Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Nusret Hızır tarafından seslendirilen, Desiderius Erasmus'ın "Deliliğe Övgü" adlı eserinin monolog formatında okunmasını içermektedir. Konuşmacı, kendisini "Delilik Tanrısı" olarak tanımlayan bir karakterdir.
- Video, delilik kavramının insan hayatındaki önemini, bilgelikle karşılaştırarak ele almaktadır. Monolog, delilik tanrısının kökenini, çevresindeki cariye ve tanrıları tanıtarak başlar, ardından insanlar üzerindeki etkilerini, evlilik, dostluk ve mutlulukla ilişkisini anlatır. Son bölümde ise bilim, sanat ve doğa konularına değinilerek insanın bilgelik arayışı ve doğa ile ilişkisi ele alınır.
- Videoda Sokrates, Platon, Cicero, Aristoteles gibi filozofların örnekleri üzerinden bilgelik ve delilik arasındaki ilişki tartışılmakta, ayrıca Horozu Lucia'nın hikayesi ve Homeros'un Odysseus karakteri üzerinden insanın doğa ile ilişkisi ele alınmaktadır. Monolog, doğanın insanı yarattığını ve insanın doğanın sınırlarını aşmaya çalışmasının zararlı olduğunu vurgulayarak sona ermektedir.
- Filozofların Savaş ve Toplumsal Hayatta Başarısızlığı
- Bir söz ustası savaşta tabansız olduğunu kanıtlamış, bu da filozofların savaşta ihtiyatlılık gerektirmeyen ordunun geri kısmında bile ihtiyatlı olmaları gerektiğini gösteriyor.
- Zaferin defne dalları filozoflar için değil, asalaklara, alçaklara ve en aşağı tabakaya düşer.
- Sokrates, halkın önünde konuşurken başarısız olmuş ve bilgelikten vazgeçmediği için zehir içmeye mahkum edilmiştir.
- 01:44Bilgeliğin Toplumsal Hayatta Etkileri
- Platon, Sokrates'i savunmak için meclise giderken de şaşkınlık içinde titremiş, Cicero da savunmalarında titremiş ve kekelemiş.
- Büyük adamlar dilleriyle savaşmak bile isteyen kişiler, düşman karşısında ne kadar tabansız olacaklarını düşünebiliriz.
- Platon'un "bilgeliği dillerde tanrılar bilir" sözü, filozofların devlet işlerinde başarısız olduğunu göstermektedir.
- 03:08Filozofların Devlet Yönetimi ve Aile Hayatında Başarısızlığı
- Tarihçilere göre, hükümdarlar arasında felsefe ve edebiyatla vakit geçirenler en uğursuz olanlardır.
- Cicero gibi filozoflar, özel hayatta bile başarısız olmuş, Cicero'nun soysuz bir oğlu olmuş, Sokrates'in çocukları babalarından ziyade analarına benzetilmiştir.
- Filozoflar ziyaretlerde, danslarda, tiyatroda ve günlük hayatta bile kabiliyetsizliklerini göstermişlerdir.
- 06:27Toplumsal Hayatta Şan ve Şerefın Önemi
- İnsanları toplum halinde yaşamaya mecbur eden şey, ampiyon ve Orpheus'un sazları gibi şan ve şeref duygusudur.
- Roma halkı, felsefi bir nutukla değil, gülünç masallarla barış ve huzura döndürülmüştür.
- Şehirleri kuran, devletleri, kanunları koruyan ve insan hayatının temelini oluşturan şey, şan ve şeref duygusudur.
- 09:02Bilim ve Sanatın Şan ve Şerefle İlişkisi
- Bilim ve sanatları icat etmeye yönelten şey, şan ve şeref susuzluğudur.
- Bilim ve sanatların yaratıcıları, saygının ve şöhretin çalışmalarını ödüllendireceğine inanmışlardır.
- Hayatın başlıca hoşluklarından biri, başkalarının deliliklerinden zevk almaktır.
- 09:43İhtiyat ve Delilik Arasındaki İlişki
- Konuşmacı, ihtiyatın delilikle birleşebilirliğini kanıtlamayı amaçlıyor.
- İhtiyat deneyimden ibaretse, kim daha layık olabilir ki? Korku veya utanma yüzünden hiçbir şeye teşebbüs edemeyen bilge mi yoksa deli mi?
- Deli, talihin bütün heveslerine maruz kalması sayesinde başarısızlığın ortasında gerçek ihtiyatkarlığı öğrenir.
- 11:31İnsanın Gerçek Karakteri
- İnsanın her şeyinin iki yüzü vardır; dış manzarası görüldükten sonra madalyon çevrildiğinde her şey değişir.
- Bir krala zengin ve kudretli gözüyle bakılırken, ruhu itibara layık değilse aslında pek fakir, kötü tutkuların egemenliğinde ise tutsakların en aşağısı olabilir.
- Bu kılık değiştirme ve gizlenme, seyircinin gözlerini sahneye bağlar; hayat da insanları farklı rollerde gösterir.
- 14:55Bilgelik ve Delilik
- Muzur bir bilgelik sahibi olmak, zamana ve şartlara uymasını bilmeyen komedyanın bir komedya olmamasını isteyen ihtiyatlılık, ihtiyatlılıkların en zararlısıdır.
- Gerçek ihtiyatlılık, yapımızın kaldırdığından daha fazla bilgi olmamaktan ibarettir.
- Kalabalığın deliliklerine tatlılıkla katlanmak ya da kalabalıkla birlikte hatalar deryasına kendimizi kaptırmak gerekir.
- 16:27Delilik ve Bilgelik Arasındaki İlişki
- Taşkın tutkuları deliliğin doğurduğu açıktır; bir deli ile bir bilgi arasındaki fark, birincisinin tutkularına, ikincisinin ise aklına boyun eğmesinden ibarettir.
- Stoacılar bilge kişiye bütün tutkuları birer hastalıkmış gibi yasak etmişlerdir, ancak bilgelik koşusunda uçarına koşanlara rehber olan tutkulardır.
- Stoacıların yetkinlik ve bilgelik örneği diye baktıkları bu tür insan, herkesin ondan kaçması gereken, dünyaya katlanılmaz bir yük olan biri olur.
- 19:38İnsanın Hayatındaki Afetler
- Yüksek bir bekçi kulübesinden insan türünü seyreden biri, insan hayatında doğum, eğitim, çocukluk, gençlik, ihtiyarlık ve ölüm gibi aşamaların zorluklarını görebilir.
- İnsan hayatında hastalıklar, kazalar, sakatlıklar ve acılar gibi sayısız afet bulunur.
- Fakirlik, hapis, alçaklık, utanç, azap, pusu, ihanet, dava, hakaret ve hile gibi insanın hemcinsinin başına sardığı belalardan bahsedilmemiştir.
- 21:10Bilgelik ve Hayat
- Hayattan iğrenerek kendilerini öldürmek isteyenler genellikle bilgeliğe vermiş kişilerdir.
- Bilgelik insanları eline alsa, dünya az zaman sonra boşalır ve yeni bir Prometheus gerek olurdu.
- Dünyanın tüm dertlerini yumuşatmak bilen, ölümlülere cehalet ve gafleti dağıtan bir varlık vardır.
- 22:18Yaşlıların Hayat Sevgisi
- Yaşlılar, yaşlanma ve fiziksel bozulmalarına rağmen hayata pek kuvvetle bağlıdırlar.
- Yaşlılar ak saçlarını boyatır, kılı kalmamış kafalarını saç altında saklar, dişlerini yerleştirir ve genç kızlarla aşk yaşarlar.
- Yaşlı kadınlar da arzularını yatıştırmak için yeni eşler arar, süslenir ve genç kızlar gibi davranırlar.
- 24:36Namussuzluk ve Mutluluk
- Yaşlıların bu davranışları alaya alınmasına rağmen, kendilerinden memnun olarak mutluluk bulurlar.
- Namussuzluk, onu duymayanlara zarar vermez; bir dert, onu duymayana bir dert değildir.
- İnsanın kendini alkışlaması sadece delilikten kaynaklanır.
- 25:26Delilik ve Bahtsızlık
- Filozoflar deliliğin bahtsızlık olduğunu, bozulmuşluk ve cehalet içinde yaşamayı ima ederler.
- Doğrusu, doğuşuna, aldığı eğitime, doğasına uygun olarak yaşayan bir kimse bahtsız değildir.
- İnsanın doğasına bağlı olan delilik, onun için doğal bir durumdur.
- 26:31Bilim ve Sanatların Zararı
- Bilimler ve sanatlar insanın mutluluğu için şarttır diye düşünülmüş olsa da, doğa bunları insanlara vermeyi unutmuş olabilir mi?
- Bilimler ve sanatlar doğadan gelmez, bunları insan türünün düşmanı bir cin icat etmiştir.
- Bilimler ve sanatlar insanın hayatına zarar vermek için icat edilmişlerdir.
- 27:37Altın Çağ ve Bilim
- Altın çağının insanları boşuna ve zararlı bilimleri tanımaz, doğanın dürtülerine boyun eğerlerdi.
- Altın çağının insanları tek bir dili konuşur, ahlakları temiz ve masumdu, tanrılarına saygıyla doluydular.
- Muzır cinler, altın çağın masumluğunun bozulmasıyla bilim ve sanatları icat ettiler.
- 29:18Bilimlerin Değeri
- Tüm bilimler arasında en faydalı olanlar sağduyuyla (delilikle) ilgili olanlardır; teologlar açlıktan ölüyor, fizikçiler pinekliyor, astrologlarla alay ediliyor, münazaracılar hor görülüyor.
- Tıp, özellikle çoğu hekimin uyguladığı şekilde, bir çeşit yüze gülücülükten başka bir şey değildir ve retoriyaya benzer.
- Hukukçular, filozoflarla alay edilmekle birlikte, büyük ve küçük işleri keyiflerine göre düzenleyenlerdir, oysa tanrısallığın izlerini bilen teologlar miskin miskin sebze yer ve vücudunu kemiren haşaraya karşı savaş vermek zorundadır.
- 30:37Doğa ve Hayvanların Mutluluğu
- Deliliğe yakın bilimler bizi daha uzak olanlardan fazla mutlu eder; bilimlerle ilişkisi olmayan, saf doğadan rehberi olan kimseler insanlığa çizilmiş sınırlar içinde kaldıkları sürece mutludur.
- Doğa, onu örten ve engel olan her şeyin düşmanıdır ve doğanın etkin eserleri sanat tarafından bozulmamış olanlardır.
- Hayvanların en bahtiyarları, kural ve özentisiz yaşayıp doğa kanunlarından başka kanun tanımayanlardır; arıların mimarisi ve devletleri insan filozoflarının tasarladıklarından bin defa daha mükemmeldir.
- 31:32At ve Diğer Hayvanlar
- At insanlığın felaketlerini paylaşır, cenklerde utancından korkarak kendini tahrik eder, zafer arzusuyla ileri atılır ve sonunda yaralarla delik deşik olur.
- At, gemiler, mahmuzlar, ahırlar, kamçılar, değnekler, dizginler, yularlar gibi eziyet veren her şeyi gönüllü olarak kabul eder.
- Sineklerle kuşların hayatı insanlardan bin defa daha yeğdir; doğanın tatlı dürtülerine kendilerini terk ederek mutlu yaşarlar, ancak kafeslere kapatılıp insan dillerinden kelimeler tekrar etmeye alıştırıldıklarında doğal güzelliklerini yitirirler.
- 33:02Pitagoras'ın Horozu
- Pitagoras'ın şahsında bir filozof olmuş olan horoz, çeşitli durumlardan geçerek insanın en bahtsız hayvan olduğuna ve doğa tarafından çizilen sınırdan dışarı çıkmak istediğini anlar.
- Bu horoz, ahmakları ve cahilleri alimlerden ve büyük dahilerden daha fazla takdir eder, Grelius Kirke tarafından domuza çevrildiğinde Odysseus'tan daha tedbirli davranır.
- Homeros, bilgeliğin bir örneği olarak sunduğu Odysseus'u "bahtı kara" sıfatıyla niteler çünkü Pallas'ın fikrini sormadan bir şey yapmaz ve doğanın kanunlarından fazla bilgelik ve tedbir sahibiydi.
- 34:30Bilgelik ve Mutluluk
- İnsanlar kendilerini bilgeliğe verirlerse mutluluktan uzaklaşırlar, delilerden daha deli olduklarından insan olduklarını unuturlar ve tanrı gibi görünmek isterler.
- İnsanlar, hayvanların cehaletine, deliliğine yaklaşmak, hal ve yapılarının üstünde hiçbir şeye girişmemelidir ki, kendilerine yüklenen sefaletlerin azaldığını göreceklerdir.
- Deliler, kendilerine "deli, akılsız, budala, avanak" gibi güzel adlar verilmesine rağmen yeryüzünde en mutlu insanlardır.
- 35:34Delilerin Üstünlükleri
- Deliler ölümden hiç korkmazlar, kötü bir vicdanın azaplarını, masalların verdiği boş dehşetleri ve hayaletlerle cadıların korkularını tanımazlar.
- Onlarda utanma, korku, hırs, kıskançlık, şefkat yoktur; hayvanların budalalığına yaklaşacak kadar bahtiyar olduktan başka, teologlara göre hatadan korunmuş olmak üstünlüğüne sahiptirler.
- Deliler daima neşeli ve memnun olurlar, çalmak, şarkı söylemek, gülmek, eğlenmekle kalmazlar, gülüp oynamaları zevkleri çevrelerine de saçarlar.
- 37:03Delilerin Saygısızlığı
- Diğer insanlar deliler hakkında birbirlerine uyarlar, onları ararlar, severler, okşarlar, korurlar, beslerler, felaketlerinde yardım ederler ve onlara ceza görmeden her şeyi yapmaya ve söylemeye izin verirler.
- Doğa onlara zarar vermekten uzaktır, en yırtıcı hayvanlar bile onlara saygı gösterir ve fenalık yapmazlar.
- Deliler, bilgelere göre insanların biricik, samimi ve doğru sözcüleri olup, bilgelerin iki dili vardır: biri gerçeği söylemek, diğeri gizlemek için; bilgeler beyazı siyaha, siyahı beyaza çevirmek hünerine sahiptirler.
- 39:33Delilerin Bahtı ve Bilgelerin Muhimriği
- Krallar gerçeği sevmezler ve bilgelere rastlamak korkusuyla bilgelerin meclisinden kaçınırlar.
- Delilerin ağzından hakaretler zevkle dinlenir ve kadınlar genellikle delilerle beraber olmaktan hoşlanırlar.
- Deliler, hayatlarını sevinç ve zevk içinde geçirdikten sonra ölümden korkmadan cennete giderler.
- 40:53Bilgelik ve Delilik Karşılaştırması
- Bilge adam çocukluğunu ve gençliğini bilim öğrenmek için eziyet çekerek geçirir, ömrünün geri kalan kısmında haz duymaz.
- Bilge adam fakir, sefil, gamlı, neşesiz ve başkaları içinde katlanılmaz biri olur, renksizlik, zayıflık ve sakatlıklar mesleğinin ortasında gelir.
- Stoacılar deliliği bunaklık olarak nitelendirirken, Platon hayatın en büyük nimetlerini şairlerin, peygamberlerin ve aşıkların deliliğinde görür.
- 42:53İki Tür Bunaklık
- Birincisi, ahretin lanetli kızı olan bunaklık, zalim furyaların ölümlülerin kalplerine yılanlarını atarak savaş, altın hırsı, cinayet gibi kötü duyguları üflediği bir durumdur.
- İkincisi, insanlara mutluluk veren bunaklık, ruhu kavrayan, hayatın zorluklarını unutturan ve ömrü haz deryasına daldıran tatlı bir hülya'dır.
- Cicero, pek çok belanın nahoş bilincini içimizden kovmak gücüne sahip olan bu tatlı hülyanın tanrıların en büyük armağanı olduğunu söyler.
- 44:32Delilik ve Mutluluk
- Mutlu ve tatlı deliliğe tıp tarafından mahvedilmesi gereken bir hastalık gözüyle bakanlar yanılıyorlar.
- Duygularla zihnin bütün hayallerinin birer delilik olduğu kesip atılmamıştır.
- Delilik çoğu zaman neşeyle beraber olunca, hem onu duyanları hem de kendileri deli oldukları halde başkalarında görenleri eğlendirir.
- 46:18Farklı Türlerde Delilik
- Bir helvacının kabağı bir kadın sanması gibi alışılmış olmayan delilikler her yerde deli nazarıyla bakılır.
- Penelope'den daha iffetli bir karısı olduğuna inanmak gibi olağan bir durumda deliliğin fark edilmediği görülür.
- Avcılara, bina yapma tutkunun pençesi altında olanlara, simyacılar ve kumarbazlar gibi farklı türlerde delilikler bulunmaktadır.