Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir felsefe dersi formatında olup, bir öğretmen tarafından sunulmaktadır. Konuşmacılardan biri Yalvaç olarak anılmaktadır.
- Video, "düşünme ne demektir?" sorusu etrafında şekillenmekte ve Heidegger ile Nietzsche'nin felsefi düşüncelerini ele almaktadır. Ders, günlük hayattaki gerçekliklerin felsefi bir bakış açısıyla sorgulanmasıyla başlayıp, düşünmenin tasavvur etme ile ilişkisini, Nietzsche'nin "çöl büyüyor" sözünü ve "Böyle Buyurdu Zerdüşt" eserinin yapısını incelemektedir.
- Videoda ayrıca Aristoteles'in realist bakış açısı, Platon'un düşüncesi ve fenomenolojik tavrın yolda olma kavramı da ele alınmaktadır. Konuşmacı, günümüzdeki Nietzsche okuma alışkanlıklarının eserin temel düşüncesine aykırı olduğunu belirterek, düşünmenin yazılı olmanın ve düşünürün sadece bir düşünceyi düşünmesinin önemini vurgulamaktadır.
- 00:11Felsefi Sorular ve Günlük Hayat
- Geçen konuşmada ağacın önünde durma örneği üzerinden, ağacın karşısında durma durumunda fiziksel bir ağaç mı yoksa zihinsel bir imge mi olduğu soruları ele alınmıştır.
- Günlük hayatta "ağacın karşısında duruyoruz" gibi durumlar aşikar olduğundan, bunu sorgulamak anlamsız görünebilir.
- Felsefe, apaçık görünen ve herkesin kolaylıkla anladığı şeylerde sorulara yönelir, bu nedenle gün gibi aşikar olanı hafife almamak gerekir.
- 03:42Bilim ve Felsefe Arasındaki Fark
- Fizik, fizyoloji ve psikoloji bilimleri, bizim aslında bir ağacı algılamadığımızı, aksine elektrik yüklerini algıladığımızı iddia ederler.
- Bilim öncesi (ön-bilimsel) bakış, bilimsel olarak soruna bakmadığımız durumlarda çiçek açan bir ağacın karşısında durduğumuzu kabul etmeyi ifade eder.
- Naif bakış, bilimi yok sayan veya bilime karşı olan bir tutum değil, bilim öncesi veya bilim dışı bir tutumdur.
- 08:27Bilimin Yetkisi Sorunu
- Bilimler, çiçek açan bir ağaçta neyin gerçek olarak geçerli olup neyin olmadığına dair hükmederler, ancak bu yetkilerini nereden alıyorlar?
- 20. yüzyılın başlarında bilimde yaşanan bunalımlar, Newton fiziğinin çöküşü ve yeni fiziklerin henüz tam oturmuş olmaması gibi durumlar bu soruyu gündeme getirmiştir.
- Heidegger'in itirazı, bilimlerin "benim ağacımın" hakkında yargıda bulunma yetkisini nereden aldıklarıdır.
- 15:01Felsefi Yaklaşım
- Bilimler, insanın konumunu belirlemeye ve bu belirlemenin ölçüsü olarak ortaya koymaya dair hakkı nereden alıyorlar?
- Günlük hayatın akışı içerisinde gördüklerimizin gerçek görüntüler olmadığı ve günlük hayatın daha çocuksu ve kendiliğinden algılamaları küçümseyen bir bakış eleştirilmiştir.
- Felsefi yaklaşım, günlük hayatın içinde çiçek açan ağacı nasıl görüyorsak oradan başlamayı savunur, teoriden yola çıkmaz.
- 19:20Bilimin ve Denetim Tavırı
- Ağaç gibi bir varlığa bakıldığında, o varlık kendini takdim etmez; bilimde de aynı durum söz konusudur.
- Bilimde genellikle bir değişken sabit tutularak diğerini değiştirme yöntemi kullanılır, bu da bir tür güç uygulamasıdır.
- Hayatta kalmanın temelinde sürekli çevreyi denetlemek ve kontrol etmektir, bu da Yunan'ın "tehne" kavramına denk gelir (denetleme, yönetme).
- 24:23Kendini Takdim Etme Meselesi
- Kendini takdim etme tavırı, kavramlara ve bilgilere bulaşmamış bir dünyayı aramaktır.
- Bir ağaç, domates veya insan gibi varlıklar kendilerini takdim etmek için, onları etkilemeden, rahatsız etmeden izlemek gerekir.
- Çiçek açan bir ağacı terk etmek değil, onu durduğu yerde bırakmak gerekir çünkü düşünme sürecinde ağaç hep miyavlaşıp, alınıp, teorilere yerleştirilmiştir.
- 36:34Düşünme ve Tasavvur
- "Düşünme ne demektir?" sorusunun yolunda yürüyüş yapılır, yanıtlar tekrar sorular oluşturur.
- Düşünme ve tasavvur etmenin muhtemelen aynı şey olduklarına dair bir tahmin belirir.
- Bu yürüyüş önceden belirlenmiş bir hedefe doğru değil, yol kendisi tarafından belirlenir; "Ben yolu izliyorum, ben gitmiyorum, yol götürüyor."
- 39:22Düşünme ve Tasavvur Arasındaki İlişki
- Düşünme ve tasavvur arasındaki ilişki derin bir şekilde gölgede kalmıştır ve bu konu için henüz erişilmezdir.
- Düşünme bir tasavvur etmedir, ancak bu ilişkiyi anlamak için kendimizi kandırmamamız gerekmektedir.
- Düşünmenin özü, menşei ve kaynakları bize yabancı olup, bizi düşünmeye sevk eden şeylerdir.
- 45:10Düşünmenin Yolculuğu
- Çağımızda en düşündürücü olan şey, henüz düşünmüyor olmamızdır ve bu iddia, düşünmenin özüne doğru yoldayız anlamına gelir.
- Kendi düşünme tarzımız hala düşünmenin tasavvur etmeden beslenirken, düşünmenin asıl özüne ulaşmadığımız müddetçe düşünmüyoruz.
- Düşünmenin asıl özü, kendini bir zamanlar geri çektiği yerde gösterilebilir ve yol üstünde kaldığımız zaman kendini bize gösterebilir.
- 47:51Yolculuğun Durumu
- "Yoldayız" ifadesi, henüz yol üzerindeyiz ve farklı yolların arasındayız anlamına gelir.
- Kaçınılmaz ve belki yegane yol hakkında henüz karar verilmiş değildir, birçok yol var ve hangisinden gitmek gerektiği belirsizdir.
- Yoldayız durumunda, adımlarımızın yürüdükleri yolun mevkiine özel bir titizlikle dikkat etmemiz gerekir.
- 50:07Nietzsche ve Çöl Büyüyor Sözü
- Nietzsche'nin "çöl büyüyor" sözü, sadece özel içeriğinden değil, konuşan kişinin yönü itibariyle bugünün zamanına dair öne çıkmıştır.
- Nietzsche, kendi yapmadığı, kendi seçmediği bir yola gönderilmiştir; yaşayışı yoluna yakışmıştır.
- "Çöl büyüyor" sözü sadece bir yol bölümü ve çevresini aydınlatmaz, söylemenin kendisi yolu bizzat şeritlendirir ve açar.
- 1:00:07Nietzsche ve Çöl Büyüyor
- Nietzsche'nin "çöl büyüyor" sözü, Nietzsche ismiyle birlikte düşünürün düşüncelerini anlatmada teminat vermediği bir tasavvur akını oluşturur.
- Fenomenolojide yapılan ışık benzetmesi, bir şeyi incelemek için ona ışık tutmak anlamına gelir ve Nietzsche Husel "bakış ışığı" terimini kullanmıştır.
- Nietzsche ismi bilmezliğin ve yanlış yorumlamanın başlığı olma tehlikesinde olduğundan, bu konuşmanın yanlış ve önyargılara yol açmasından dolayı dikkatli olunmalıdır.
- 1:03:10Felsefi Tavır
- Düşünme ne demektir sorusuna hızlıca formül biçiminde bir cevap kapmanın kör hırsından sakınmak gerekir.
- "Soruda kalalım" ifadesi felsefi bir tutumdur ve sorunun soruş tarzına dikkat etmek önemlidir.
- Soruda kalmanın bir sonuca varmasak dahi bir tavır seyrederiz ve öğrenme için farklı bir yaklaşım gerektirir.
- 1:05:40İtaat ve Öğrenme
- Anne eve gelmek istemeyen oğluna "sana itaat etmenin ne demek olduğunu öğreteceğim" diyerek, itaat etmeyi öğretmek yerine oğlunu itaate getirmek istemektedir.
- Öğrenmek azarlama ile, yani zorlama ile tesis edilemez, oluşturulamaz.
- Öğretirken bazen sesini yükseltmek, bağırmak veya dövmek zorunda kalınabilir, ancak öğrenme özünün ait olduğuna dair dinlemekle gerçekleşir.
- 1:10:27Nietzsche ve Çığlık
- Nietzsche, ince, nazik ve çekingen biriydi, ancak düşüncelerini anlatmak için dinlemiyorlarsa çığlık atmak zorunda olduğunu hissetmiştir.
- Nietzsche "çöl büyüyor" sözüyle, insanlara ve kendine "gözleriyle işitebilmeleri için önce kulaklarının mı patlatılması lazım?" sorusunu sormuştur.
- Nietzsche, "davul çalar gibi ve kefaret vaizleri misali takırdamak mı gerekiyor?" şeklinde düşünmeyi vurgulamıştır.
- 1:14:33Çağrı ve Yazılı Olma
- "Çöl büyüyor" sözü bir deyim haline gelmiş ve dünya ahvalini gözden kaçmaz şekilde tanımlamakla meşguldür.
- Çağrı, sadece bir çağrının bir çeşidi olup, var olanlar ve hayatın "beni düşün" diye çağırdığı bir durumdur.
- Yazılı olana karşı kadim kültürlerde uzaklık vardır ve yazmak sadece tanımlamakla yetinirse, düşünülmüş olan yazılmış olanda kaybolur.
- 1:20:16Nietzsche'nin Çığlığı
- Nietzsche, 1885'te not defterine "binsekizyüzseksenbeş nietzsche'nin kötü zamanları" yazmıştı.
- Nietzsche için o dönemde neredeyse bütün kitapların yüzeyselleştiği ve kendisi için sadece birkaç insanın yüzü suyu hürmetine yaşıyor olduğunu ifade ediyordu.
- Nietzsche, çığlık atmak zorunda olduğunu ve bunun için yazmaktan başka bir yol kalmadığını belirtiyordu.
- 1:21:32Çığlığın Anlamı
- Günümüzde YouTube ve sosyal medya gibi platformlarda çığlık atmak artık yeterli değil çünkü her yerden çığlık sesleri geliyor.
- Halis, insanca bir çığlık, çölün büyüdüğünü görmekten kaynaklanan bir çığlıktır.
- Nietzsche'nin "Böyle Buyurdu Zerdüşt" eseri, düşünürün yegane düşüncesini düşünüyor.
- 1:24:17Düşünme ve Bilim
- Her düşünür sadece bir düşünceyi düşünür, bu da düşünmeyi özsel olarak bilimlerden ayırır.
- Araştırmacı daima yeni keşif ve ilhamlara ihtiyaç duyar, yoksa bilim duraksamaya ve yanlışa düşer.
- Düşünür sadece bir düşünceye muhtaçtır ve zor olan bu yegane düşünceyi sadece kendisi için düşünülmesi gereken olarak sabit tutmaktır.
- 1:26:40Düşünür ve Düşünce Arasındaki Bağ
- Bir düşünür kendine yakışan biricik düşünceyi yakalayıp geliştirmelidir.
- Düşünceyle düşünür arasında bir bağlantı olması gerekir, düşünceyle düşünür birbirlerine yakışmalıdır.
- Düşünürün yaşayışı, algılayışı, duruşu, duygulanışı ve insanlarla ilişkisi düşüncede kendini göstermelidir.
- 1:30:19"Böyle Buyurdu Zerdüşt"un Alt Başlığı
- Nietzsche, eserine "Herkes ve Hiç Kimse İçin Bir Kitap" alt başlığı vermiştir.
- "Herkes için" anlamında gelişigüzel herkes için değil, kendi özünde düşünmeye değer olduğu surette herkes için anlamındadır.
- "Hiç kimse için" ise, kitabın temel düşüncesine ve onun karanlığına yetkin olmayan düşünürler için değildir.
- 1:32:08Nietzsche'nin Eserinin Alıntısı
- Eserin alt başlığı ürkütücü bir biçimde kendini doğrulamıştır, fakat aksi yönündeki anlamıyla herkes için bir kitap olmuştur.
- Nietzsche okuyucuları "herkes" tırnak içinde olup, alelade "bir de Nietzsche okuyayım" diye okuyorlar.
- Nietzsche'nin karanlığını da yürüyebilecek güçte hiçbir düşünür görünmüyor ve bu durum postmodern düşünce olarak gösterilmesine yol açıyor.