Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, TRT 2'nin "Türkçe'nin Tek Kültür Sanat Kanalı"ndan bir felsefe söyleşisidir. Programda sunucu, Prof. Dr. Şaban Teoman Dural ve Faruk Akyol gibi konuşmacılar yer almaktadır.
- Video, Platon'un (Eflatun) felsefi düşünceleri, eğitim anlayışı ve devlet yapısı üzerine odaklanmaktadır. İçerikte Platon'un üç tabakalı toplum düzeni, ideal devlet anlayışı, adalet kavramı ve iki dünya teorisi detaylı olarak ele alınmaktadır. Ayrıca liyakat, kutsallık ve saygı kavramları da felsefi bir perspektiften incelenmektedir.
- Söyleşide Platon'un Aristoteles ile ilişkisi, "Kanunlar" kitabının yazılma süreci ve Platon'un felsefi düşüncelerinin günümüzdeki önemi de tartışılmaktadır. Video, bir sonraki bölümde Aristoteles'e geçileceği bilgisiyle sona ermektedir.
- 00:17Eğitim ve Öğretim Anlayışı
- Türkiye'nin tek kültür sanat kanalı TRT 2'den felsefe söyleşilerinde Prof. Dr. Şaban Teoman Dural ile Platon'un eğitim ve öğretim anlayışı üzerine konuşulmaktadır.
- Eğitim, yaşamak için gerekli bilgilerin yetişen insana aktarılması olarak tanımlanırken, öğretim ise eğitim yöntemini içinde barındıran, biçimsel bir olay olarak görülür.
- Platon'un devleti, eğitilmiş insanların bir aradalığıdır ve çıkar birliği, kandaşlık veya akrabalıkla değil, ülküdaşlık ve idealle bir araya gelmeleridir.
- 05:29Eflatun'un Devlet Anlayışı
- Eflatun'un devletinin en önemli ilkesi ülküdür ve ülkenin vasfı kutsallıktır; tanrıların gölgelerini düşürdüğü bir toprak olarak düşünülmelidir.
- Ülkenin savunmasında en önemli etken kadınların namusu ve şerefidir, bu Eflatun'da Sokrates'ten gelen bir düşünce özelliktir.
- Eflatun, İsparta'dan etkilenmiş olsa da, İsparta'dan önemli ölçüde ayrıldığı bir nokta vardır: Üretime çok ağırlık vermesi ve devletin öz yeterliliğe sahip olması.
- 08:47Eflatun'un Ekonomik Anlayışı
- Eflatun uluslararası ticareti istemiyor, kendi içinde kavrulmak istiyor ve aşırı zenginlikten nefret eder.
- Sefahat tamamen Eflatun'a yabancı bir kavramdır; sefih olmaması için insanın kendini sınırlamayı bilmelidir.
- İnsanın kendini tanıması ve eğitimden geçerek çok temel ihtiyaçların ötesindekilere tamah etmemesi gerekir.
- 11:05Eflatun'un Devlet Yapısı
- Eflatun'un devleti üç tabakalı, üç katlı bir binadır: En alt katta demos (halk) bulunur ve her şey bu halk içindir.
- Halk, rençber, zanaatkar, tüccar olarak üretir, evlenir ve çoluk çocuğa karışır.
- İkinci tabakada asker veya koruyucular vardır; on sekiz yaşına kadar eğitimi tamamlananlar bu tabaka devşirilirler.
- 13:24Askerlerin Durumu
- Askerler, delikanlılık çağında devşirilirler ve İsparta'dan farklı olarak askerlik yapmak yerine üreticiler olarak eğitilirler.
- Askerler, belirli bir yaşa kadar (12-14 civarı) kışlaya hapsolurlar, geceli gündüzlü talim görürler ve sadece devletin milleti ve onun insanları için varırlar.
- Askerler 31 yaşına kadar görevdedirler, özel mülkiyetleri yoktur ve görevlerini tamamlayıp emekli olduktan sonra evlenir, ev alır ve devletten tazminat ve maaş alırlar.
- 17:37Filozof İdareciler
- Üst tabakada filozof idareciler veya idareci filozofler vardır; filozof olma yaşı 35-40 arasındadır.
- Filozoflar evlenemez, malı yoktur, eğlencesi yoktur ve bir nevi ruhban gibidirler.
- Filozof idareciler aynı zamanda siyasi idareciler, hukukçular ve hekimlerdir; evlenmek yasaktır ve seçiliyorsanız itiraz hakkınız yoktur.
- 20:27Seçim Süreci ve Liyakat
- Filozof idarecilerin seçilmesi bir kurul tarafından yapılır ve bu süreç Tibet Budacılarının dalaylamalarını seçmelerine benzer.
- Felsefe öğrenimi görenlerden seçilenlerden yine bir tercih yapılır, böylece kayırmacılık önlenebilir.
- Halk tabakasının üstünde yer alan tabakalarda liyakat vazgeçilmez bir şarttır ve liyakattan zerrece satılamaz veya taviz verilemez.
- 23:59Eflatun'un Siyasi Anlayışı
- Eflatun'un kafasındaki soylular idaresi, aristokrasi liyakat esasına dayanır ve halk için, halka karşı bir yönetimdir.
- Popper, bu sistemin liberal kapitalizme ve serbestçi sermayeciliğe aykırı olduğunu, komünizmin ve faşistliğin ön adımlarını taşıdığını belirtir.
- Bu sistem, Hristiyan Avrupa'yı kuran mantığın kökeninde yer alır ve batı dünyasında seçkin ve sertlik yanlısı devlet inşa sanatının kökleri buradadır.
- 27:42Kutsallık ve Siyaset
- Eflatun'un devlet teşkilatlanışında kutsallık hakimdir ve en kutsal ilkesi adalettir.
- Kutsallık, dış bir gücün baskısıyla değil, belirsiz ve müellifsiz bir baskıla kurulur; örneğin evi kutsal görüyorsanız eve girerken ayakkabınızı çıkarırsınız.
- İslam'da kutsal yerler ve kutsal olmayan yerler ayrımı yoktur, Türkçe'de "kutsal olmayan" kelimesi bulunmaz.
- 30:30Kutsallık ve Devrimler
- Kendisini dinsiz ilan eden erken devir komünistlerin mal gibi kutsallık vardır, Sovyet devrimi'nin başlangıcında Eisenstein'in filmlerinde kutsallık kokar.
- Sovyet ve Meksika devrimlerinin şarkıları ilahi gibidir, Meksika'daki devrim hareketi 1900 ile 1920'ler arasında cereyan etmiştir.
- Bazı milletler kutsallığa, idealizme ve romantikliğe daha eğilimlidir, bunların başında Ruslar gelir.
- 32:54Saygı ve Kutsallık
- Kutsal olan bir olay dünyeviliğe tebdil olduğunda saygı çıkar, lüzumsuz ihtiramlar da aslında saygı ifadeleridir.
- Amerikalılar kutsalı olmamıştır, kutsallık icat edildiğinde pot oturur ve yapay kutsallıklar oluşur.
- Protestanlığın birçok yönü sonradan görme bir din olarak tasavvur edilebilir.
- 34:01Kutsallık ve Kültür
- Almanya'nın doğusundaki bir pazar ayininde dini bir tarafı yok, sadece koro halinde söylenen şarkılar ve konser vardır.
- Din bir duygu işidir ve duyguyu anlatmak için edebiyat benzetmeler yoluyla anlatır, bilim ise doğrudan anlatır.
- Hukukçular saygısız görülür çünkü saygı da kutsallıktan neşet eden, dünyalaştırılmış kutsallık olan saygıda gerekli gereksiz ifadeler vardır.
- 36:31Kültürel Farklılıklar
- Amerikalılar masanın üstüne ayaklarını atabilir, Boğaziçi'nde matematikçi bir öğrenci hocanın yazı masasına oturabilir.
- Bu davranışlar farklı kültürlerde farklı tepkiler uyandırabilir, örneğin Tayland'da Almanların çıplak bacaklarını duvara dayamaları mihmandarları rahatsız edebilir.
- Topluma yüzyıllar boyunca sinmiş olan kutsallık, kendini her vesileyle dünya hayatında saygı biçiminde göstermektedir.
- 39:29Kadın ve Saygı
- Avrupa'da 20. yüzyılın ilk çeyreğine kadar kadının eli öpülürdü, özellikle orta Avrupa geleneğinde bu söz konusuydu.
- Kadın elini öpme meselesi saygı ifadesiydi ve ortaçağ Avrupası'nda şövalyelerin arz ettikleri bir itibar, hürmet nişanıydı.
- Türk toplumunda kadın-erkek birlikteliği temeldeki toplum yapısında yer alırken, Avrupa'da kadın üstün bir varlık olarak görülürdü.
- 42:37Platon'un Devlet Felsefesi
- Platon'un devletinde kutsallık baş tacı edilen bir olaydır ve okulunda dine haddinden fazla ağırlık verilir.
- Aristoteles, Platon'u en yakından tanıyan canlı örnektir ve onun gizli kalabilecek köşe bucaklarını görüyoruz.
- Aristoteles, Platon'un en fazla üstte durduğu adamdır ve aynı zamanda onun en esaslı karşı çıkana da olmuştur.
- 44:16Platon'un Devlet Sistemi
- Platon, yasalar kitabında devlet sisteminden vazgeçtiğini belirtir ancak nedenini açıklamaz; çünkü bu sistem yürümüyor ve insana aykırı gelen bir tarafı var.
- Platon'un devletinde insanlar katolik rahipler gibi tamamıyla hayattan kesik vaziyette olmalı ve bunları yaşatmak işleridir.
- Platon'a göre en başta gelen iş sadakat, vefa ve fedakarlıktır; çünkü basiret bunu gerektirir ve bu gereği yerine getiremiyorsan adalete uyuyamazsın.
- 46:35Adalet ve İman Kavramları
- Adalet eşitlikçilik değildir ve adalette her zaman bir tarafın kendini öbürüne feda etmesi beklenir.
- Platon'un sürgit bilgi araştırması ve felsefeyi doğurtması imanı keşfetmek içindir.
- İman, suya düşen adamın imdat bağrışına koşan ve kendini suya atan kişide görülen bir niyet işidir.
- 49:43Niyet ve Hukuk
- Niyet dışa kapalıdır, dış hayata kapalıdır ve hukuk sadece görüneni esas alır.
- Sokrates, hukukça mahkum olur çünkü hukuk zahire göre işler, niyet itibariyle değil.
- Platon, görünen ve görünmeyen dünyaların teşrihini yapıyor; bir yandan idea alemi, öbür yanda fenomenler dünyası.
- 52:01Platon'un Eserleri ve Aristoteles
- Platon'un "Devlet" eseri Sicilya'daki ilk seferi sırasında başlar ve uzun yıllar sürer.
- Platon, Akademi'yi kurduktan sonra kafayı vurup her türlü maceradan uzaklaşıp yazmaya verir kendini.
- Platon gerçekten Platon, Platon ilahi'dir ve sürekli konuşulması gereken bir ufuk bizim için.