Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir akademik ders formatında olup, bir eğitmen tarafından sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri konusu anlatılmaktadır. Eğitmen, kendi araştırma deneyimlerinden örnekler vererek konuyu açıklamaktadır.
- Video, nitel ve nicel araştırma yöntemlerini kapsamlı bir şekilde ele almaktadır. İçerikte araştırma tasarımında dikkate alınması gereken faktörler, farklı araştırma tasarımları (deneysel, kesitsel, boylamsal, vaka ve karşılaştırmalı), araştırma türleri (pratik-teorik, keşfedici-açıklayıcı-betimleyici) ve araştırma yöntemleri (nicel, nitel, karma) detaylı olarak anlatılmaktadır. Ayrıca tarama araştırmaları, deneysel araştırmalar, etnografya, fenomenoloji gibi nitel araştırma türleri ve geçerlilik kriterleri de açıklanmaktadır.
- Ders içeriğinde anket oluşturma süreci, örneklem seçimi, veri analizi teknikleri, deney grubu ve kontrol grubu kavramları, bağımsız ve bağımlı değişkenler, içerik çözümlemesi gibi pratik uygulamalar da ele alınmaktadır. Eğitmen, İstanbul'daki kentsel dönüşüm, öğretmenlerin beklentilerinin öğrencilerin akademik performansına etkisi gibi çeşitli örnekler üzerinden araştırma yöntemlerini somutlaştırmaktadır.
- 00:14Araştırma Tasarımında Dikkat Edilmesi Gerekenler
- Karma bir araştırma yöntemi uygulanırken, örnekler belirlenir ve veri toplama araçları ortaya konulur.
- Nitel araştırmalarda anket, odak grup görüşmesi gibi farklı veri toplama teknikleri kullanılır.
- Araştırma tasarımında bütçe ve zaman gibi faktörlerin dikkate alınması önemlidir.
- 00:52Bütçe ve Zamanın Araştırma Tasarımına Etkisi
- Araştırmacılar için yeterli bütçe ve zaman sağlanamadığında, araştırma tasarımları daraltılabilir veya kapsamı değiştirilebilir.
- Veriye ulaşma yolları ve maliyetler araştırma tasarımını doğrudan etkileyebilir.
- TÜBİTAK projesinde bütçe yarıya düşürülmesi durumunda, araştırma tasarımı değiştirilerek derinlemesine görüşmelerin tamamı çıkarılabilir.
- 04:21Araştırmaların Türleri ve Tasarım Farklılıkları
- Araştırmanın konusu ve problemine bağlı olarak araştırma tasarımı değişir.
- Kamuoyu yaklasması yapmak için bir araştırma tasarımı, alkol bağımlı eşlerin aile üzerindeki etkisini ölçmek için yapılan bir araştırma tasarımı gibi farklılık gösterir.
- Araştırma tasarımları arasında deneysel, kesitsel, boylamsal, vaka ve karşılaştırmalı tasarımlar bulunmaktadır.
- 06:39Araştırma Türlerinin İncelenmesi
- Araştırmalar pratik-teorik, keşfedici-açıklayıcı-betimleyici ve nicel-nitel-karma olarak sınıflandırılır.
- Keşfedici araştırmalar, az çalışılmış ve yeterli bilgiye sahip olmadığımız alanlarda yapılır.
- Açıklayıcı araştırmalarda hipotezler test edilirken, betimleyici araştırmalarda bir durumun nasıl olduğu sorulur.
- Nicel araştırmalarda sayısallaştırılmış veriler toplanırken, nitel araştırmalarda niteleme ve tanımlama odaklı bir yaklaşımla çalışılır.
- 09:54Nicel ve Nitel Araştırma Karşılaştırması
- Nicel araştırma hipotezleri test etmeye yönelik olup, tümdengelim prensibi üzerinden hareket eder ve genelleştirilebilirliği önemser.
- Nitel araştırma ise daha betimleyici olup, sahada hipotezleri üretmeye çalışır ve keşfedici araştırmalarda kullanılır, genelleştirilebilirlik kaygısı yoktur.
- Nicel araştırmada araştırma süreci önceden tasarlanmış olurken, nitel araştırmada daha esnek bir yaklaşımla yolda bulunan verilerle ilerlenir.
- 11:32Nicel ve Nitel Araştırma Özellikleri
- Nicel araştırmada nesnellik ve tarafsızlık kaygısı vardır, araştırmacının kendi değerlerini sürecine katmaması gerekir.
- Nitel araştırmalarda değer tarafsızlığının olmadığı kabulüyle yola çıkılır.
- Nicel araştırmalar deneyler, surveyler, taramalar ve meta analiz desenlerini kullanırken, nitel araştırmalar örnek olay, fenomenoloji, gömülü teori ve vaka analizi gibi desenleri kullanır.
- 13:10Veri Analizi ve Değerlendirme
- Nicel araştırmalarda istatistik yöntemleri kullanılırken, nitel araştırmalarda temalar, kavramlar ve örüntüler üzerinden analiz yapılır.
- Nicel araştırmalar daha tekrarlanabilir olurken, nitel araştırmaların tekrarlanabilirliği zordur.
- Güvenilirlik her iki tür araştırmada önemlidir, ancak nitel araştırmalarda başka araştırmacıların bulgularıyla kendi bulguları karşılaştırılması gerekir.
- 14:39Nicel Araştırma Desenleri
- Nicel araştırmalarda tarama survey, deneyler ve meta analiz olmak üzere üç araştırma deseni kullanılır.
- Türkiye'de en çok kullanılan nicel araştırma deseni tarama survey'dir.
- Tarama survey deseninde eğilim araştırması, trend analizi gibi bağımlı ve bağımsız değişkenler arasındaki ilişkiyi inceleyen araştırmalar yapılır.
- 17:18Tarama Araştırmasının Özellikleri
- Bir araştırmanın tarama niteliği kazanabilmesi için evreni temsil edecek bir örneklemle yola çıkılması gerekiyor.
- Verilerin standart bir veri toplama aracıyla (anket, gözlem çizelgesi, görüşme yönergesi) elde edilmesi ve istatistiksel analiz edilmesi gerekiyor.
- Tarama araştırmasının belirleyici nitelikleri tekrarlanabilirliği sağlamak için standart formlara ve çizelgelere ihtiyaç duymasıdır.
- 18:18Araştırma Prosedürü
- Araştırmada önce problem temel kavramları ve ölçen değişkenleri belirlenir.
- Sosyal sermaye örneğinde sosyal güven ve sivil bağlılık değişkenleri belirlenmiş, sosyal güven "insanlara ne kadar güvenirsiniz" sorusu üzerinden, sivil bağlılık ise formel katılım, enformel katılım ve gönüllü katılım değişkenleriyle ölçülmektedir.
- Değişkenleri hangi sorular üzerinden ölçebileceğimizi belirlemek ve anket formunu oluşturmak araştırmada önemli bir adımdır.
- 21:32Örneklem Seçimi ve Pilot Uygulama
- Örneklem seçimi için olasılığa dayalı örneklem (basit tesadüfi örneklem, tabakalı örneklem, güdümlü örneklem) veya olasılıksız örneklem (kota örneklemi, kartopu örneklemi) gibi çeşitli yöntemler kullanılabilir.
- Pilot uygulama mutlaka yapılmalı ve feedback alınarak gerekli düzeltmeler yapılmalıdır.
- Veriler kodlanıp programlara aktarılarak istatistiksel analizler yapılmalıdır.
- 22:49Nitel ve Nicel Verilerin Kullanımı
- Nitel araştırmalarda da nicel veriler kullanılabilir, örneğin içerik çözümlemesi yaparken haberler tasnif edilerek sayısallaştırılabilir.
- Nitel araştırmalarda frekanslar ve çapraz tablolar kullanılırken, nicel araştırmalarda faktör analizi, korelasyon gibi daha karmaşık istatistiksel analizler yapılır.
- İki kare analizi gibi anlamlılık testleri nicel araştırmalarda değişkenler arasındaki ilişkiyi değerlendirmek için kullanılır.
- 26:36Tarama Araştırmaları ve Anketler
- Tarama araştırmaları, bir ürün piyasaya sunan firmanın yapacağı veya bir siyasi partinin seçmen tercihlerini belirleme konusunda yapacağı türden araştırmalardır.
- Anketler tarama araştırmalarında sıkça kullanılır ve anketlerin demografik bilgileri (yaş, cinsiyet, gelir, meslek) mutlaka kapsaması gerekir.
- Anketlerde muhatabın kim tarafından, nerede ve nasıl ile görüştüğü bilgileri almak önemlidir, böylece anketin sahada yapıldığı ve doğru doldurulduğu kontrol edilebilir.
- 29:25Anket Sorularının Türleri
- Anketlerde davranışları ve tutumları ölçen sorular yer alabilir, ayrıca sondaj soruları, kontrol soruları ve açık/kapalı uçlu sorular kullanılabilir.
- Kapalı uçlu sorular evet/hayır seçenekleri veya beşli lik ölçeklerle (kesinlikle katılırım-kesinlikle katılmam) sorulabilirken, açık uçlu sorular cevabını muhataba bırakır.
- Bazı sorular evrensel ölçeklere sahiptir ve her zaman aynı şekilde sorulmalıdır, örneğin sosyal güven sorusu veya iş tatmin ölçeği gibi.
- 32:16Tarama Türleri
- Tarama araştırmaları genel tarama, ilişkisel tarama ve nedensel tarama olmak üzere üçe ayrılır.
- Genel taramalarda, demografik özelliklerin ardından belirli bir konuya ilişkin tercihler, davranışlar, tutumlar veya olgular hakkındaki görüşler sorulur.
- Genel tarama araştırmaları, o andaki durumu ortaya koyar ve genellikle oran, yüzde ve frekans gibi değerlerle yapılır (örneğin hükümetin dış politikasına destek oranları).
- 34:11Deneysel Araştırmalar
- Deneysel araştırmalarda temel mantık "değiştir ve sonucun değişip değişmediğine bakmaktır".
- Deneysel araştırmalarda bir denek grubu ve bir kontrol grubu seçilir.
- Kentsel dönüşüm örneği deneysel araştırmalarda kullanılan bir tasarımdır.
- 35:26Kentsel Dönüşüm Araştırması
- İstanbul'daki kentsel dönüşüm ve siyasal-toplumsal sonuçlarını ölçmek için dört alt evren belirlenmiştir: kentsel dönüşüme uğramış yerler, kentsel dönüşüme aday yerler, bireysel ve kamu gücüyle kentsel dönüşüm.
- Yeni kent alanları, kentsel dönüşümün tamamen dışında kalan bir alan olarak kontrol grubu olarak kullanılmıştır.
- 36:02Deneysel Araştırma Yöntemi
- Deneysel araştırmalarda deney grubu ve kontrol grubu vardır; kontrol grubu, deney grubuna tesadüfi olarak atanmalıdır.
- Ön test ve son test aşamaları ile bağımlı değişkenin manipüle edilmesi yoluyla etkide bulunup bulunmadığı karşılaştırılabilir.
- Deney grubunda bağımsız değişken uygulanırken, kontrol grubunda uygulanmaz ve her iki grup için de ön test ve son test yapılır.
- 39:38Deneysel Araştırma Prosedürü
- İki grup oluşturulur, denek grubu ve kontrol grubu tesadüfi olarak ama birbirine özellikleri denk olması bakımından seçilir.
- Bağımsız değişkene tabi tutulduktan sonra kontrol grubu ile karşılaştırılarak etki var mı yok mu görülür.
- Sosyal bilimciler için bağımsız değişkenin manipüle edilmesi zorluk yaratabilir, örneğin cinsiyet veya sosyal sınıflar gibi değişkenler manipüle edilemez.
- 41:05Saha Deneyi ve Önemli Noktalar
- Deneysel araştırmalar saha araştırması ve laboratuvar deneyi olarak ikiye ayrılır.
- Saha deneyinde insanların kendi gerçek ortamlarında araştırma yapılması önemlidir.
- Dış çevre koşullarının kontrol altında tutulması ve süreci etkilememesi çok önemlidir.
- 42:16Örnek Bir Deneysel Araştırma
- Öğretmenin beklentileri bağımsız değişken, öğrencilerin performansı ise bağımlı değişken olarak alınmıştır.
- Akademik üstünlüğü olan öğrenciler deney grubu, diğer öğrenciler kontrol grubu olarak seçilmiştir.
- Her iki grup da tesadüfi olarak atandığı için, gruplar arasındaki farkın sadece öğretmenlerin beklentilerinden kaynaklandığı varsayılır.
- 44:36Kontrol Grubunun Önemi
- Kontrol grubunun varlığı, bağımsız değişkenden başka faktörlerin sürece etki etmemesini sağlar.
- Test değişimi, ölüm ve ayrılma gibi faktörler her iki gruba da etki eder ve sürece etki etmez.
- Tesadüfi seçimin yapılması, deney grubuyla kontrol grubu arasındaki farklılıkları önemsiz kılar.
- Nedenselliğin yönü konusunda belirsizlik olabilir, okul performansının yüksekliğinin beklentiden kaynaklandığına dair kesin bir sonuç verilemez.
- 46:45Ölçüm Geçerliliği ve Araştırma Tehditleri
- Ölçüm geçerliliği açısından IQ testi veya okuma skoru gibi ölçümlerin, okul performansını ne derece ölçtüğünü sorgulamak önemlidir.
- Entelektüel merak gibi değişkenlerin akademik performansın ölçüsü olup olmadığı gibi meseleler araştırmalarda ciddi tehditler oluşturabilir.
- Dış geçerlilik açısından yapılan ölçümün farklı sosyal, psikolojik gruplara (etniklik, cinsiyet, sosyal sınıf) ve farklı zaman dilimlerine genelleştirilebilirliği önemlidir.
- 49:40Tekrarlanabilirlik ve Araştırma Desenleri
- Bir araştırma tekrarlanabilirlik açısından önemli bir kriterdir ve kullanılan prosedürler, ölçümler ve değişkenlerin nasıl ölçüldüğü detaylı şekilde belirtilmelidir.
- Nicel araştırma desenleri arasında deneysel, yarı deneysel ve tarama desenleri bulunmaktadır.
- Nitel araştırma desenleri arasında örnek olay, gömülü kuram, fenomenoloji, etnografi, anlatı ve tarihsel araştırma bulunmaktadır.
- 52:35Örnek Olay Araştırma Deseni
- Örnek olay araştırma deseni, belirli bir olguyu, durumu veya davranışı ayrıntılı ve derinlemesine betimlemek amacıyla yapılan bir çalışma türüdür.
- Bu desen, önceden yapılandırılmış veri toplama tekniklerine bağlı olmaksızın, nicel ve nitel verileri toplayabilir.
- Örnek olay araştırmalarında genellikle küçük örneklemler kullanılabilir ve genelleştirilebilirliği zayıf olabilir.
- 56:11Nitel Araştırma Yöntemleri
- Etkileşimli araştırma, insan eylemlerinin bağlamını derinlemesine analiz etmeyi amaçlar ve bu bağlamla yakın temas kurmak gerekir.
- Bu yöntem özellikle sokak çeteleri, uyuşturucu, hırsızlık ve cinsel taciz gibi vakaların analizinde kullanılır ve görüşmelerin gizli tutulması önemlidir.
- Etnografya, bir kültürle tanışma ve kültürel yapıyı betimlemek için kullanılan bir yöntemdir ve katılımcı gözlem, görüşme ve mülakatlarla veri toplanır.
- 58:03Etnografya Örnekleri
- Etnografya araştırmaları barlar, cemaatler, küçük kasabalar veya taksi sürücüleri gibi konularda yapılabilir.
- Sözlü tarih ve otobiyografi gibi veri toplama araçları kullanılarak kişilere hikayelerini anlatmaları sağlanır.
- Sulukule'deki kentsel dönüşümü inceleyen bir etnografya çalışmasında, tiyatro sanatçısı ve hip-hop grubu üyeleriyle mülakatlar yapılmıştır.
- 59:18Nitel Araştırma Uygulamaları
- Nitel araştırmalarda mülakat kayıtlarının, tarihlerinin ve çözümlemelerinin belgelendirilmesi çok önemlidir.
- Mülakatlarda yönlendirici olmamak, cevap vermemek ve istenilen cevabı almak için soru sormamak gerekir.
- Bu tür araştırmalarda bilimsel titizlik ve rigorun önemli olduğu, aksi takdirde verilerin geçerliliğinin ve güvenirliğinin sorunlara yol açabileceği vurgulanmaktadır.
- 1:02:31Diğer Nitel Araştırma Yöntemleri
- Eylem araştırmaları, bir sorunu çözmeye yönelik tasarlanan ve genellikle kurumlar tarafından yapılan araştırmalardır.
- Tarihsel araştırmalar, geçmişteki olayları anlamak için yazışmalar, günlükler, otobiyografiler, fotoğraflar, gazeteler ve dergiler gibi birincil kaynaklar kullanır.
- Karşılaştırmalı tarihsel araştırmalar, devrimler ve toplumsal dönüşümlerin farklılıklarını ve benzerliklerini incelemek için kullanılır.
- 1:06:02Kesitsel ve Boylamsal Araştırma
- Kesitsel araştırma, bir olgunun belirli bir zamandaki halini gözlemlemeyi ifade eder ve nüfus sayımı gibi örneklerle gösterilir.
- Kesitsel araştırmaların en önemli zaafı tek bir tarihsal bağlamın olmasıdır ve toplumsal süreci açıklamak için boylamsal araştırmaya ihtiyaç vardır.
- Boylamsal araştırmalarda değişkenlerin aynı şekilde ölçüldüğü farklı zaman dilimlerinde veri toplanır ve bu yöntem daha güvenilir sonuçlar ve nedensellik ilişkileri üretir.
- 1:08:31Kesitsel Araştırma Tasarımı
- Kesitsel araştırmalarda zaman içinde ön test-son test gibi klasik deneysel araştırmaların süreci izlenmeyip, eş zamanlı olarak veriler toplanır ve niceliksel veri elde edilir.
- Bu araştırma deseninde değişkenler arası ilişkilere bakılır, manipülasyon yapılmaz ve iç geçerlilik söz konusu değildir.
- Kesitsel araştırmalarda dış geçerlilik güçlüdür, ancak tesadüfi olmayan örneklem kullanıldığında dış geçerlilik zayıflar ve ekolojik geçerlilik diğer araştırmalara göre daha zayıftır.
- 1:09:51Kesitsel Araştırma Özellikleri
- Kesitsel araştırmada belirli bir zamanda anket veya yapılandırılmış mülakatlar kullanılarak nicelleştirilebilir veri toplanır ve değişkenler arasındaki ilişkilere bakılır.
- Kesitsel araştırmada her soruyu aynı şekilde sorarak yenilenebilirlik sağlanabilir ve örneklerin iyi seçilmesi dış geçerliliği kuvvetlendirir.
- Yapılandırılmış bir süreç olduğu için ekolojik geçerlilik risk altında olup, nedensel ilişkiler kurmak çok zordur.
- 1:11:09Boylamsal Araştırmalar
- Boylamsal araştırmalar sürece değişimleri ve süreci anlamaya yönelik, birden fazla tekrar eden araştırmalardır.
- Aynı değişkenlerle tekrarlayan araştırma yapmak maliyet bakımından yüksek olduğu için nadiren kullanılır.
- Boylamsal araştırmalar için panel data veya kohort (kuşak) araştırma yöntemleri tercih edilir.
- 1:13:39Panel ve Kohort Araştırmaları
- Panel araştırmasında aynı kişiler örneklemde alınır ve farklı zamanlarda gözlemlenir, örneğin gelir ve yaşam koşulları araştırması.
- Kohort araştırmasında belirli bir yaş kuşağı veya ortak özelliklere sahip bireyler seçilir, örneğin Dünya Savaşı sonrası doğumlular.
- Panel araştırmalarında örneklem aynı olduğu için farklı zamanlar arasındaki şartları ve etki edebilecek faktörleri kontrol etmek mümkündür.
- 1:15:12Trend Analizi
- Trend analizi boylamsal araştırmaların bir alt kategorisidir ve örneklem aynı olmak zorunda değildir.
- Trend analizinde zaman serisi içerisinde veri toplanır, örneğin sosyal medya kullanıcılarının kolektif davranışa ilişkin tutumları 1990 ve 2000 yıllarında ölçülebilir.
- Trend analizinde önemli olan örneklem değil, araştırma evreninin (örneğin sosyal medya kullanıcıları) trend ve eğilimini belirli bir zaman aralığında okumaktır.
- 1:20:42Vaka Analizi Yöntemleri
- Vaka analizinde temsili, tipik, uç ekstrem veya kritik bir vaka seçilebilir.
- Vaka seçimi, eldeki teoriyi test etmek için uygun bir örneği içerebilir veya teoriye aykırı durumları içerebilir.
- Tipik ve atipik vakalar karşılaştırılarak zengin bilgi elde edilebilir, örneğin Denizli'deki ve Kayseri'deki sanayileşme yönetim yapılanmasının etkisini karşılaştırmak mümkündür.
- 1:23:07Karşılaştırmalı Sistem Tasarımı
- Karşılaştırmalı tasarımlarda en az benzeyen sistem veya en çok benzeyen sistem tasarımı yapılabilir.
- En az benzeyen sistem tasarımı, bağımsız değişkenin farklı olan sistemleri karşılaştırmaktır, örneğin Türkiye ve Avustralya'daki barış süreçleri.
- En çok benzeyen sistem tasarımı, bağımsız değişkenin aynı olan sistemleri karşılaştırmaktır, örneğin İrlanda ve Türkiye'deki barış süreçleri.
- 1:28:14Bağımlı Değişken Üzerinden Örnekler
- Bağımlı değişken üzerinden örnek seçimi yapılabilmektedir.
- Erken sanayileşme ile sosyalist partiye sahip olup olmaması arasındaki ilişkiyi incelemek için Fransa, İngiltere ve Amerika örnek alınabilir.
- Amerika örneği, erken sanayileşme yaşayan ancak sosyalist partiye sahip olmayan bir ülke olarak hipotezi çürütmektedir.
- 1:30:38Araştırma Stratejileri ve Tasarımların Birleştirilmesi
- Araştırma stratejileri olarak nitel ve nicel araştırma bulunmaktadır.
- Deneysel araştırmada bağımlı değişken açısından farklılık araştırılır.
- Kesitsel araştırmada nitel araştırma yapılırsa görüşmeler, focus gruplar veya içerik analizi yapılırken, nicel araştırma yapılırsa anket, yapılandırılmış mülakat veya gözlem tekniği kullanılır.
- 1:31:53Araştırmaların Yöntemsel Özellikleri
- Boylansal araştırmada nicel araştırma stratejisinde birden fazla duruma ilişkin örneklemden anket yoluyla toplanan veriler kullanılır.
- Nitel araştırma yaparken boylansal araştırmada etnografik çalışma ve vaka incelemesi gibi yöntemler tercih edilir.
- Vaka incelemesi nicel araştırmada anket tekniği ile yapılabildiği gibi, nitel araştırmada etnografya gibi yöntemlerle gerçekleştirilir.
- 1:33:31Araştırmaların Analiz Birimleri
- Araştırmalar birey bazlı, grup bazlı veya toplum bazlı olabilir ve analiz birimi olarak farklı seviyelerde yapılabilir.
- Bir araştırma tek tek bireyler üzerinden, gruplar üzerinden (örneğin cinsel tacize uğrayanlar) veya toplum seviyesinde (örneğin kamu sektörü) yapılabilir.
- Araştırmalar çok katmanlı olabilir, örneğin bir örgüt içindeki özel eğitim kurumları veya bir kültürel gruba odaklanabilir.
- 1:36:34Araştırma Tasarımının Tasnifi
- Araştırmalar teorik ve uygulamalı olarak ikiye ayrılır, her ikisi de tasarlama yapılabilir.
- Araştırmalar amacına göre keşfedici, açıklayıcı veya betimsel olabilir.
- Yöntem açısından nitel, nicel veya karma yöntem kullanılabilir, süre açısından kesitsel veya boylamsal olabilir.
- 1:39:00Araştırmaların Değerlendirme Ölçütleri
- Araştırmalar iç geçerlilik, dış geçerlilik, ekolojik geçerlilik gibi geçerlilik ölçütleriyle değerlendirilir.
- Meta analiz, var olan verileri analiz ederek yeni sonuçlar elde etme yöntemidir.
- Ekolojik geçerlilik, araştırma bulgularının farklı ortamlarda da geçerli olup olmadığını gösterir.