Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, İsmet Özel'in "Ziyadaki İnsanın Yabancılaşma" eserini ele alan akademik bir sunum formatındadır.
- Video, insanın yabancılaşma teorisini kapsamlı bir şekilde incelemektedir. İçerikte öncelikle yabancılaşma kavramının temel prensipleri, insanın özünün ne olduğu ve varoluşsal yabancılaşma kavramı ele alınmakta, ardından Hegel, Farbah ve Marx gibi Batı düşünürlerinin yabancılaşma kuramları karşılaştırmalı olarak incelenmektedir. Son bölümde ise hümanizmin güç ve yaygınlık kazanmasındaki faktörler, Platonizm ve Hıristiyanlık gibi diğer düşünce biçimlerinden farkları ve İslam düşüncesi içinde yabancılaşma kavramının yeri tartışılmaktadır.
- Sunumda ayrıca tanrı tanımazlığın ahlaki tutum üzerindeki etkisi, teknik gelişmenin insan üzerindeki etkileri, çağdaş toplumda ahlaki değerlerin bozulması ve yabancılaşma kavramının Batı hümanist geleneğinin bir parçası olduğu vurgulanmaktadır.
- Tanrı Tanımazlık ve Yabancılaşma
- İnsan kati bir ziyandadır, ancak iman edenlerle güzel amellerde bulunanlar ve birbirlerine hakkı tavsiye edenler farklıdır.
- Tanrı tanımazlık, insanın ahlaki seçmelerini düzenleyecek insan üstü bir kural koyucunun yasalarını tanımadığı için insana iyi ve kötü karşısında kendi yapısından doğacak değer yargılarıyla baş başa bırakır.
- İnsan kendi özünün doğrultusunda davrandığı zaman insani doğru, iyi ve ahlaki olabilme imkanına sahip olacak, kendi özünden uzaklaştığı oranda da yanlışa, kötüye, ahlak dışı hayata saplanacaktır.
- 01:11İnsanın Özü ve Yapısı
- İnsanın özü ve yapısı biyolojik varlığı ile sınırlı bir şey mi yoksa insan olmanın kendine özgü üstün vasıfları var mı sorusu önemlidir.
- İnsanın tabiatın bir ürünü olarak görülmesi, ahlakının da tabiatın ona verdikleriyle belirleneceği düşüncesini doğurur.
- İnsanın yaratılmış bir varlık olarak görülmemesi, onu kendi kendinin sebebi olan bir varlık olarak görmek zorunlu olur.
- 02:48Varoluşsal Yabancılaşma
- İnsanın özne oluşu sahip olması, bene sahip olması demektir ve bu düşünme yolu yabancılaşma teorilerinin kalkış noktasıdır.
- İnsanın ben olan bağımsız bir bilinç olan yanı ve evren olan evrene ait, ona bağımlı olan yanı teorik olarak birbirlerine yabancıdır.
- Batı felsefe dilinde varoluşsal yabancılaşma terimi ile dile getirilen kavram, insanın içinde böyle iki kutup bulunduğunu kabul eder.
- 03:31İnsanın Varoluşunun Çift Başlılığı
- İnsan tabiatın bir parçasıdır, değiştirmeye gücünün yetmediği fiziksel yasalara uyar, ancak tabiatın geri kalan kısmını aşar.
- İnsan bir parçası olduğu şeyden ayrı tutulmuştur, yurtsuzdur, ancak bütün öteki varlıklarla paylaştığı bir yurda zincirlenmiştir.
- İnsan kendi bilincinde olarak kendi güçsüzlüğünü ve varoluşunun sınırlarını kavrar, kendi sonunu görür, ölüm varoluşunun çift başlılığından kurtulamaz.
- 04:19İnsanın Zihni ile Varlığı Arasındaki Yabancılaşma
- İnsan içinde bulunduğu durumun bütün sınırlılığına, bütün fiziki güçlülüğüne rağmen, bilinci yoluyla insan varlığının mümkünlerini bilir.
- İnsanın bir tek yönde kendini gerçekleştirmesi, sayısız mümkünler arasında bir tek gerçeğin yaşanması da insanın zihni ile varlığı arasında bir farklılık, bir yabancılaşma yaratır.
- İnsan sohbete ayırdığı bir zaman parçasını bir daha çalışmaya hasredemez, uzun bir eğitimden sonra elde edilen bir meslek, belli bir yaştan sonra artık değiştirilemez.
- 05:13Yabancılaşmanın Aşılması
- Yabancılaşmanın aşılması olayının imkansızlığı, insanın özne olarak yalnızsa, nesne olarak da anlamsızdır.
- İnsanın yalnızlığına son verecek sebebi kendi icat etmesi, evreni anlamını insanın kendi kazandırması zorunlu olur.
- Yabancılaşma, tanrı tanımaz düşüncenin sonucu olduğu kadar sebebi de olabilir.
- 06:22Yabancılaşma Kuramı ve Tanrı
- Yabancılaşma kuramı çerçevesinde göz önüne alınan insan, doğrunun ne olduğunu tespitte tek başınadır.
- Nihai hakikati ve hayrın son derecesini bilen ve temsil eden tanrıdır, insan kendi noksanlıkları ve sonluluğu içinde bu bilgiye varamaz.
- İnsan tanrı olamaz, bunun imkansızlığını bile bile olmaya çalışmamalıdır.
- 07:50Yabancılaşmanın Aşılma Yolları
- Varoluşsal yabancılaşmanın kaçınılmazlığını işaret edilirken, insanın içindeki bu iki kutuplu bölünmenin bazı şartlarda insanı birleştireceği kabul edilmiştir.
- Aşırı tecrübeler, mistik bir biçimde kendinden geçme cinsi birleşmenin veya duygusal coşkunluğun verdiği sarhoşluk olarak bilinir.
- İnsanın içinde bulunduğu özne-nesne ayrışmasının ortadan kaldırılması için en etkili yolun orgazm olduğu bile söyleniyor.
- 08:55Yabancılaşmanın Kötülükleri
- İnsanın yabancılaşmasından şikayet edenler, kendilerine hasım olarak içinde bulunulan dünyanın şartlarını alıyorlar.
- Teknik gelişmenin insanlara refah getirdiğinden kimsenin kuşkusu yok, ancak bu gelişmenin insan davranışları üzerinde sert bir denetim kurduğu belirtiliyor.
- Çağımızın çalışma biçiminin insan üzerinde zaman bakımından da gayri şahsi bir disiplin kurduğu, soyut ve muhtevası zaman birimlerine bağımlı olarak düzenlenmiş hayatın insan içinde anlamdan uzak olduğu belirtiliyor.
- 11:23Çağdaş Toplumun Değerlerinin Çürümüşlüğü
- İnsanın zihni yapısının sağlıksızlığı bir yakınma konusu olurken, çürük tabana dayanarak yürünecek yolu tespit etmek mümkün değildir.
- Dostluk, sevgi, cesaret, sorumluluk duygusu gibi moral değerler insan olmayı sağlıyorsa, bu vasıfların her birinin yaşanılan toplum biçimine göre ayrı anlamlar taşıdığını kabul etmek gerekir.
- Çağdaş toplumun hümanizme özgü hiçbir değeri koruyamaz hale düştüğü söylenebilir; aile çekirdek aile haline gelmiş, insanlar arasında dayanışma duygusu zayıflamış, sosyal sınıflar yabancılaşmayı artırıcı unsurlar olmuştur.
- 13:33Yabancılaşma Kavramının Önemi
- Batı düşüncesinin insanın sömürülmesi, ezilmesi, gadre ve zulme uğraması gibi olayların karşısına çıkarken felsefi planda yabancılaşma kavramına başvurduğu önemlidir.
- Modern batının maddeci (tanrı tanımaz) anlayışında, evrenin açıklanmasında tanrı'ya yer vermeyen görüşler insanın davranışlarını Allah'ın emirlerine uyarak veya onlara karşı gelerek ayarlanmadığını öne sürmek zorundadırlar.
- İnsanın ahlaki değerlerini kendi içinde barındırması durumunda, toplumsal felaketleri ve bireysel çarpıklıkları kendi elleriyle ortaya çıkarması, kendini yalnızlığa ve çılgınlığa sürüklemesi, insanın kendinden kopmuş ve kendine yabancılaşmış olduğunu gösterir.
- 15:36Yabancılaşma Kuramı ve Hümanizm
- Yabancılaşma kuramı, hümanizm ve tanrı tanımazlık birbirine bağlı, birbirlerini tamamlayıcı görüşler ve düşünce sistemleri olarak karşımıza çıkar.
- Modern zamanların yabancılaşma kuramının babası sayılan Hegel, evrene kitapları dinlerin tanrı kavramından uzaklaşarak panteist bir gözle bakıyor.
- Hegel'in idealizmi, fit fitnin fikrinin ki gibi düşüncenin evreni yarattığını değil, evrenin bir oluş halinde bulunduğunu ileri sürüyor.
- 16:33Hegel'in Yabancılaşma Anlayışı
- Hegel'e göre tabiatın alt ucu ideye tamamen dışlanmış ve yabancılaşmış olan tabiattır, üst ucu ise akıllı ve kendisinin bilincine ulaşmış olan insanogludur.
- İnsan doğuştan egoizm içine kapanmış bir fertti, subjektif ruh, sonra kendi kendinden çıkarak, yabancılaşarak ve diğer insanlarla kendini görerek topluluk, cemiyet, devlet objektif ruh halinde teşekkül etti.
- Hegel'in felsefesinde mutlak ve akıl aynı manaya gelen kelimelerdir; mutlak, inorganik ve canlı tabiatın birbirini izleyen derecelerinden geçerek insanda şahıs haline gelen akıldır.
- 18:08Hegel'in Din Anlayışı
- Hegel'in yabancılaşma ile bağlantılı düşünceleri içinde bizi en çok ilgilendiren, onun kitaplı dinleri panteist oldukları oran döngüye değer bulması ve Hıristiyanlığı felsefenin kendi felsefi sisteminin altında kabul etmesidir.
- Hegel'e göre Hz. İbrahim Yahudinin simgesi olarak yabancılaşmıştır çünkü karşısında kendisini İbrahim'i aşan tanrı vardır.
- Antikitenin insanı yabancılaşmış değildir; bu noktanın Hegel düşüncesinde belirmiş olması bize gösteriyor ki gerçekte yabancılaşma kuramı ancak batı hümanist geleneğinin bir parçası olarak alınabilir.
- 19:52Marx'ın Yabancılaşma Kuramı
- Marx'ın yabancılaşma kuramı, Hegel'in ve Farbah'ın bu konuda söylediklerinin ekonomik hayatın göstergeleriyle elde edilen bir bileşkesi olmaktan öteye geçmez.
- Marx'ın "kapitalist üretiminin evrensel tabiatı, bireyin kendinden ve başkalarından ve aynı zamanda ilk olarak ilişkilerinin ve yetkilerinin genel ve evrensel tabiatından yabancılaşmasını doğurur" sözü bu konudaki tutumunu özetlemektedir.
- Komünist toplumda yabancılaşmanın toplumdan silinmesi düşüncesi Marx'ta özü itibariyle Rousseau'nunkinden pek farklı boyutlara sahip değildir.
- 22:00Hümanizmin Güçlenmesi ve Karşıtları
- Hümanizm, insanın ruhça ve bedence birbirini tamamlayan bir akış içinde olduğunu savunarak kitaplı dinlerin mutluluğu kullukta gören anlayışını tartışma dışı bırakabilecek gücü göstermiştir.
- Hümanizmin güç kazanmasında, Platonizm ve Aristoteles gibi sahte hasımların payı büyüktür; bu düşünürler hiçbir inancın temsilcisi değil, kendi koydukları ilkelerin savunucusu durumundadırlar.
- Hümanizm, eski Yunan düşünce biçimiyle pek farklı sayılmaz ve insan refahının ahlaki tutumunu ölçü olacağını kabul eden Aristoteles, kutsal metinlere sadakat göstermekten uzak bir kilisenin elinde etkili olamazdı.
- 23:08Hümanizmin Temel Özellikleri
- Hümanizmi diğer inançlardan ayıran özellik, insan için en faydalı olanı savunması değil, insanın deney ve duyuşundan istihraç edilmiş değerler ve amaçlardan başkasına itibar etmemesidir.
- Hümanizm, insanın amacının insan olduğunu ve kendi sonunu içinde taşıdığını kabul etmeyi gerektirir.
- Yabancılaşmanın aşılması hümanizmin bir gereğidir; insan, maddi şartların üstesinden gelmedikçe ve tanrı düşüncesini hayatından çıkarmadıkça hümanist olamaz.
- 24:37İnsanın Güvenilirliği ve İslam Düşüncesi
- Kur'an-ı Kerim insanı kendisinden bir ahlak öğretisi çıkabilecek güçte görmüyor; insanın zayıflığı ve zayıf ahlak özellikleri Kur'an'da vurgulanmaktadır.
- İnsanın yabancılaşması diye dile getirilen terim İslam düşüncesi içinde bir yere yerleştirmekte imkansızdır.
- Yabancılaşma, insanın değerler bakımından yoksullaşması noktasından kalkan bir görüş olup, İslam düşüncesi içinde insanın parçalandığı ve asli değerlerinden birçoğunu kaybettiği dine bağlı anlayışının kabulleri arasında yer alır.