Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir akademik ders formatında sunulan, felsefi kavramları ele alan bir derstir. Konuşmacılar arasında bir hoca ve öğrenciler bulunmaktadır.
- Ders, düşünme, teknik ve bilim kavramlarını Heidegger'in felsefi düşünceleri çerçevesinde incelemektedir. Video, düşünmenin doğası, teknik çağın insanlık üzerindeki etkileri, modern teknolojinin düşünmeyi nasıl etkilediği ve refleksiyon (düşünme üzerine düşünme) gibi konuları ele almaktadır. Ayrıca, Nietzsche'nin "çöl büyüyor" ifadesi ve çölleşme kavramı da tartışılırken, çağımızın düşündürücü yönleri ve teknik düşünmenin sınırları da incelenmektedir.
- Videoda Heidegger'in "Haydi Gel" eserindeki el kavramı, teknik çağın makine çağı olarak adlandırılması, teknikin özü ve modern teknolojinin teorik bilime göre daha algoritmik bir yaklaşım sergilediği gibi felsefi konular da ele alınmaktadır. Ayrıca, dinleme becerisinin önemi, tek şeritli düşünme kavramı ve çağımızın karanlık ve umutsuzluğa doğru ilerlediği algısı da tartışılan konular arasındadır.
- 00:11Düşünme ve Teknik İlişkisi
- Düşünmenin bilimle ilişkisi, öğretme ile öğrenme arasındaki ilişki ve el zanaatı olarak düşünme gibi konular ele alınmaktadır.
- Modern bilimin özünü teknikte bulmak önemli bir tespittir ve bilim bugün bir teknik hale gelmiştir.
- Bilimin özüyle modern tekniğin özünün yakınlığı düşündürücü bir noktadır.
- 03:24Bilim ve Kültür İlişkisi
- Bilim, eski anlayışlara göre beşeri kültürün bir tezahürü olarak değil, daha üst bir yere konumlandırılmıştır.
- Eski anlayışlarda kültür genellikle manevi ve sosyal tarafı anlatırken, bilim ve teknoloji kültürün önemli bir öğesi olarak kabul edilmemiştir.
- Gelişen teknoloji ve bilim, kültürün önemli bir öğesi olmaya başlamıştır.
- 05:08Teknik ve Düşünme
- Tekniğin özü hiçbir şekilde teknik bir şey değildir, ezelden beri düşünmeye sevk eden şeydir.
- Fenomenolojik tutum, bitirme yerine sürekli düşünmeyi ve yazmayı savunur.
- Düşünme bitirilemez, her bitirme geçicidir ve sürekli devam etmelidir.
- 08:02Heidegger'in Düşünme Anlayışı
- Heidegger "da zain" kavramını insan yerine kullanır, çünkü eskimiş kelimeleri kullanmak istemez.
- Teknik, insan varlığımıza hükmetmektedir ve bu etki giderek güçlenmektedir.
- Heidegger düşünme biçiminde üstüne gitmeyi, illa çözüp bitirmeyi tercih etmez, bir noktada durup tekrar düşünür.
- 12:48Düşünme ve Beden İlişkisi
- Düşünme bir el zanaati olarak adlandırılmış ve düşünme elin her tavrını yönetir ve taşır.
- Bu bir bütünsel insan anlayışıdır; beden düşünmeye dahildir.
- Eski Yunan'dan beri beden düşünmez, ruh düşünür anlayışı yaygındı, ancak fenomenoloji bu görüşü değiştirmiştir.
- 15:43El Zanaati ve Teknik
- Marangozluk zanaati örneği, el zanaatının düşünerek takip edilmesi için seçilmiştir.
- Sanayi işçilerinin işlemlerinde ağaç gibi hammaddeye dair bağlam yoktur, teknolojiye malzeme sağlanan doğadan gelen göz önüne alınmamaktadır.
- Manivela ve düğmeler eski imalathanelerde de vardır, ancak sanayi işçisinin kullandığı manivela ve düğmeler bir makinaya aittir.
- 21:44Teknik ve Makine Çağının Anlamı
- Güç üretim makinası türünden bir makina, modern teknik ve elektrik motorlarının, türbinlerin işletime koyulmasına değil, teknik özünün iktidara ulaşmasına dayanır.
- Makine çağı, teknik bir çağ olduğundan dolayı öne çıkmıştır ve bu çağ insan anlayışını, hayata bakışını, insan-ınsan ilişkilerini ve savaşları dönüştürmüştür.
- İnsanların gerçekliği ve yaşama tavrı sonucunda hayatlarında makinalarla karşılaşırlar, ancak günümüzde yapay zeka gibi "makine yapan makina"lar da ortaya çıkmıştır.
- 24:44Teknik Dönüşüm ve Felsefi Yaklaşım
- Tekniğin özünü anlamak için, sanayi işçisinin elinin bağlamını ve neye dair olduğunu anlamak gerekir.
- Sanayi işçileri, mühendisler, fabrika sahipleri ve devlet, insanın makine ve makine parçalarıyla bir bağlantı içerisinde olduğunda nerede bulunduğunu bilmez.
- Felsefenin yapması gerekenlerden biri, yaşamın nasıl dönüştüğünü, bu dönüşümün arkasında nelerin olduğunu ve bu dönüşümün nasıl bir dünya önümüze çıkardığını düşünmektir.
- 27:50Tekniğin Özü ve Felsefi Yaklaşım
- Modern insanın teknik dünyada hangi el zanaatını icra etmesi gerektiği henüz bilinmemektedir.
- Hegel ve Marx'ın düşünmesi, tekniğin özünün gölgesinde hareket etmek zorunda olduğundan dolayı bu özü yeterince dikkate alıp düşünmek için serbestliğe ulaşamamışlardır.
- Tekniğin özünün, iktidar alanında bulunan her şeyin henüz dikkate alınıp düşünülmemiş tarz ve şeklinde gizlenmesi, meselenin iç yüzüne ulaşmanın zorluğunu gösterir.
- 30:07Teknik ve Düşünce İlişkisi
- Tekniğin özünü anlamak için, eyleme dair iradenin (yapmanın ve etki etmenin) düşünmeyi ezip geçmesi nedeniyle dikkate alınmamıştır.
- Teknolojinin düşünme tarzı, bilimdeki teorik araştırmalardan farklıdır; teknolojide büyük teorilere gerek kalmadan deneme ve deney yoluyla ilerlenir.
- Teknik algoritmik bir süreçtir, belirli kurallara dayanır ve yaratıcılık (inovasyon) gerektirir.
- 33:29İşletmeci Zihniyetinin Yayılması
- İşletmeci zihniyeti giderek hayatın her alanında yerleşiyor; okul ve üniversite öğrencilerini müşteriler olarak, devlet yönetimini ticari şirket gibi görüyor.
- Bu teknik bakışta yüksek değerler, ahlaki ve estetik şeyler yer almayıp, başarı sadece kar, güç, bir şey üretme ve etkili olma olarak görülüyor.
- İnternetin, sanal dünyanın ve sosyal medyanın gelişmesiyle bu teknik bakış daha belirgin hale geliyor.
- 35:00Teknik Bakışın Kişisel Hayata Etkisi
- İnsanlar kendilerini de bir şirket gibi görüyor ve ne kadar fazla akılcı davranıp kar edebileceklerini düşünüyorlar.
- Sağlık da teknik bir hal alıyor; ilaçlar, tedavi biçimleri, kan testleri sayısallaştırılıyor ve yapay zeka ile değerlendirilebiliyor.
- Uzaktan ameliyat gibi teknolojik gelişmeler insan sağlığını daha teknik bir alana dönüştürüyor.
- 36:41Elin Fiziksel ve Sembolik Önemi
- El, insan-ınsan ilişkilerinde temasın önemli bir kavramı oluşturuyor.
- Eski hekim anlayışında hekim şifa veren, otacı, yaralara dokunan biri olarak görülürdü.
- Eski Yunan'da düşünme temas üzerine gelişmiş, insanlar birbirine sürekli dokunarak yaşardı.
- 39:28Beden Ateşi ve Düşünme
- Beden ateşi (eros) düşünmeyi sağlayan bir şey olarak görülür.
- İnsan bir bütündür, bedenini bir tarafa koyup sadece ruh olarak var olamaz.
- Beden ve ruh birlikte duyulur, bu dünya denen yerde insan bedenlidir.
- 41:12Heidegger ve Öğrencilerle İlişkisi
- Heidegger sert bir görünümde olsa da, mektupları ve konuşmaları ince bir bütünden ibaret.
- Heidegger ile öğrenciler arasında doğrudan iletişim kurmak zordu, öğrenciler yardımcıları üzerinden konuşabiliyorlardı.
- Heidegger seminerlerde tartışmaları desteklemiyor, öğrencilerin sorularını dinlemiyor ve hızla kürsüden ayrılıyordu.
- 46:42Düşünmenin Önemi
- İnsanlar çok fazla eylemde bulunup çok az düşünüyorlar, yapıp etme işini gerçekleştirmiş fakat düşünmeyi az sürdürmüşler.
- Düşünmenin vuku bulmamasının sebebi, düşünülmesi gerekenin uzun zamandır kendini geri çekmesidir.
- Düşünme, fenomenologların anladığı anlamda bakmak ve en yakınımızdaki şeyleri görmeden geçmemek anlamına gelir.
- 50:14Düşünme ve İşitme İlişkisi
- Bizi düşünmeye sevk eden şeyi işitebilmek için bakıştan kulakla geçiş yapmak gerekiyor.
- Batı düşüncesi düşünmeyle görmeyi yakınlaştırmış, ancak dini bir bakış açısından vahiy görülen bir şey değil, işitilen bir şeydir.
- Düşünme, varlığın sesini duymak anlamında bir bütün olarak varlığımızla duyabilme sürecidir.
- 54:33Düşünme ve Öğrenme Süreci
- Düşünme öğrenme, çarpım cetvelini öğrenme gibi bir kez öğrenip biten bir şey değil, süregelen bir süreçtir.
- Düşünme öğrenmesinde en düşündürücü olana ulaşıp ulaşamayacağımız en az düşünme zanaatinde birinin elindedir.
- Şu anki durumda yapabildiğimiz veya öğrenebildiğimiz şey dikkatlice dinlemektir.
- 56:15Dinleme ve Düşünme İlişkisi
- Dinleyemeyen düşünemez, çünkü dinlemek kendini dinlediğin şeye bırakabilmektir.
- Dinlemek istek, iktidar ve beceri isteyen bir şeydir, hazır olmak gerekir.
- Tek şeritli düşünme alışkanlığı zamanla terk edilirse, dikkatli dinlemeyi önemli ölçüde kolaylaştırmış oluruz.
- 1:01:27Tek Şeritli Düşünme
- Tek şeritli düşünme, trenin ray gibi başka gidecek yeri olmayan, teknik rayları döşenmiş bir düşünce tarzıdır.
- Tek şeritli düşünmenin iktidarının insanın rahatlığından neşet ettiğini sandığımızda meseleyi hafife almış oluruz.
- Tek şeritli düşünme, tek bir yolla düşünme ve düşünmenin başka bir şekli olmadığını savunmayı içerir.
- 1:04:13Bilimsel Düşünme ve Sorunsuzluk
- Hocalar "bunun bilimsel olduğunu" söyleyerek diğer görüşlerin yanlış olduğunu iddia edebilirler.
- Tek şeritli düşünme "başka bir seçenek yok" mantığıyla tehlikeli olabilir.
- Sorunsuzluk kavramı, neden bir şeyin zorunlu olduğunu sorgulamayı gerektirir ve eski Yunan'da "nomos-fs" tartışması olarak bilinirdi.
- 1:07:20Mantık ve Teknik Düşünme
- Aristoteles mantık ilkelerini koyan bir yer olsa da, mantığın belli sınırlar içerisinde geçerli olduğu vurgulanıyor.
- Hayatta her şeyi tek bir yöntemle anlama çabası, "maymuncuk arıyoruz her kapıyı" benzetmesiyle ifade ediliyor.
- Öğrenmenin ızdırabı ve zevki vardır; ızdıraptan geçmemiş mutluluk ham bir şeydir.
- 1:10:52Teknik ve Mucize
- Teknik, belli kalıplar ve formlar içinde kalmak anlamında, mesela "on derste mutlu olma" gibi bir yaklaşımdır.
- Teknik düşünmede sorun çözme vardır, ancak teknik olmayan düşünme tarzında her sorunun kendine özgü çözümü olabilir.
- Tekniğin karşısı Heidegger'in vurguladığı mucize (sürpriz) kavramıdır; yaşam farklılıklara açık bir şeydir.
- 1:16:52Sokrates ve Düşünürler
- Sokrates'in akşam diyarının en saf düşünürü olduğu ve onu takip edenlerin onun rüzgarının gölgesinde durmak zorunda oldukları belirtiliyor.
- Sokrates'in hiçbir eseri olmasına rağmen, yaşamış ve yaşayarak düşünmüş olması onu en saf düşünür yapar.
- Sokrates'ten sonraki tüm düşünürlerin büyüklüklerine halel gelmeksizin, Sokrates'in en saf düşünür olduğu kabul edilmektedir.
- 1:21:33Düşünme ve Refleksiyon
- Konuşmacı, düşünme üzerine düşünme (refleksiyon) konusunda eleştirilere yanıt veriyor.
- Düşünme üzerine düşünme, düşünmeyi düşünen refleksiyon içine düşerek kaybolup gitmekten farklı bir süreçtir.
- Düşünme üzerine refleksiyon, düşünme üzerine kafa yorma ve eleştirel düşünme gerektirir.
- 1:25:00Düşünmenin Işığının Kaynağı
- "Yolumuz üzerinde düşünmeye daima bir ışık düşüyor" ifadesi, düşünmenin kendisinden gelen bir ışık olduğunu vurguluyor.
- Düşünmek, düşündüğün şeyin sana gelmesine izin vermek ve ona şiddet uygulamamak anlamına geliyor.
- Refleksiyon, düşündüğün şeyi istikamete itme değil, onu öyle bırakma tavrı olarak tanımlanıyor.
- 1:29:35Fenomenolojik Tavır ve Refleksiyon
- Fenomenolojik tavırda refleksiyon bir engel olarak görülür çünkü düşündüğün şeyi istikamete itme anlamına gelir.
- Refleksiyon, düşündüğün şeyi kontrol etmek yerine ona izin vermek ve izin sağlamak anlamına gelir.
- Bu tavır, bilimin nesneleri kontrol etme ve denetleme odaklı olmasından farklıdır.
- 1:31:13Düşünmenin Gizemi
- Düşünmenin kendine özgü bir ışığı vardır ve bu ışık düşünmenin kendisinden gelir.
- Düşünme, rasyo (mantık) odaklı bakmaktan kaçınırsa ve en düşündürücü olana uygun olduğunda düşünür.
- "Ben düşünmüyorum, düşünme düşünür" ifadesi, düşünmenin bir haydiger tavrı olarak tanımlanmasını sağlar.
- 1:34:42Düşündürücü Çağ ve İddia
- "Düşündürücü çağımızda en düşündürücü olan henüz düşünmüyor oluşumuzdur" ifadesi bir iddia olarak sunuluyor.
- Düşündürücü, belirsiz, muzlim, tehditkar ve karanlık olanı ifade eder.
- Bu iddia, çağımıza dair olumsuz bir vurgu yaparak nihilist (hiçlikçi) tezahürlerle birlikte değerlendirilir.
- 1:39:36Çölleşme Tehlikesi
- Çöl büyüyor ve dolu dünyamız (yeşillikler, ormanlar, bahçeler) kuruyup çölleşiyor.
- Çölleşme tahribattan daha tehlikelidir; tahribat sadece mevcut olanı yıkarken, çölleşme gelecekteki gelişmeleri engeller.
- Çölleşme sadece yok etmekten farklı olarak, gelecekteki gelişimleri engelleyici ve reddedici bir süreçtir.
- 1:40:50Çölleşmenin Farklı Boyutları
- Afrika'daki Sahra Çölü sadece çölün bir çeşididir ve dünyanın çölleştirilmesi insanın yüksek hayat standartlarıyla uyumlu olabilir.
- Çölleşme sadece fiziksel değil, manevi anlamda da olabilir; mana eğitimi ve tinselliğin ortadan kalkması gibi gizli çölleşmeler de mümkündür.
- Çölleşme basit bir kumsallaşma değil, yüksek devrelerde yürüyen minomeunenin (anımsama, köklerle ilgili değerler) kovulmasıdır.
- 1:42:05"Çöl Büyüyor" İfade Edilimi
- "Çöl büyüyor" ifadesi çağımıza dair yaygın yorumlardan farklı bir yerden gelmektedir.
- Nietzsche neredeyse yetmiş yıl önce "çöl büyüyor" diyerek "çöller barındırana vah olsun" eklemiştir.
- Çölün metaforik anlamı açıklanmamalıdır, çünkü açıkladığımızda çölün gerçek anlamını mahvederiz.
- 1:43:17Anlam ve Ontoloji
- Çöl kavramı ontolojik (metafizik) bir şeydir ve bu sözcüklerin anlamını indirgememek gerekir.
- Anlamadığımız şeyleri anladığımız şeylerle tamamen indirgersek, üzerinde düşünebileceğimiz bir anlam kalmaz.