelişimi
- Gazel, Arap edebiyatında "tegazzül" olarak bilinir ve müstakil bir tür olarak karşımıza gelmez.
- Arap edebiyatında tegazzül, kadınlardan söz eden her şiir türünü kapsar ve gazel'i de içine alan geniş bir şiir türüdür.
- Fars edebiyatında gazel kendi adıyla klasik şeklini alırken, Türk edebiyatında Sadi ile olgunlaşmış ve Hafız ile dora'ya ulaşmıştır.
- 02:22Türk Edebiyatında Gazel
- Gazel, Fars edebiyatından Türk edebiyatına Mevlana'ya geçmiştir.
- Mevlana'nın yazdığı gazeller mülemma nitelikliydi, yani bir beyti Arapça, iki beyti Farsça veya karışık olarak yazılmıştır.
- Sultan Veled, Mevlana'dan sonra Doğu Türkçesi özelliklerini barındıran gazeller yazmıştır.
- 04:00Gazel'in Şekilsel Unsurları
- Gazel'in ilk beyti "matla", son beyti "mata" olarak adlandırılır ve birbiriyle kafiye olduğu için mukafa veya musarra olarak da bilinir.
- Matla'nın bir altındaki beyit "hüsn-i matla", matla'nın bir üstündeki beyit ise "hüsn-i mata" olarak adlandırılır.
- Gazel'in en güzel beyiti "şah beyit" veya "beytül gazel" olarak adlandırılır.
- 06:12Gazel'in Özel Türleri
- "Reddi matla", matla'nın bir mısrasının şiirin en sonuna (maksa'nın ikinci mısrasına) konulmasıyla oluşan bir gazel türüdür.
- İki matla olan gazellere "zülmetali" veya "zatül metali" adı verilir.
- Mahlas beyit "taallüs" olarak adlandırılır ve şairi iyi dinleyip mahlası gerçek anlamda karşılayacak şekilde kullanmışsa "hüsn-ü taallüs" olarak adlandırılır.
- 09:44Gazel'in Diğer Türleri
- İçinde iç kafiye olan gazellere "musammat gazel" adı verilir.
- Aks sanatı yapılmışsa gazel "mükerrer gazel" olarak adlandırılır.
- Aks sanatı, edebi sanatlarda kullanılan bir tekniktir ve örneğin "sen geldin aks yapalım mı?" ifadesinde "sen" ve "yapalım mı" kelimeleri aks sanatıdır.
- 11:23Gazel Türleri
- Aksatı yapılan gazellere "mükerrer gazel" adı verilir.
- Gazellere övgü amaçlı ekleme yapıldığında (zeyd) "müzeyyel gazel" adı alır.
- Müzeyyel gazel, Şeyhülislam Yahya'da bolca karşımıza çıkan bir türdür.
- 13:24Müşterek ve Mülemma Gazel
- Müşterek gazel, iki kişinin beyit beyit veya mısra mısra beraber yazdığı bir gazel türüdür.
- Mülemma gazel, bir mısra Arapça, bir mısra Türkçe veya Farsça şeklinde yazılan bir gazel türüdür.
- 15:01Gazel Türleri ve Özellikleri
- Divan edebiyatında parça güzelliği vardır, her beyit kendi anlamı bir bütündür.
- Tanzimat edebiyatında bütün güzelliği vardır, tüm beyitler bir bütün halinde bir anlamı verir.
- Beyitlerin arasında anlam birliği ve bütünlüğü olan gazellere "yek ahenk gazel" denir.
- 17:12Gazel Sayıları ve Türleri
- Gazellerin beyit sayısı genelde tek sayılar olur: beş, yedi, dokuz şeklinde.
- Beş beyitlik gazellere "pençe" denir.
- Onbeş beyitten uzun gazellere "mutavver uzun gazel", beş beyitten küçük gazellere "natamam" (noksan) gazel denir.
- 18:44Gazel Cevapları ve Türleri
- Aynı vezinde, aynı kafiyede ve aynı konuda cevaben yazılan şiirlere "nazire" denir.
- Zıt konuda yazılan cevaplara "nakise" denir.
- Alaylı yazılan cevaplara "tehzil" adı verilir.
- 20:07Gazel Türleri ve Divan'daki Yeri
- Aşk ve aşkın verdiği acılar işleyen gazellere "aşikari" gazel denir.
- İçki ve yaşam sevinci işleyen gazellere "rindane" gazel denir.
- Kadın ve ten zevkinden bahseden gazellere "şuhane" gazel, felsefe ve hayat dersi veren gazellere "hakimane" gazel denir.
- Gazellerin divan'daki yeri gaziyat bölümünde bulunur ve kafiye rediflerinin harflerine göre sıralanır.
- 21:42Gazel Türleri
- Gazel'in matla'dan sonra gelen beyitlerin kafiyeli yapma işine "tasri" denir.
- Tüm beyitleri aynı kafiyede olan gazellere "zincirleme gazel" veya "müselse" adı verilir.
- Karşılıklı konuşma tipinde yazılan gazellere "muraca gazel" veya "muracaa şiiri" denir.
- 23:40Cinaslı Gazel
- Gazel'in bütün beyitlerinde cinaslık kafiye yapılırsa "tecnis" yapılır.
- Cinaslı gazellere "cinaslı gazel" adı verilir.
- Cinas, yazılışları aynı olmakla beraber anlam farklı yaratan kelimelerdir.
- 24:32Müstezat
- Müstezat, genelde gazelden türetilen bir türdür ve genellikle "mef'ulu mefailu mefailu feulun" vezinini kullanır.
- Müstezat, gazel beyitlerine kısa dizeler eklenerek oluşturulur.
- Müstezat, Arap edebiyatında "muaşah" adlı bir türden türemiş, Farslar tarafından Türk edebiyatına aktarılmıştır.
- 26:51Müstezat Türleri
- Anadolu'da ilk müstezat Seyit Nesimi ile, daha sonra Müstakimzade Süleyman Saadettin ile karşımıza çıkmıştır.
- Ziyadeler (uzun mısralar) tekrar ederse "mütekerrir müstezat" olur.
- Ziyadeler çift olursa "çifte müstezat" olur.
- 29:27Kıta
- Kıta, kafiye şeması "xa xa" şeklindedir ve gazel'in matla beytinin koparılmış halidir.
- Kıta genellikle iki beyitten oluşur, ancak bazen on iki beyitlik "kıtayı kebir" (büyük kıta) da vardır.
- Kıta'da mahlas genellikle yoktur, matla yoktur ve divan'daki yeri kasideden sonra gelir.
- 32:22Kıta ve Nazım
- Kıta'nın ilk beytinin musarra, mukafa veya matla olmuş hali inceleniyor.
- Nazım, bazı akademisyenler tarafından kıtanın bir türü olarak kabul ediliyor ancak Türk edebiyatında çok incelenmemiş bir tür.
- Nazım'da mahlas bulunmaz ve genellikle iki beyitten oluşur.
- 33:50Rubai ve Tuula'nın Farkı
- Rubai ve tuula'nın en büyük ayrımı aruz vezniyle yapılır.
- Rubai, ahrem ve ahrem adı verilen özel vezinlerle yazılır ve mef'ulu ya da mef'ullün ile başlamak zorundadır.
- Tuula, fa'ilatun ve fa'ilatun failatun failatun şeklinde yazılır ve onbir eceli ölçüsünde olmalıdır.
- 36:26Şiir Türlerinin Kafiye Şemaları
- X x x kafiye şeması kıta'yı gösterir.
- AA x kafiye şeması nazım, rubai veya tuula olabilir.
- Kapalı kapalı açık veya üç kapalı ile başlayan kafiye şeması rubai'yi, kapalı açık kapalı kapalı ile başlayan kafiye şeması tuula'yı gösterir.