Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir öğretmen tarafından sunulan felsefe dersi formatında olup, öğrencilere hitap edilmektedir.
- Ders, mantık konusunu kapsamlı şekilde ele almaktadır. İlk bölümde kıyasın temel prensipleri, türleri ve maddeleri anlatılırken, ikinci bölümde mantığın temel amacı olan kesin bilgi oluşturma (burhan) ve yakini bilginin türleri detaylandırılmaktadır. Son bölümde ise pragmatizm ilkesi, bilimsel ve ahlaki yargılar ele alınmaktadır.
- Ders içeriğinde İbn-i Sina'nın mantık anlayışı, modern mantıkta kullanılan şartlı çıkarımlar, iç duyular ve cedel (diyalektik) kavramı gibi felsefi kavramlar da açıklanmaktadır. Konuşmacı, Türkiye'nin farklı mesleklerden ve yerlerden gelen insanların bir araya geldiği bir mozaik olduğunu belirterek dersi sonlandırmaktadır.
- 00:01Kıyas ve Mantık
- Kıyas kurarken orta terim kullanılır; örneğin "bütün çiçekler sevimlidir, bütün papatyalar çiçektir, dolayısıyla bütün papatyalar sevimlidir" ifadesinde "çiçek" orta terimdir.
- Felsefeciler argümanları açık ve seçik yazmazlar, bu nedenle "binaenaleyh", "o halde", "bundan dolayı" gibi işaretçi ifadeleri takip etmek gerekir.
- Kıyasın öncesinde genellikle öncüller veya gerekçeler gelir, bunlar genellikle "çünkü", "zira" gibi kelimelerle belirtilir.
- 01:28Kıyas Türleri
- İki tür kıyas vardır: iktirani kıyas (kategorik siloizm) ve istisnai kıyas (hipotetik siloizm).
- İktirani kıyasda öncüller ve sonuç içilmemişken, istisnai kıyasda öncüller ve sonuç içilmiştir.
- İstisnai çıkarımlar akıl yürütme süreçlerinde çok kullanılır ve modern mantıkta "mos tolens", "mos polens" gibi yapılar vardır.
- 04:01Kıyasın Maddeleri
- Mantık, formel zorunluluktan bahsederken, kıyasın doğru kurulması sonucu söylemek zorunda olduğumuz yapıları öğretir.
- Mantık söylemek zorunda olduğumuz yapıları öğretir ancak söylediği her şeyin doğru olmak zorunda olmadığını gösterir.
- Kıyasın maddeleriyle ilgilenmek gerekir; örneğin "sıvası dökülen her duvar yıkılır" öncülünde duvarın yıkılması zorunlu bir bilgi değildir.
- 08:40Sağlam Argüman
- Sağlam argüman, hem form hem içerik açısından defosuz argümandır.
- Geçerli argüman, formel şartları sağlayan argümandır.
- Sağlam argümana "burhan" veya "sound argüman" denir.
- 09:44Felsefenin Temel Amacı ve Kıyas Maddeleri
- Retorik sevenler insanları heyecana getirir, duygulanımları ve şiirleri kullanarak tasdik oluşturmaya yönelik bir mail oluştururlar.
- Felsefenin temel amacı burhan oluşturmak, bu nedenle mantık formel olmak zorunda olsa dahi sonuna onbeş sanatı eklerler.
- Kıyas maddeleri, kesin bilgi veren öncüllerden oluşur ve filozofun amacı hakikate ulaşmaktır.
- 11:36Yakini Bilgi ve Türleri
- Yakini bilgi, doğruluğu kesin olan öncüllerden kurulu kıyasa denir ve gerçekliğe uygun bilgi anlamına gelir.
- Yakini bilginin türleri arasında evveliyat (a priori bilgiler) bulunur; bu, deneyim ve tecrübe gerek kalmaksızın bildiğimiz bilgilerdir.
- Evveliyat bilgileri arasında özdeşlik bilgisi, mahiyet bilgisi ve mantık kuralları yer alır.
- 14:29Müşahedat ve İç Duyular
- Müşahedat, iç ve dış duyularla elde edilen kesin bilgidir.
- Hisli müşterek, dış dünyadaki suretlerin ve formların zihindeki projeksiyon perdesine yansıtıldığı yerdir.
- Hayal, hissi müşterekin hafıza deposudur; bu depo sayesinde deneyimlenen şeyleri sürekli deneyimlemek zorunda kalmadan hatırlayabiliriz.
- 17:53Vahime Gücü ve Hafıza
- Vahime gücü, dış duyu ile algıladığımız nesnelere ilişkin tikel manaları anlayan, kavrayan yerdir.
- Vahime gücü, dış dünyada olmayan nitelikleri (sevgi, korku, vahşet) idrak eder.
- Hafıza, vehimin deposudur ve her birinin farklı şeyleri depoladığı bir hard disk gibi düşünülebilir.
- 20:27Tecrübeat ve Cedel
- Tecrübeat, dış dünyada bir olayın çokça tekrar ettiğini gördüğümüzde, bunun mutlaka bir nedeni olduğunu iddia ettiğimiz kesin bilgilerdir.
- Cedel, meşurat (herkesin öyle kabul ettiği) öncüllerden oluşur ve burhandan farklıdır.
- Ahlaki önermelerin çoğu cedel kategorisine girer, örneğin "birini öldürmek kötüdür" gibi ifadeler aklen ispat edilemez.
- 23:00Pragmatizm ve Doğruluk Kavramı
- Pragmatizm, insanların ortak uzlaşım sonucu yararlı olduğunu düşündüğü, doğruluk ve yanlışlığın olmadığı önermeleri ifade eder.
- Bilimsel yargılar ve Quinn'nin "doğru diye bir şey yoktur" ifadesi pragmatizm ilkesini yansıtır.
- Modern pragmatizm, bilim cemaatinin çoğunluğunun işimize yarar diye kabul ettiği şeyleri ifade eder.
- 23:57Pragmatizmin Uygulamaları
- Ahlaki yargıların çoğu ve davranışla ilgili bilgilerin çoğu pragmatizme girer.
- Müsellem, makbulat ve retorik türleri pragmatizmin önemli türleridir ve amaçları doğruluk veya yanlışlık değil, karşı tarafı ikna etmektir.
- Dini bilgi pragmatizm çerçevesinde temellendirilir.
- 24:42Dersin Kapanışı
- Konuşmacı, gelecekte dersi verirse bu konuları sadece üç derste işleyeceğini belirtiyor.
- Diğer konuların bir kurallar bütünü olduğu ve bunları çalışmak gerektiğini vurguluyor.
- Konuşmacı, farklı mesleklerden ve ilgilerden insanlarla tanışmanın mutluluk verici olduğunu ifade ediyor.