Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir sempozyumda gerçekleşen akademik bir sunum olup, İbrahim Gündoğu'nun "Kayseri'de Yerel Emek Rejimi ve Sınıf Çelişkileri" başlıklı doktora tez çalışmasını içermektedir.
- Sunum, Kayseri'deki bir metal fabrikasındaki işçi-işveren ilişkilerini, sendikalaşma mücadelesini ve sınıf çelişkilerini kronolojik olarak ele almaktadır. 1998'den başlayarak fabrikada yaşanan büyüme süreci, işçi sayısının 300'den 1750'ye yükselişi, 2008 krizi sonrası işten çıkarmalar ve 2010-2012 yılları arasındaki sendikalaşma mücadelesi detaylı şekilde anlatılmaktadır.
- Sunumda ayrıca fabrikada Çerkez işçilerin çoğunlukta olduğu, işveren-işçi ilişkilerinde paternalizm ve etnik bağların etkisi, işçilerin borçluluk durumu, fazla mesai ve ikinci iş eğilimi gibi konular da ele alınmaktadır. Sendikalaşma mücadelesinin başarılı olamadığı, 2012'de sendika yasasına denk gelmesi nedeniyle sendika tescilinin dondurulduğu ve işten atılan işçilerin Kayseri OSB'deki diğer fabrikalarda çalışarak yeni bir sendikalaşma mücadelesine öncülük edebilecekleri vurgulanmaktadır.
- 00:17Küresel Metal Zinciri ve Dışsallaştırma
- İnsan özellikleri metaforu dışında kalan karakteristikleri "yağlı tarafı" olarak adlandırıp dışsallaştırmaya çalışılıyor.
- Küresel metal zinciri içerisinde üretim maliyetlerinin ve risk maliyetlerinin dışsallaştırılmasına dayalı bir yönetim stratejisi uygulanıyor.
- Sermayenin tasarruf edebildiği yegane maliyet ögesi emek maliyetidir ve bu dışsallaştırma emekçilerin hedefinde açıktır.
- 01:19Dışsallaştırmanın Sonuçları
- Dışsallaştırma sonsuza kadar sürmüyor, bir yerde üretim noktasında gerçekleşerek ertelenmiş çelişkileri ve basıncı ortaya çıkarıyor.
- Küresel nizam içerisinde örgütlenen kapitalist üretimin belirli aşamalarında ertelenmiş risklerin gerçekleştiği üretim noktaları yerelliklerde nasıl örgütleniyor ve bir rejim nasıl şekilleniyor.
- İbrahim Gündoğu, "Kayseri'de Yerel Emek Rejimi ve Çelişkileri" başlıklı sunumuyla bu konuyu ele alıyor.
- 02:50Kayseri'de Yerel Emek Rejimi Çalışması
- Konuşmacı, Kayseri'de yerel emek rejimi ve sınıf çelişkileri başlıklı doktora tez çalışmasını tamamladığını belirtiyor.
- Anadolu'da yeni sanayi merkezleri olarak anılan Kayseri, Denizli, Antep, Manisa gibi yerlerde daha çok sanayileşme dinamiği ve Anadolu burjuvazisi üzerine çalışmalar yapılmış.
- Konuşmacı, emek boyutunun yeterli çalışılmadığını vurgulayarak bu konuyu ele almış.
- 04:54Tezin Temel Kavramları
- Tezde Marksist temel olan "üretimin toplumsallaşması" ve "sosyalizasyon ile değer üretimi" kavramları kullanılmış.
- Üretimin sosyalizasyonu somut üretim ilişkileri içerisinde şekillenen biçimler, değerin piyasa dolayımıyla soyut niceliksel karşılığı olarak tanımlanıyor.
- Tezde yerel bir sosyalizasyon ile kapitalist değer süreçleri arasındaki çelişki kavramsallaştırılmış.
- 07:29Kayseri'nin Genel Özellikleri
- Kayseri, Anadolu'nun ortasında, doğudan batıya, güneyden kuzeye çizilen çizginin ortasında yer alıyor.
- 1990'lardan itibaren sanayileşme ivmelenen bir süreç yaşamış, mobilya, metal ve tekstil fabrikalarıyla bilinen bir yer.
- Kayseri, siyasal İslamcı hareketin önemli bir anavatanı olarak kabul ediliyor ve 1994'ten itibaren siyasal İslamcı iktidar tarafından belediye yönetiliyor.
- 07:24Kayseri'deki Sendikalaşma Mücadelesi
- Konuşmacı, Kayseri'de 800 kişilik bir metal fabrikasında yaşanan sendikalaşma mücadelesini anlatacak.
- Kayseri'de 50 binin üzerinde işçinin çalıştığı, Türkiye'nin en büyük organize sanayi bölgelerinden biri bulunuyor.
- Konuşmacı, bu sendikalaşma hikayesini anlatırken arka planda bir tartışma başlığı olarak bazı soruları gündeme getirecek.
- 09:05Kayseri'deki Sanayi Gelişimi ve Sınıf İlişkileri
- Kayseri gibi yerlerdeki sanayi gelişimi ve Anadolu burjuvazisi, Türkiye'de batıda kümelenmiş sanayi yatırımlarına coğrafi bir kaymaya tekabül edecek nicelikte mi?
- Bölgedeki sanayi birikimini üzerinde yükselen burjuvazi, devletten bağımsız ve rekabetçi merkeziyetçilik karşısında karar alma süreçlerini demokratikleştirmesi perspektifine sahip mi?
- Kayseri'de 50 binin üzerinde işçinin çalıştığı organize sanayi bölgesinde işçi ve işveren arasındaki gerilimler nasıl idare ediliyor?
- 11:21CHRSA Fabrikası Hakkında Bilgiler
- CHRSA fabrikası 1998 yılında Kayseri OSB'de kurulmuş, 1989'dan itibaren faaliyette olan bölgede 800'ün üzerinde firma bulunuyor.
- Fabrika kuruluşundan itibaren düşük bir uluslararası ortağa sahip, bu ortak Hollanda kökenli.
- Kayseri'de 1960'lardan itibaren yurt dışına göç var, özellikle Almanya ve Hollanda'da uluslararası bağlantılar kurulmuş.
- 13:00Kayseri'deki Metal Fabrikasının Büyüme Süreci
- Küçük işletmeler iflas süreci yaşarken, yerel sanayide yeniden yapılanma süreci başlıyor.
- Fabrika 2001'de kaybetmiyor çünkü dışarıya iş yaptığı için dövizden kazanıyor, ancak 2001 sonrasında yeni kurulan firmalarla birlikte büyüme sürecine giriyor.
- Fabrika 2001'in başında 300 civarında işçi varken, 2002'de 360, 2003'te 567, 2007'de 900, 2008'de 1075 işçinin çalıştığı bir metal fabrikası haline geliyor.
- 13:45Fabrikada Etnik ve İş İlişkileri
- Firmanın sahibi Çerkez olup, Pınarbaşı ilçesinde Çerkez yoğunluğu var ve Kayseri'de işçi göçü 1960'lar ve 1970'lerde başlamış, 2001'den sonra Sivas, Nevşehir, Yozgat, Maraş gibi kentlerden Kayseri'ye akış söz konusu.
- Fabrikada 300-400 civarında işçi Çerkez olup, etnik bir ortaklık var ve Kayseri'de birçok firmada işveren ile işçiler arasında cemaat ortaklıkları ve dinsel pratikler üzerinden kurulan sınıf gerilimleri örtmek üzere ilişkiler kullanılıyor.
- Fabrikada açık bir paternalizm var; işveren için bu iş yerine ve kendisine sadakat unsuru olarak kullanılıyor, işçiler ise göç ettikleri şehirde iş buldukları ve kendilerini koruyacağını düşündükleri bir korunaklı yapı olarak görüyorlar.
- 15:08Sınıf İlişkilerinin Gelişimi
- Hızlı büyüme sürecinde firmada sınıf ilişkileri ve gerilimleri belirmeye başlıyor, etnik ve dinsel toplulukçu bağları aşan bir sınıf bağında gelişiyor.
- 2000'lerin ortasına, 2006 civarında firmada sendikalaşma arayışına dönük bir eğilim besliyor ve işçi- işveren ilk defa karşı karşıya gelmeye başlıyor.
- Bir işçi anekdotunda, maaşların gecikmesi üzerine patrona şikayet edildiğinde patron kızmış ancak maaşları vermiş, ancak ertesi gün 3-4 kişiyi işten çıkarmış.
- 16:302008 Krizi ve İşçi Tepkileri
- 2000'li yılların sonlarında, özellikle 2008 krizinde sınıf bağları çok bariz bir şekilde açığa çıkıyor.
- İşçiler, fabrika büyüdükçe ustabaşıların kendilerine karşı daha buyurgan olduklarını, daha hızlı ve daha çok ürün çıkarmalarını istediklerini belirtiyorlar.
- İşçiler artık patronla yüz yüze gelemez hale geldiklerini ve şikayetlerini patrona iletemez noktada olduklarını söylüyorlar.
- 17:04Çalışma Koşulları ve Borçluluk
- Fazla mesai çok gündemde değil çünkü vardiya üzerinden çalışıyorlar, ancak Kayseri'de asker ücrete dayalı bir ücret rejimi söz konusu ve işçiler için ayakta kalmaları önemli bir şey.
- İşçiler arasında ikinci iş eğilimi çok fazlaydı, başka bir yerde iş bulma eğilimindeydiler ve fiziksel olarak tüketen bir çalışma ilişkisini yoğun bir şekilde yaşıyorlardı.
- 2000'li yılların sonlarına doğru işçiler aldıkları ücretlerle kendilerini idare edemez noktada olduklarını ifade ettiler ve çoğunun ev kredisi aldığını, konut tüketici kredisi alarak hayatlarını sürdürdüğünü söylediler.
- 19:09Sigortalı Çalışma ve Ücretli Emeğin Konsolide Olması
- 2000'li yılların bu fabrikanın büyüme dönemi aynı zamanda bölgede yaygın olan enformel kayıt dışı, sigortasız çalışmanın önemli ölçüde ortadan kalkmakta olduğunu gösteriyor.
- Bu durumun en önemli nedenlerinden biri bölgede iş yapan firmaların uluslararası sözleşme ilişkileri içerisinde uluslararası şirketlere belli taahhütler vermek zorunda olması ve belli işçi sayısı sigortalı hatta sendikalı işçi göstermek zorunda kalması.
- Bu dönemde ücretli emeğin konsolide olduğu bir süreç yaşanıyor; patron açısından artık ücretinin ötesinde işçiyle, işçinin yeniden üretimiyle ilgilenmediği bir eşitlik söz konusu.
- 20:57İşçi Sınıf İlişkileri ve Ramazan Erzakları
- İşçiler, Ramazan erzaklarının kalitesinin çok düştüğünü ve çoğunun çürük veya niteliği düşük ürünler olduğunu belirttiler.
- Son yıllarda erzak kalitesinin çok düştüğü anlatıldı.
- 21:18Namaz Kılma Meselesi
- Fabrika kapitalist iş disiplini arttıkça, işverenler işçilerin çalışma süresi içerisinde namaz kılmak gibi ara vermelerine tahammül etmeye başladı.
- Bazı yerlerde doğrudan, bazı yerlerde ise ustabaşılar üzerinden namaza gidip gelmeye izin vermemeye başlandı.
- İşçiler arasında namaz vaktinde abdest sıkılmaya giden işçilerin espri konusu haline geldi çünkü abdest almak işe ara vermek anlamına geliyordu.
- 22:48Cuma Namazı ve İşverenlerin Tepkisi
- Cuma namazı özel öneminden kaynaklı olarak Kayseri OSB'de sekiz bin kişinin aynı anda bulunabileceği büyük bir cami var ve cuma günleri orası tamamen dolu.
- Büyük fabrikalarda, zaman kaybı olarak değerlendirdikleri için ve sendikacıya ya da sınıf mücadelesi yürütmeye çalışan aktivistler yüzünden kendi arazilerinde mescitler yaparak bu meseleyi çözmeye çalışıyorlar.
- Cuma günleri mesai saatinde onbeş-yirmi dakikalık kaydırma oluyor ve işçiler açısından bu sembolik de olsa bir ayrımcılığın hissettikleri bir mesele oluyor.
- 24:312008 Krizi ve İşten Çıkarma
- 2008 krizi çok kritik bir dönem oldu ve ciddi bir işten çıkarmaya başladı.
- İş sayısı her yıl yüzer yüzer kişi azalarak sekizyüz'e kadar düşüyor iki-üç sene içerisinde.
- Devlet işveren devletten kısa dönem çalışma ödeneği gibi teşvikler kullanarak işverenlerin üzerindeki baskıyı hafifletmeye dönük politikalar geliştirdi.
- 25:35Sendikalaşma Süreci
- Kayseri'de 2000'li yılların ikinci yarısından itibaren Hak İş ağırlıklı bir sendika yaygınlaşmış durumda.
- İşçiler Hak İş yerine Diskte Birleşik Metal'de sendikalaşma kararını veriyorlar çünkü daha önce Türk Metal ve Hak İş'te sendikalaşma tecrübesi yaşamışlar ve işten çıkarılmışlar.
- Sendikalaşma süreci iki yıla yakın sürdü ve 2010-2012 yılları arasında açığa çıktı, noter şartı vardı ve işveren işçileri işten çıkarmaya başladı.
- 27:58İşverenin İşçiler Üzerindeki Baskıları
- İşveren, Çerkez topluluğu üzerinden işçiler üzerinde baskı yaparak "Çerkez bir işverene bu yapılır mı?" diyerek baskı yapıyor.
- İşveren, işçilere baskı yaparken aynı zamanda yemeklerde küçük iyileştirmeler de yapıyor, bu durum işçiler açısından hem baskı hem iyileştirme arayışı oluşturuyor.
- İşçiler, sendikayla işbirliği yaparak durumu daha iyi hale getirebileceklerini düşünerek geri dönmüyor ve 1 Mayıs'a ilk defa katılma kararı alıyorlar.
- 28:461 Mayıs ve İlk Organize Yürüyüş
- 1 Mayıs'ta bölgede 5 bin civarında bir toplulukta 300 civarında fabrika işçisi katılıyor, bu 1980'lerden sonra ilk defa yaşanan bir olay.
- 1 Mayıs'tan itibaren ilk defa organize sanayi bölgesinde büyük bir yürüyüş düzenleniyor ve bölgedeki tüm çalışan işçilerin katılımı ve desteği oluyor.
- 3 Mayıs'tan itibaren işten çıkarmalar başlıyor ve bu durum büyük bir moral bozukluğu yaratıyor.
- 29:35İşçi Duyguları ve Direniş Süreci
- İşçiler arasında sendikalaşma ve Metal Disk gibi mücadeleci sendikaya yönelik büyük bir sempati var, çünkü onları kurtarabilecek bir kurtarıcı özne arayışı yapıyorlar.
- İşten çıkarılan işçiler fabrikanın dışında direniş çadırı kuruyor, ancak diğer işçiler piyasaya üst düzeyde bağımlılık nedeniyle bu direniş sürecine yoğun bir şekilde katılamıyorlar.
- İşçiler, işsiz kalma durumunda telafi etmek için çok uzun süre çalışmak zorunda kalacaklarını düşünerek maddi güce sahip değiller.
- 31:13Mücadele Sonucu ve Gelecek
- Mücadele başarılı olamadı çünkü 2012'de sendika yasasına denk geldi ve sendika tescil meselesi donduruldu.
- İşçiler gizlilik içerisinde notere gidiyor ve sendikanın fabrikaya geleceğini düşünüyorlardı, ancak süreç uzadıkça direnç kaybolmaya başladı.
- İşten atılan işçiler Kayseri OSB'de değişik fabrikalarda çalışıyor ve benzer çelişkide yaşayan diğer işçilerle beraber yeni bir sendikalaşma mücadelesine öncülük edecekler.