Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir öğretmenin öğrencilere Gelişim Psikolojisi dersini anlattığı kapsamlı bir eğitim içeriğidir. Öğretmen, ÖSYM sınavlarına hazırlık amacıyla konuları detaylı şekilde ele almaktadır.
- Video, gelişim psikolojisinin temel kavramları ve ilkeleriyle başlayıp, gelişim alanlarını (fiziksel, bilişsel, dil, ahlak ve kişilik) detaylı şekilde incelemektedir. Piaget'in bilişsel gelişim teorisi, Vygotsky'nin rehberlik kuramı, Freud'un psikososyal ve psikoseksüel kuramları, Erikson'un psikososyal kuramı gibi önemli psikolojik teoriler ve kuramlar açıklanmaktadır.
- Her konu için ÖSYM sınavlarında karşılaşılacak soru tipleri ve sınav teknikleri de vurgulanmakta, öğrencilerin sınav hazırlığı için gerekli bilgiler sunulmaktadır. Video, soru-cevap formatında ilerleyerek öğrencilere konuları daha iyi anlamaları için örnekler ve açıklamalar içermektedir.
- 00:23Gelişme Psikolojisi Temel Kavramları
- Gelişme, döllenmeye başlayıp ölüme kadar geçen süreye verilen isimdir ve her zaman ileriye dönük, olumlu bir süreçtir.
- Büyüme, hacimsel bir artıştır ve makro değişimlerdir (boy uzaması, saç ve tırnak uzaması gibi).
- Olgunlaşma, elenebilirliktir ve organizmanın beklenen davranışları yerine getirebilir hale gelmesiyle gerçekleşir.
- 02:51Gelişme Psikolojisi Kavramları
- Hazır bulmuşluk, olgunlaşma, ön bilgi, istek, güdü ve motivasyon gibi unsurları içeren, öğrenmeye hazır hale gelmeyi ifade eden bir kavramdır.
- Öğrenme, istenmiş veya istenmeyen bir davranış değişikliğidir ve hayat deneyimleri sonucu oluşur.
- Yaş, doğumdan ölüme geçen süreyi; yaşantı ise deneyimdir ve bir organ veya eylemin deneyim sayısının artmasıyla daha iyi hale gelmesini sağlar.
- 05:31Gelişme Psikolojisi Temel İlkeleri
- Bireysel farklılıklar ilkesi, herkesin aynı süreçleri geçirmesine rağmen etkisi ve zaman bakımından farklılık göstermesini ifade eder.
- Gelişim bir bütündür ilkesi, gelişim alanları arasında pozitif kolerasyon (doğru orantılı) bir ilişki olduğunu belirtir.
- Gelişim nöbetleşe devam eder ilkesi, gelişim alanları arasında negatif kolerasyon (ters orantılı) bir ilişki olduğunu gösterir.
- 07:05Gelişme Psikolojisi Temel İlkeleri (Devam)
- Gelişimde belli bir yönelim vardır ilkesi, içten dışa, önce kaba kaslar sonra ince kaslar ve baştan ayağa doğru bir gelişim seyri izlenmesini ifade eder.
- Gelişimi tahmin edilebilir ilkesi, araştırma verilerine dayalı tahminlerde bulunulabileceğini belirtir.
- Gelişimi sürekli ve aşamalıdır ilkesi, gelişimin durmadan devam etmesine rağmen belirli aşamalar izlediğini gösterir.
- 09:11Gelişimi Etkileyen Faktörler
- Kalıtım, anne-babadan gelen gen aktarımıdır ve döllenme sonucu ortaya çıkan bir çocuk veya ikizler oluşabilir.
- Çevre faktörleri, doğum öncesi (anne durumu), doğum anı (çocuğun oksijensiz kalması, kordon donanması) ve doğum sonrası (çocuğun kendisiyle ilgili faktörler) olmak üzere üç grupta incelenir.
- Zaman faktörleri, kritik dönemler ve tarihsel zaman olmak üzere ikiye ayrılır.
- 11:10Fiziksel Gelişim
- Fiziksel gelişim bedensel ve psikomotor gelişimden oluşur; bedensel gelişim büyüme ile ilgili, psikomotor gelişim ise beceri ile ilgili gelişimdir.
- Fiziksel gelişim dönem dönem ele alınmıştır; ilk dönem doğum öncesi dönemdir ve gelişimin en hızlı olduğu dönemde, üç farklı evre içerir.
- Doğum öncesi dönem; 2 haftalık zigot evresi, 2-8 haftalık embriyo evresi (kritik evre, organlar burada oluşur) ve 8-38 haftalık fetüs evresi (en uzun evre, hareketlilik başlar, cins belirtileri görülür) olmak üzere üç evre içerir.
- 13:16Çocukluk Dönemleri
- Bebeklik dönemi (süt dönemi) çocuk dünyaya geldiğinde başlar; ortalama 50 cm uzunluğunda ve 3,20 kg ağırlığında gelir.
- İlk çocukluk dönem (2-6 yaş, oyun dönemi) hareketlerin en yoğun olduğu dönemdir; kemikler sertleşmeye başladığından dolayı büyüme ağrıları görülür.
- Son çocukluk dönemi (6-12 yaş) gelişimin en yavaş olduğu dönemdir; ince motor kaslar gelişir, nabız, nefes alma, kalp atışı ve görme yetenekleri yetişkin düzeye ulaşır.
- 15:24Ergenlik Dönemi
- Ergenlik döneminde önce ikinci cinsiyet özellikleri görülür, ardından birincil cinsiyet özellikleri (üreme ile ilgili organlardaki değişimler) görülür.
- Ergenliğe girişin göstergesi kızlarda renk oluşması, erkeklerde ise meli oluşmasıdır; ergenlikle beraber büyüme atalım görülür ve büyüme ağrıları yaşanır.
- Ergenlikte östrojen ve testosteron hormonları hız kazanır; ergenliğe erken giriş kızlarda olumsuz, erkeklerde ise olumlu etkilere sahiptir.
- 16:53Bilişsel Gelişim
- Bilişsel gelişim alanında Piaget öne çıkmıştır; Piaget kalıtımcı ve darwincidir (canlının temel amacı hayatta kalmaktır).
- Piaget'a göre dil gelişimini belirleyen en temel unsur bilişsel gelişimdir; üst düzey bir ahlak için de bilişsel gelişim en temel belirleyici unsurdur.
- Piaget'ın temel kavramları arasında zeka (niceliksel değil nitelikseldir), şema (işin en küçük yapı taşı), uyum sağlama (özümleme ve düzenleme) ve örgütleme (şemaların organize edilmesi) bulunmaktadır.
- 20:52Bilişsel Gelişimin Etkileyen Faktörleri ve Dönemleri
- Bilişsel gelişimi etkileyen faktörler arasında olgunlaşma, yaşantı ve toplumsal referans (toplumda bilişsel gelişimi etkileyen faktör) bulunmaktadır.
- Bilişsel gelişim dönemlerinde ilk dönem duyu-motor dönemidir; bu döneme damga vuran şey devresel (tekrar eden) tepkilerdir.
- 22:20Çocuk Davranışlarının Gelişim Dörtlüsü
- İlk devresel tepkiler dört ayda, çocuk doğadan kendini ayırt edemediği için bedenden bedene doğru davranışlar sergiler.
- İkinci devresel tepkiler beş-ön bir ay aralığında, çocuk doğadan kendini ayırt eder ve refleksif davranışlar amaçlı davranışlara dönüşür; ses bulaşması ve nesne devamı özellikleri görülür.
- Üçüncü devresel tepkiler on iki-yirmi dört ay aralığında, davranışlar nesneden nesneye doğru olur; ertelenmiş taktik ve taklit davranışları görülür; değişmezlik kavramı (tanıdığı kişinin şekli değişse de kimliğini bilmek) gelişir.
- 24:03İşlem Öncesi Dönem
- İşlem öncesi dönem üç-yedi yaş aralığında olup, sembolik dönem (üç-dört yaş) ve sevgisel dönem (beş-altı yaş) olmak üzere ikiye ayrılır.
- Sembolik dönemde çocuk sembolleri kullanabilir, dil gelişimi gerçekleşir ve nesnelerin işaretlerine sahip olur.
- Bu dönemde benmerkezcilik (herkes benim gibi düşünür anlayışı), monolog (kendi kendine konuşması), paralel oyun (kendileri arasında bağımsız oynaması), sembolik oyun (nesneyi oyun malzesi olarak oynaması), hayali-magic düşünme ve animizm (canlı-cansız ayrım yapamaması) özellikleri görülür.
- 27:19Sayısal Dönem Özellikleri
- Sayısal dönemde odaktan uzaklaşamama, tersine çeviremememe, korunum kazanamama, parça-bütün ilişkisi kuramama ve özelden özele akıl yürütme özellikleri görülür.
- Özelden özele akıl yürütme, genelleme ve genişleme olmak üzere iki farklı durumda görülebilir.
- Somut işlemler döneminde (yedi-on bir yaş) sayısal dönemde yapılamayanların yapılabilir hale gelmesi söz konusudur; odaktan uzaklaşabilir, tersine çevirebilir, korunum kazanabilir, parça-bütün ilişkisi kurabilir ve tüme varım (parçadan bütüne akıl yürütme) yapabilir.
- 32:38Soyut İşlemler Dönemi
- Soyut işlemler dönemi on iki-on sekiz yaşa denk düşer ve ergenlik anlayışı görülür.
- Bu dönemde tümden gelin (bütünden parçaya akıl yürütme), analogik düşünme, varsayımsal düşünme ve birleştirici düşünme özellikleri görülür.
- Brüer'in dönemlerinden eylemsel dönem (sürekli hareket etme), ikonik dönem (görme ve işitme) ve sempati dönem (bağlanma) vardır.
- 34:28Öğretim Kuramları ve ÖSYM Soruları
- Vagoski, kalıtımcı değil sosyal çevreci olduğu için rehberin önemi daha fazladır.
- ÖSYM sorularında rehberin sunduğu destekler (iskelesi) ve bireyin kendi öğrenmesi (gelişim alanı) kavramları önemlidir.
- ÖSYM sorusunda sorunun kimden bahsettiğine bakarak cevap verilmelidir; rehbere sorulursa iskelesi, bireyin öğrenmesine sorulursa gelişim alanı cevabı olur.
- 36:04Dil Gelişimi Kuramları
- Dil gelişimini açıklamak için üç farklı kuram vardır: Skinner, davranışların pekiştirilmesiyle ilgili; Chomsky, dil gelişiminin biyolojik kalıtım ve genetik kodlama olduğunu; Ban, dil gelişiminin model alma ve taklit ile ilgili olduğunu ifade etmiştir.
- Dil gelişiminde temel kavramlar arasında fonem (her bir harf), hece, sözcük, genelleme, eksik kurallaşma ve aşırı kurallaşma bulunmaktadır.
- Piaget, dil gelişimini bilişsel gelişimle ilişkilendirmiş ve üç basamaklı bir süreç olarak tanımlamıştır.
- 39:03Piaget'in Dil Gelişimi Dönemleri
- Piaget'e göre dil gelişimi ilk olarak 0-2 yaşta otistik konuşma ile başlar, bu dönemde tek sözcük kullanılır.
- Dil gelişiminde ikinci basamak ben merkezci konuşma, üçüncü basamak ise toplumsallaşmış konuşmadır.
- Dil gelişim dönemleri: 0-1 yaş arası ağlama, 1-6 ay arası babıldama, 6-12 ay arası çıldama, 12-18 ay arası tek sözcük dönemidir.
- 41:52Piaget'in Ahlak Gelişimi Kuramı
- Piaget, ahlak gelişimini bilişsel gelişimle ilişkilendirmiş ve üç dönemde ele almıştır.
- İlk dönem (0-6 yaş): Ahlak yoktur, çocuk ben merkezci olmasından dolayı kuralların umurunda değildir.
- İkinci dönem (6-12 yaş): Ahlaki heteronom dönem, kurallar değişmez, niyet değil sonuç önemlidir.
- Üçüncü dönem (12-18 yaş): Ahlaki özerklik (otonom) dönem, kurallar değişebilir, niyetin de önemli olduğu öznel ahlak yargıları vardır.
- 43:28Kohlberg'in Ahlak Gelişimi Kuramı
- Kohlberg'in kuramı yaşanması muhtemel olaylar üzerinden temellendirilmiş ve aşamalılık prensibi vardır.
- Ahlak gelişimi altı evreyle ilgili olup, bir evreye geçildikten sonra geri dönülemez.
- Ahlak gelişimi üç düzeyde olup, her düzeyde iki evre vardır: Gelenek öncesi düzey (itaat ve ceza, saf çıkarcı araçsal işler), Geleneksel düzey (iyi çocuk eğilimi, kanun-düzen eğilimi), Gelenek sonrası düzey (sosyal sözleşmecilik, evrensel ahlak).
- 47:54Kişilik Gelişimi
- Kişilik gelişimi başlığı altında Freud'un psikososyal kuramı ele alınmıştır.
- 48:20Erikson'un Psikososyal Kuramı
- Erikson'un psikososyal kuramında insan doğuştan yıkıcıdır ve dünyaya libidopsik enerji ile gelir.
- Bu enerji bir organda yoğunlaşır ve kalıcı fiksasyonlar (saplantılar) oluşur, aşılması gereken dönemler vardır.
- Erikson insanı 18'e kadar değil, yaşam boyu ele almıştır ve sekiz dönem tanımlamıştır.
- 49:08Freud'un Yapısal Kuramı
- Freud'un yapısal kuramında üç temel yapı vardır: İt (doğuştan getirilen, haz ilkesine göre çalışan, cinsellik ve saldırganlığa yönelik), Ego (altı ay civarı oluşur, gerçeklik ilkesine göre çalışan dengelendirici unsur) ve Süper Ego (altı yaş civarı oluşur, ahlak ve vicdanı ifade eder).
- 49:58Freud'un Topografik Kuramı
- Freud'un topografik kuramında bilinç, ön bilinç ve bilinçdışı olmak üzere üç bölge vardır.
- Bilinçdışı, travmatik korkular, fanteziler, saplantılar gibi erişilemeyen bölgedir ve hipnoz, serbest çağrışım, rüya analizi gibi yöntemlerle ortaya çıkarılabilir.
- 50:48Freud'un Psikoseksüel Kuramı
- Psikoseksüel kuramda beş dönem vardır: Oral dönem (0-3 yaş), Anal dönem (3-6 yaş), Faliçi dönem (6-12 yaş), Latent dönem (12-18 yaş) ve Genital dönem (18 yaş sonrası).
- Her dönemde enerji bir organda yoğunlaşır ve kalıcı fiksasyonlar oluşur.
- Faliçi dönemde erkeklerde cinsel organı kaybetme korkusu (castrasyon) ve kızlarda özdeşim mekanizması görülür.
- 52:51Savunma Mekanizmaları
- Freud'un savunma mekanizmaları arasında bastırma, yansıtma, telafi etme, özdeşim, karşıt tepki, yer değiştirme, telafi etme, yüceltme, gerileme, bedenselleştirme, mantığa bürüme, değersizleştirme ve dışsallaştırma bulunmaktadır.
- 54:30Erikson'un Dönemleri
- Erikson'un dönemleri: Temel Güvene Karşı Güvensizlik (0-1,5 yaş), Bağlanma Karşı Ayrılık Kaygısı (1,5-3 yaş), Başarıya Karşı Yetersizlik (3-6 yaş), Kimlik Bunalımına Karşı Rol Karmaşası (12-18 yaş), Yakınlığa Karşı Yalnızlık (18-30 yaş), Üretkenliğe Karşı Durgunluk (30-65 yaş) ve Benlik Bütünlüğüne Karşı Mutsuzluk (65 yaş sonrası).
- Her dönemde bireyin yaşadığı sorunlar ve bu sorunların aşılması için gereken süreçler vardır.
- 56:41Maria'nın Kimlik Statüsü
- Maria'nın kimlik statüsünde "moratoryum" (askıya alınmış kimlik), "bağımlı" (ipotekli kimlik), "dğınık" kimlik, "gölgelenmiş" kimlik ve "ters" kimlik bulunmaktadır.
- Gölgelenmiş kimlikte bireyin içinde birden fazla kimlik olup birinin diğerini gölgelemesi söz konusudur.
- 58:21Bağlanma Stilleri ve Cinsiyet Roller
- Çocuk bağlanma stilleri: sevgili, kaçınılmalı, şiddet eğilimli ve tutarsız/kaygılı bağlanma vardır.
- Yetişkin bağlanma stilleri: güvenli, saplantılı, kayıtsız ve korkulu bağlanma vardır.
- Cinsiyet rolleri: erkek rolleri (güçlü, rekabetçi, duygusal olmayan) ve kadın rolleri (şefkatli, duygusal, yardımsever) vardır; bunların birleşimi androjen kimlik olarak adlandırılır.