Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir felsefe dersinin kaydıdır. Öğretmen, öğrencilere genel felsefe veya felsefeye giriş dersinin üçüncü bölümünde metafizik kapsamında ontoloji konusunu anlatmaktadır.
- Ders, ontoloji ve varlık sorunlarını ele alarak başlıyor ve Aristoteles'in cevher (essence) ve töz (matter) kavramları üzerinden Platon'un idealar kuramı ve Aristoteles'in bu kurama yönelik eleştirileri inceliyor. Ardından modern felsefi yaklaşımlar olan nominalizm (adcılık) ve konseptualizm tartışılıyor. Dersin sonunda, terimlerin anlamları ve varlık sorunu üzerinde duruluyor.
- Derste ayrıca Descartes'teki madde-zihin dualizmi, determinizm ve özgür irade çatışması gibi metafiziksel sorunlar da ele alınmakta, Russell Paradoksu üzerinden gerçekçiliğin eleştirilmesi ve dil ile kavramlar arasındaki ilişki tartışılmaktadır. Öğretmen, felsefenin zorluğunu vurgulayarak, felsefi soruların bilimsel ve dini tartışmalardaki önemini anlatmaktadır.
- 00:05Dersin Başlangıcı ve Kitap Okuma Önerisi
- Eğitmen, dersin genel felsefe dersi olduğunu ve üçüncü ders olduğunu belirtiyor.
- Öğrencilerden kitabı okumalarını ve özellikle yedinci bölüm olan ontoloji bölümünü okumalarını istiyor.
- Eğitmen, öğrencilerin kitabı okumadıklarını fark ederek bu durumdan memnun olmadığını belirtiyor.
- 01:22Öğrencilerin Sorumlulukları
- Eğitmen, öğrencilerin kitabı dersten önce ve sonra okumalarını beklediğini vurguluyor.
- İddialı bir okulda eğitim alıyor olduklarını ve bu nedenle daha gayretli olmaları gerektiğini belirtiyor.
- Öğrencilerin gönüllü olarak okula geldiklerini ve bu nedenle görevlerini iyi yapmaları gerektiğini vurguluyor.
- 02:15Slaytlar ve Soru Cevap
- Eğitmen, dersin ve pazar günkü dersin slaytlarını gösteriyor ve öğrencilerden derse gelirken bunları yanlarında getirmelerini istiyor.
- Geçen derslerle ilgili soru sormalarını teşvik ediyor.
- Öğrencilerin soru sormadığı durumda, anladıklarını varsayacağını belirtiyor.
- 04:33Öğrencilerin Zorlukları ve Beklentiler
- Eğitmen, öğrencilerin yabancı kelimeler ve konularla başa çıkmakta zorlandığını kabul ediyor.
- Yeterli okuma ve çaba göstermeden ilerlemenin imkanı olmadığını vurguluyor.
- Kitabın iki ana bölümü olduğunu belirtiyor.
- 05:10Metafiziksel Kavramlar ve Dönüşümleri
- Derslerde metafizik ve bilgibilim (epistemoloji) konuları ele alınmış, ilk iki derste bilgi ve doğa ile ilgili metafizik sorunları incelenmiştir.
- Aristoteles'in cevher (hüviyyet) ve töz kavramları, suret anlayışı ve madde kavramı üzerinde durulmuştur.
- Aristoteles'teki madde kavramı, fiilen var olan bir şeyin olma olmama olanaklılığı olarak tanımlanırken, zamanla dönüşüm geçirmiş ve kendisi fiilen var olan, kendisine has bir sureti olan bir şeye dönüşmüştür.
- 06:49Modern Fizik ve İkilik Problemi
- Modern fizik, özü uzamsal ve yayılımsal olan maddi olan alanı tasvir etmeye başlamış, disiplinin adı analitik geometri olmuştur.
- Teleolojik fizikle mekanik fizik arasındaki ayrım, Descartes'ta karşımıza çıkan ikilik (düalizm) problemiyle ilişkilidir.
- İkilik problemi, düşünce ve uzam (extension) özüne sahip iki ayrık cevherin birbirine temas etmemesi durumunu ortaya koymuştur.
- 07:49İkilik Probleminin Sonuçları
- İkilik çerçevesinde bireyleri kurmak zor, hatta imkansızdır ve etkileşim problemi ortaya çıkmaktadır.
- Monizm (tekilce) çerçevesi tekrar geliştirilmeye çalışılmış, düşünsel töze cisimsel tözü indirgemeye veya tersini yapmaya çalışılmıştır.
- Koaya (birleşik) problemi, tecrübede ortaya çıkan niteliklerin açıklanamaması nedeniyle monizmi kurmanın zorluğunu göstermektedir.
- 09:52Determinizm ve Özgür İrade
- İkilik problemi beraberinde determinizm (belirlenimcilik-gerekircilik) tartışmasını getirmiştir.
- Klasik fizik çerçevesinde cisimsel töz mekanik yasalarına göre deviriyorsa, özgür irade problemi ortaya çıkmaktadır.
- Epi fenomenalizm, tek yönlü belirlenim olduğunu söylerken (cisimsel olan zihinsel etkiler ama tersi söz konusu olamaz), özgür iradeyi açıklamak için bilgisayar oyunu örneği verilmiştir.
- 11:29Organizma ve Ruh
- Mekanik fiziğin perspektifinden organizmada olup biten her şeyi fiziksel olarak açıklayabilirken, bir şeyin canlı olması, organizma olması bu açıklamanın içerisinde verilmemektedir.
- Teleoloji-mekanizm karşıtlığı tekrar bir sorun olarak karşımıza çıkmaktadır.
- Ruhun ölümsüzlüğü tartışması da aynı bağlamda tartışılan önemli bir konudur.
- 12:26Var Olmayan Nesneler
- Üçüncü derste "var olmayan nesneler tabii vardır" ifadesinin anlamları incelenecektir.
- Varlık hakkında konuşmanın iki kapısı vardır: ruh ve melekeler üzerine konuşmalar ve dilin imkanları.
- Dilin yasaları, mantıksal ilkeleri varlık hakkında konuşmamızı sağlar.
- 13:26Cevherler ve İsimler
- Konuşurken ve işaretleri dizdikçe, somut varlıkları anlıyor ve anlamlandırıyoruz.
- Özel adlarla adlandırdığımız somut varlıklar birincil cevherler olarak adlandırılır ve asıl varlıklar olarak görülür.
- Aristoteles'e göre, somut cevherler kendi içlerinde sınıflandırılır ve genel adlarla anılır, bu genel adlar ikincil cevherlere karşılık gelir.
- 15:16Külliler ve Tümeller
- Somut bireyler birincil cevherlerken, onları sınıflandıran genel terimler ikincil cevherlerdir.
- Genel adların adlandırdığı düşünülürler (noeta) külliler veya tümeller olarak adlandırılır.
- Külliler ve tümeller, uzay-zamanda somut olarak var olmayan ama somut nesneleri sınıflandırmak için kullanılan evrensel kavramlardır.
- 17:09Realizm ve Anti-Realizm Tartışması
- Külliler ve tümellerin varlığına dair tartışmada, bu kavramların kendilerinde bir varlığa sahip olup olmadığı sorusu ortaya çıkar.
- Realistler (gerçekçiler), küllilerin ve tümellerin düşünsel alanda mevcut olduğunu savunurken, anti-realizm karşıtları bu görüşe itiraz eder.
- Aristoteles, hocası Platon'un idealar kuramını eleştirerek, küllilerin kendi başlarına bir cevhermişçesine var olmadığını savunmuştur.
- 20:46Pay Alma İlişkisinin Eleştirisi
- Platon'un "Parmenides" diyaloğunda, Sokrates karakteri idealar kuramını eleştirir.
- Eleştirilerden biri, bir şeyin kendisinden pay alarak var olma ilişkisinin nasıl gerçekleştiği sorusudur.
- Sokrates, pay alma ilişkisinin fiziksel parça-bütün ilişkisi gibi veya zihinsel kavram gibi düşünülebileceğini sorgular.
- 23:57Parmenides'in Eleştirisi ve Üçüncü Adam Kanıtı
- Parmenides, Socrates'a asıl varlık olarak düşünülen iddiaların kendi kendilerine yüklenebilir olup olmadığını soruyor.
- Socrates, sistemin kapanması için bir şeyin hem birey hem de kendisi yüklem olabilmesi gerektiğini savunurken, Parmenides bu durumun sonsuz gerileme problemi oluşturacağını belirtiyor.
- Aristoteles, bu probleme kendisinin bir çözüm getirdiğini iddia ediyor.
- 26:58Aristoteles'in Çözümü
- Aristoteles'e göre asıl cevher, zamanda var olan somut var olanlardır ve tümeller, külliler bu somut var olanlara yüklenen şeylerdir.
- Aristoteles'e göre kırmızı yükleminin kendisi kırmızı değildir, sadece düşünülür bir şey olarak ve yük olarak var olur.
- Bu çözümle "bir şeyin kendisine yüklemlenebilmesi" problemi ortadan kalkar.
- 28:02Realizme Yönelik Eleştiriler
- Okm'ın usturası adlı eleştiri, varlığı lüzumsuz yere çoğaltmamak gerektiğini savunarak, somut varlıklar varsa ve onlar hakkında konuşabiliyorsak yeni tümeller eklemeye gerek olmadığını belirtiyor.
- Dildeki terimlerin göndergesi olarak tümellerden bahsedildiğinde, dile getirilenin işaret ettiği şeyin mutlaka var olduğunu iddia etmek sorunlu olabilir.
- Russell paradoksu, dilin imkanlarıyla bir küme ifade edebiliriz ama bu kümenin mutlaka var olduğunu iddia edemeyeceğimizi gösteriyor.
- 32:11Russell Paradoksu
- Russell, "kendi kendisinin elemanı olmayan kümelerin kümesi" adlı bir küme tanımı yaparak paradoks oluşturuyor.
- Bu kümenin kendi kendisinin elemanı olup olmadığı sorusu, olursa olmazsa çelişkiye düşürerek paradoks oluşturuyor.
- Bu paradoks, dile getirilebilen her şeyin mutlaka var olduğunu iddia etmemizi engelliyor ve dile olan itimadımızı sarsıyor.
- 35:59Antirealizm ve Konseptualizm
- Antirealistler, zihin dışı varlıkların var olup olmadığından emin olamadıkları için bu konudan tamamen uzak durmaya karar veriyorlar.
- Konseptualizm, zihin dışı varlıkların zihin içinde var olduğunu savunan bir antirealist yaklaşım olarak öne sürülebilir.
- Nominalizm (adcılık), sadece somut nesnelerin var olduğunu ve tümel kavramların sadece bu nesnelerin toplamının adı olduğunu savunur.
- 37:44Konseptualizmin Sorunları
- Konseptualizm, zihin içinde var olan kavramların herkesin zihninde farklı olduğunu ve bu kavramların özdeş olamayacağını gösterir.
- Konseptualizm, iletişim ve anlaşılma konusunda sorunlara yol açar çünkü herkesin kavramları farklıdır.
- Konseptualizm, tümellerin zihin içinde var olması durumunda başımıza daha büyük problemler getirebilir.
- 39:16Nominalizmin Farklı Yaklaşımları
- Bazı nominalistler, dilin tümellerin var olduğunu yanılttığını savunarak dildeki tümelleri somut bireylerin kümesi olarak ifade etmeye çalışıyorlar.
- Dildeki tümelleri somut bireylerin kümesine indirgemek teknik olarak zor olabilir çünkü bazı nitel kavramlar nicel kavramlara indirgenemiyor.
- Bazı nominalistler, tümellerin sadece dilde var olduğunu ve gerçeklikte yok olduğunu savunur, ancak bu yaklaşım da somut varlıkları adlandırmama sorunu yaratır.
- 42:08Doğal Küme Nominalizmi
- Doğal küme nominalizmi, bir kümenin adının o kümenin temsil ettiği somut varlıkların toplamı olduğunu savunur.
- Bu yaklaşım da problemli olabilir çünkü kaplamları (bir kavramın altına düşen tüm bireylerin toplamı) aynı olan terimlerin farklı anlamlara sahip olabileceği durumlar vardır.
- "Böbreği olan" ve "kalbi olan" gibi terimlerin kaplamları aynı olabilirken, anlamları bambaşka olabilir, bu da terimler arası anlam farkını açıklamayı zorlaştırır.
- 44:13Terimlerin Anlamını Öğrenme ve Benzerlik Kümesi Avcılığı
- İnsanlar terimleri anlamak için belirli bir küme belirleyerek öğrenirler, bu yöntem çocuklarda da kullanılır (örneğin domatesi gösterip "kırmızı" denir).
- Bu yöntem "benzerlik kümesi avcılığı" olarak adlandırılır ve birkaç şeyi özel bir kümeye toplayarak genel bir ad verilmesi amaçlanır.
- Bu yöntemde bir problem vardır: toplanan nesnelerde her zaman tümelden farklı bir ortak nokta düşünülebilir.
- 47:01Realizm-Nominalizm-Konseptializm Tartışması
- Varlık hakkında konuşmak, varlığı sınıflandırmak ve varlıktaki şeylerin tanımlarını vermek konusunda realizm-nominalizm-konseptializm tartışması vardır.
- Bu tartışmalar çok zor ve 1000'lerce yıldır çözülememiştir.
- Bir çözümü vardır ancak detayları anlatılmamıştır.
- 47:51Kavramlar ve Öznellik
- Farklı zihinlerde aynı kavramın varlığından bahsedilir ancak "aynı" kavramı bile problemli bir kavramdır.
- Renkler gibi kavramlar son derece özneldir ve frekans bandı gibi nesnel ölçümlerle tam olarak tanımlanamaz.
- "Kırmızı" gibi kelimelerin neye uygulandığı öznel bir tercihtir, belirli bir frekans bantı ile tanımlanmamıştır.
- 49:24Sandalye ve Kapı Örnekleri
- Sandalye ve kapı gibi kelimelerin neye uygulandığı belirgin değildir, farklı şekillerde ve amaçlarla kullanılan nesneleri kapsar.
- Tümeller kavramı, her kapıda ortak olan ve tüm kapıların kendisinden pay aldığı bir kapı düşüncesidir.
- Tümellerin varlığı veya yokluğu tartışılır, her ikisi de zorlu problemlere yol açar.
- 51:03Felsefenin Zorlukları
- Filozoflar birçok farklı problemi aynı anda çözmeye çalışırlar, bu nedenle felsefe yapmak zordur.
- Dini bilimlerde de benzer sorunlar vardır, çünkü ilim vahiy ve peygamberin fiilleridir.
- Felsefi sorular halının altına süpürülerek geçilemez, bu nedenle felsefe dersi almak önemlidir.
- 52:41Tekil Nesneler ve Özel Adlar
- Daha sonra tekil nesnelerle ilgili bir probleme geçilecek.
- Özel adlar veya belirli betimleyici ifadeler, somut bir nesneyi belirleyen ifadelerdir.
- Genel adlardan farklı olarak, özel adlar tek bir şeyi adlandırmak için kullanılır (örneğin Everest).