Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Dijital Hoca tarafından uzaktan eğitim platformu üzerinden sunulan bir eğitim dersidir. Öğretmen, Eski Türk Edebiyatı konusunda nazım biçimleri ve özellikle gazel türü hakkında detaylı bilgiler vermektedir.
- Video, nazım biçimi ve nazım türü kavramlarının ayrımıyla başlayıp, nazım biçimlerini belirleyen unsurları açıklamaktadır. Ardından gazel türünün kökeni, özellikleri, uyak örgüsü ve farklı gazel türleri (mutavvel, mülemma, zulme tali, musammat, müzeyyel, mükerrer, gazel-i muvaşah, müracaa, yekahen) detaylı şekilde ele alınmaktadır.
- Videoda ayrıca gazelin yapısal özellikleri, iade sanatı, reddi matla ve reddi mısra kavramları da açıklanmaktadır. Divan şiiri tarihinde en çok gazel yazan sanatçılar (Edirneli Nazmi, Türki, Zati, Muhibbi) ve diğer şiir türlerinde en çok yazan şairler (Lami Çelebi, Enderunlu Vasıf, Emiri, Yahya Nazim) hakkında bilgiler verilmektedir. Video, gazelin son ustası olarak Yahya Kemal Beyatlı'nın tanıtımıyla sona ermektedir.
- 00:10Nazım Biçimi ve Nazım Türü Kavramları
- Bu videoda eski Türk edebiyatı öğrenme alanında nazım biçimleri konusu ele alınacaktır.
- Nazım türü kavramı konu ile ilgilidir, nazım biçimi ise şekilsel özellikler, ahenk unsurları ve dış yapı özellikleri ile ilgilidir.
- Örneğin Fuzuli'nin Su Kasidesi nazım biçimi olarak bir kaidedir, ancak konu bakımından bir naat örneğidir.
- 01:49Nazım Biçimini Belirleyen Unsurlar
- Nazım biçimini belirleyen unsurlar: nazım birimi (beyit, bent, dörtlük), kullanılan ölçüm ve metnin uzunluğudur.
- Divan edebiyatında tulular failatun failatun failun vezni ile yazılırken, mesnevi ve gazel için böyle bir sınır yoktur.
- Uyak örgüsü de nazım biçimini belirlemede önemli bir ölçüttür; gazelde "aa xa xa xa" şeklinde devam ederken, mesnevide "aa bb, cc a, d d" şeklinde devam eder.
- 03:29Nazım Biçimlerinin Sınıflandırılması
- Nazım biçimleri üç ana temel gruba ayrılır: beyitlerle yazılanlar, tek dörtlük halinde olanlar ve bentler halinde yazanlar.
- Beyitlerle yazılanlar: gazel, kaside, mesnevi, kıta, müstezat, nazım.
- Tek dörtlük halinde olanlar: rubai ve tuyu.
- Bentler halinde yazanlar: müsebbalar, murabbalar, muhammedler, terkib bentler, şarkılar.
- 04:54Gazel'in Özellikleri
- Gazel Arap edebiyatından esinlenmiştir ve divan şiirinde en çok kullanılan üründür.
- Divan şiirinde gazel yazmayan şair yoktur, bu nedenle gazel divan şiirinin merkezi ürünüdür.
- Gazel, koşma ve koşuk gibi ait oldukları dönemin merkezi ürünleridir.
- Gazel her türlü kalıpta yazılabilir ve genellikle beş-onbeş beyit arasında bir hacme sahiptir.
- Onbeş beyitten fazla gazellere "mutavvel gazel" adı verilir, ancak gelenekte beyit sayısı genellikle tek sayıdır.
- Gazelin diğer adı "penchit" (beş beyit) olarak da geçer.
- 08:34Gazelin Uyak Örgüsü ve Mürettep Divan
- Gazelin uyak örgüsü "aaaa" şeklinde devam eder; ilk beyit kendi içinde uyaklıdır (mukafa, musarra, matta nitelikli beyit).
- Mürettep (düzenlenmiş) divan beş ana bölümden oluşur: kasaitler, tarihler, musammatlar, gazzeliyat ve mukatat.
- Mürettep divanın bölümleri sırasıyla: kasideler, tarih düşürme sanatı ile ilgili metinler, terkib bentler, gazeller ve kısa bölümler.
- 11:47Gazel Türleri ve Özellikleri
- Matla beyitleri doğuş anlamına gelirken, matta beyitleri kesmek, bitirmek anlamına gelir.
- Mutavvel gazel, onbeş beyitten fazla beyitten oluşan gazel türüdür.
- ÖSYM genellikle nazım biçimlerini metin üzerinde sorar, örneğin otuzyedi beyitten oluşan bir gazelden alınan beyitlerin mutavvel gazel örneği olup olmadığı sorulabilir.
- 12:58Mülemma ve Zulme Tali Gazel
- Mülemma gazel, Türkçe-Arapça veya Türkçe-Farsça olmak üzere iki dille yazılan gazellerdir.
- Zulme tali gazel, birden fazla mukaffa nitelikli beyit taşıyan gazel türüdür.
- Zulmetalik kaside, birden fazla matla nitelikli beyit taşıyan kaside türüdür.
- 14:47Musammat ve Müzeyyel Gazel
- Musammat gazel, beytin mısralarının ikiye bölündüğünde ortak heceleri olan iç kafiye içeren gazel türüdür.
- Müzeyyel gazel, tahallus beytinden (mahlas beytinden) sonra iki veya üç beytin daha yazıldığı yapıdır.
- Müzeyyel gazel, tahallus beytinden sonra geleneğin dışına çıkarak mahlastan sonra eklenen beyitlerdir.
- 18:16Mükerrer ve Muvaşah Gazel
- Mükerrer gazel, aks sanatı (yansıma sanatı) ile yazılan gazel türüdür.
- Muvaşah gazel, bugünkü anlamda akrostiş olan, beyitlerin ilk harflerini bir araya getirerek kelime oluşturan divan şiir türüdür.
- Müracaa gazel, karşılıklı söyleyeme esasına dayanan gazel türüdür.
- 20:22Yekahen Gazel ve Reddi Kavramları
- Yekahen gazel, konu bütünlüğü olan gazel türüdür ve divan şiirinde konu bütünlüğü genel anlamda yoktur.
- Yahya Kemal'in gazelleri özellikle yekahen türdedir ve gazelin son ustası olarak kabul edilir.
- Reddi matla, matla mısralarından birini gazzenin sonunda tekrarlamaktır; reddi mısra ise matla ve matta ki dizeler dışındaki bir dize matada yinelenmesidir.
- 23:34İade Sanatı ve Gazeli Muad
- İade sanatı, halk edebiyatı derslerinde zincir bent koşma örnekleri olarak bilinen bir tekniktir.
- İade sanatında, mısranın sonundaki kelime küçük ekler almış olabilir ve tekrar edilir; bir mısra bir kelimeyle biterken, sonraki mısra aynı kelimeyle başlar.
- İade sanatı üzerine kurulu gazellere "gazeli muad" adı verilir.
- 25:08Divan Şiirinde Gazel Yazan Sanatçılar
- Divan şiirinde en çok gazel yazan sanatçılar Edirneli Nazmi, Türki, Basitten Zati ve Muhibbi'dir.
- Bu sanatçılar 16. yüzyılda yaşamış olup, 16. yüzyıl Divan şiiri için altın çağdır.
- Edirneli Nazmi, en hacimli divan ve en geniş nazire mecmuası yazarıdır.
- 26:40Diğer Şiir Türlerinde En Çok Yazan Sanatçılar
- En çok mesnevi yazan şair Lami Çelebi'dir.
- İki hamse oluşturacak kadar mesnevi yazan sanatçı Zati'dir.
- En çok şarkı yazan şair Enderunlu Vasıf'tır.
- En çok muamma yazan şair Emri'dir.
- En çok nat yazan şair Yahya Nazimdir.
- 28:12Gazelin Son Ustası ve Video Özeti
- Gazelin son ustası Yahya Kemal Beyatlı'dır ve neo-classic şair olarak tanımlanır.
- Yahya Kemal, gazelde, rubaide ve şarkıda son ustadır.
- Gazelleri genellikle yek sınıftadır.
- Video, nazım biçimi ve nazım türü farklarına ve gazelle ilgili kavramlara, özellikle mülamma gazel, vaşah gazel, yekhek gazel, gazel-i muad gazeli ve mükerrer gibi farklı yapısal özelliklere sahip gazellerden söz etmiştir.