Buradasın
Bilim Tarihi, İslam Medeniyeti ve Tarih Yazımı Üzerine Akademik Bir Sohbet
youtube.com/watch?v=ckR_dZY0Zx8Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, İstanbul Üniversitesi Bilim Tarihi bölümünden bir akademisyenin gençlere yönelik yaptığı akademik bir sohbet formatındadır. Konuşmacı, rektör İbrahim Hoca ve Fero Hoca gibi kişilerle birlikte seyahat etmektedir.
- Konuşmanın ana teması, bilim tarihi ve tarih araştırmasının zorlukları, İslam medeniyetinin dökümü, tarih yazımında objektiflik ve doğru soru sorma yöntemleridir. Konuşmacı, tarih araştırmasının "paramparça olmuş bir aynayı parçalarını bulup eski haline getirme ameliyatı" olduğunu anlatarak, İslam dünyasındaki bilimsel gelişmeleri, nazari düşünce kavramını ve günümüz Müslümanların çağdaş dünyadaki durumunu ele almaktadır.
- Konuşmacı ayrıca, tarih anlatımında mistifikasyonun olumsuz etkilerini, Osmanlı dönemindeki bilimsel gelişmeleri yanlış yorumlama örneklerini ve İslam dünyasındaki cebir gelişimini, İbn Rüşd ve İbn Bacce gibi filozofların görüşlerini açıklamaktadır. Video, soru-cevap bölümüyle devam etmektedir.
- 00:05Bilim Tarihi Anlatım Yöntemi
- Konuşmacı, İstanbul Üniversitesi Bilim Tarihi bölümünü okumak ve bunun alt yapısıyla ilgili bir kurum olduğunu belirtiyor.
- Bilim tarihi anlatımında akademik bir taraf ve yöntemle ilgili bir taraf olacak şekilde hafif bir yaklaşım tercih edilecek.
- Konuşmacı, fıkra ve hikaye anlatarak bilim tarihi okumanın nasıl olduğunu, bu alanın özelliklerini ve Türkiye'de bu okumanın problemli olduğunu anlatacağını belirtiyor.
- 02:20Tarih Araştırmasının Zorlukları
- Tarih araştırması, paramparça olmuş, darmadağın olmuş bir aynayı parçalarını bulup eski haline getirme ameliyatıdır ve hiçbir zaman tam olarak gerçekleşmez.
- Tarih araştırması yaparken kurum perspektifi, malzeme eksikliği ve yanlış parçaları bir araya getirme gibi problemler yaşanabilir.
- Tarih araştırmalarında anakranizm (günümüzdeki teorileri geçmişe taşımamak) ve vizm (geçmişi bugünü verecek şekilde yazmak) gibi tutumlardan kaynaklanan problemler vardır.
- 09:23Türkiye'de Tarih Araştırmalarında Sorunlar
- Türkiye'de tarih araştırmalarında en önemli problemlerden biri "aynaya yanlış bakma" veya "aynayla kavga etme" meselesidir.
- Tarih araştırmalarında temsillerle kavga ederek bir şey çözülemeyeceği, temsili kabul etmek yerine düğmelere bakmak ve görüntünün aslına bakmak gerektiği vurgulanıyor.
- Konuşmacı, cebir tarihi üzerine konuşurken eserlerdeki cemil kitapları inceleyip içerik analizi yapmanın önemini belirtiyor.
- 11:52İslam Medeniyeti ve Tarih Yazımında Objektivite
- İslam medeniyeti hakkında konuşulurken, henüz dökümü çıkartılmamış bir medeniyet olduğu için düğmeler ve parçalar ortada yoktur.
- Osmanlı fiziğinde gökkuşağı, hale, ışık ve renk ilişkisi üzerine yapılan doktora tezi, bu konuda elde edilen önemli bulguları ortaya koymuştur.
- Osmanlı dünyasında kafamızda belirli bir pozisyon ve duruş var, bu duruşun uzantısı olarak geçmişi yazıyoruz.
- 13:27Sefirot Kavramı ve Tarih Yazımında Objektivite
- Sefirot, kabalist gelenekte önemli bir kavramdır ve ulus devletler kurulurken kapitalist dünya sisteminin ürettiği bir kavramdır.
- Sefirot, minnetlerin geleceğe yönelik eylemlerinde batı normlarını iyi ithal edebilmeleri için geçmişlerini gelecek tasavvurlarına göre değiştirmelerini sağlar.
- Modernleşme sürecinden geçen toplumlar, geçmişlerini gelecek tasavvurlarına göre dönüştürerek kendi hedeflerine ulaşmaya çalışmıştır.
- 16:19Tarih Yazımında Objektivite İçin Gerekli Yaklaşım
- Tarih yazımında objektif olmak zordur çünkü paramparça malzemeler vardır, ancak yeni bir tarih yazacaksak malzemeye geri dönmeliyiz.
- Aynadaki görüntüyle kavga etmek yerine, aynadaki düğmeleri düzeltmek ve malzemeye geri dönmek gerekir.
- Malzeme değiştikçe düzen ve aynadaki görüntü de değişecektir.
- 19:59Doğru Soruları Sormak
- Tarih yazımında doğru soruları sormak önemlidir, yanlış sorular sormak ve saçma sapan cevaplar aramak absürt sonuçlar doğurur.
- Türkiye'de bir tarih anlayışı vardır: Fatih Sultan Mehmet'e "niye geri kaldık" sorusu sorulur, ancak bu sorunun cevabı Fatih'in umurunda değildir.
- Tarihin derdi, çağdaş problemleri ata veya Osmanlı'da aramak değil, o dönemdeki şartları ve unsurları anlamaktır.
- 23:58Tarihsel Mistifikasyon ve Etkileri
- Konuşmacı, Ayasofya'nın sırları gibi mitolojik anlatımların İslam ve Osmanlı medeniyetinin bilgi birikimini hakaret ettiğini belirtiyor.
- Tarihimizi ve alimlerimizi mistifikasyonla anlatmak, gençlerin onları örnek alamamasına ve mesafeyi genişletmesine neden oluyor.
- Mitoloji önemlidir ancak akademide ve ilim hayatında kullanılmaz, burhani bilgi ve paylaşılabilir bilgi üretmek gerekir.
- 26:47Şatahat ve Tarihsel Sorular
- Şatahat, bir kelimenin gerçek anlamını taşımaması veya bir yargı kurulduğunda o yargı bütünlüğünü taşımamasıdır.
- Tarihsel sorular ve cevaplar şatahatlara dönüşmüş durumda, çünkü soru sorduğumuzda veya yorum yaptığımızda, olgu veya olay yorumumuzu taşımıyor.
- Ayasofya'nın sırları gibi mitolojik anlatımlar, tarihi ulaşılamaz hale getirmeye neden olur ve kamusal bilgiyi paylaşabilmek riskli bir şeydir.
- 29:29Nazar ve Tarihsel Analiz
- Nazar, nesnenin bize kendini sunumu ile niyetindeyiz ve bilimler bunun için çıkıyor.
- Tarihsel analizde, bir olayın kurucu unsurlarını tespit etmek, bu unsurlar arasındaki nedensel ilişkileri kurmak ve bu tespitin kurallılığını yakalamak gerekir.
- Tarihsel gerçekliği analiz etmek için ekonomik, politik, dini, psikolojik, coğrafi ve topolojik unsurlar incelenir ve nedensel bağlantılar kurulur.
- 33:19Nazari Faaliyet ve Estetik Duyuş
- Cenab-ı Hak'ın "gökyüzüne bakmaz mısın?" sözü sadece gözle değil, akılla bakmayı kastediyor.
- Estetik duyuş önemli olsa da, toplumsal gerçekliği ve akli duruşu kullanmak gerekir.
- Toplum hayatını ve gerçekliği estetik duruşlar yerine akli duruş üzerine kurmak gerekir.
- 34:24İslam Bilimlerinin Gelişimi
- Cebir kelimesi Sümerce'den gelmekte ve Harezmi'nin cebir kitabında birinci, ikinci ve üçüncü derece denklemler çözülmüştür.
- 830'da yazılan "Kita, Muhtasa, Fiil, Mücev ve Mukabele" kitabında bilinmeyen nicelik kavramı tanımlanmıştır.
- Belirsiz olana niceliksel değer yükleme yapmak felsefi ve ciddi bir tutum gerektirir.
- 35:54İslam Bilimlerinde Negatif Kökler
- İslam dünyasında negatif köklerin tespit edilememesi, o dönemdeki felsefi mütelalar, gerçeklik, mekan ve zaman anlayışlarıyla ilişkilidir.
- Mekan kavramını mutlak olarak düşünselerdi, 1560 Bologna cebir okulundan önce negatif denklemlerin kökleri bulunabilirdi.
- Bu bulgular o dönemdeki kavramlarla, ilişkilerle ve yapıyla ilişkilidir.
- 37:03Felsefi Pozisyonlar ve Matematik
- İbn Rüşd, matematik bilimlerle uğraşmanın vakit kaybı olduğunu ve milleti hakikatten uzaklaştırdığını düşünmüştür.
- İbn Rüşd'ün matematik yetme olmayan büyük filozof olması ve İbn-i Sina'nın mantık çalışmasını önermesi, felsefi pozisyonların değişmesini gösterir.
- Bu kişilerin kendi alanlarında neler yaptıklarını anlamak için doğru soruyu sormak ve doğru yerde durmak gerekir.
- 38:44Nazari Faaliyetin Önemi
- Kelam kitaplarının ilk bölümü "giriş mukaddebata nazardır" olarak başlar, teori dışı olmadan teorik düşünme gerekir.
- Teorik düşünce olan teorik fizik ve teorik matematik, bütün bilim dallarının tadıdır.
- Modern Müslüman demek nazar etmek demektir ve nazariyat meselesi klasik dille, mantıkla, matematikle ve semantik dil teorileriyle iç içe değiştirilir.
- 39:44Nazari Bilginin Özellikleri
- Nazari bilgi kavramsal, nedensel ve yöntemsel olmak zorundadır ve eleştiriye açık olmalıdır.
- Nazari bir perspektifle olgu olaylara bakmak, kavramsal, nedensel, yöntemsel bir eleştirel bilgi elde etmektir.
- Bu bilgi paylaşılabilir ve müzakerede bulunulabilir, aksi takdirde spiritüel bir materyalist her tarafa katılmış durumda olur.
- 42:43Metafizik Zemin ve Aidiyet
- Nazari düşünceyi gerçekleştirebilmek için metafizik bir zemine, mensubiyetlere ve aidiyetlere ihtiyaç vardır.
- Bir insan kendi tarihine karşı ne kadar taraflı olabilir ama dürüst olabilir, malzemeye sadakat gösterebilir.
- Kendi tarihimizi, İslam tarihini, Osmanlı-Selçuklu tarihini ele alırken zeminimiz ne olmalı, bu da çok önemlidir.
- 44:08Zenginleşme ve Ölçüyü Kaçırma
- Bir saat içinde zenginleşen kişiler zamanla küstahlaşır ve kontrolsüz zenginleşme sonucunda tehlikeli durumlar yaşanabilir.
- Bir kişi Ferrar arabası alıp hava atmak için dolaşırken, Karadeniz'de cüz havası olmadığı için uçurumdan düşer ve uçurumdaki bir dala tutunur.
- Benzer şekilde bir tren ağaca tutunur ve uzun süre kimse yardım etmez, en sonunda "Beyt ben senin rabbim" diyen biri yardım eder.
- 45:43Müslümanların Durumu ve Sözün Önemi
- Çağdaş dünyada Müslümanların durumu, raflerinin sesine güvenmeyen insanlar gibidir.
- Söz özün dışa vurulur ve Türkçe'de "s" eki dışarıya taşır.
- Hangi söze tutunulacağı ve hangi perspektifle tarih yazılacağı konusunda bir ihtiyaç vardır.
- 46:39İnanç ve Düşünce Arasındaki Çelişki
- Müslümanlar "müslümanca inanıyor, katolikçe düşünüyor, protezler de yaşıyor" durumdadır.
- Türkiye'de gençlerde ilahiyatçı ateist gibi çelişkili durumlar yaşanmaktadır.
- İnsanlar farklı ideolojilere, partilere veya eski arabalara tutunurken, ortak bir cihet ve matemiz (ilkelerimiz) olmamaktadır.
- 48:00Usul ve Farklılıklar
- Klasik geleneğimizde "usul abdesti gusül abdestinden daha önemlidir" denilmiştir.
- İslam bir usul kültürüydür ve mezhepler, meşrepler farklı yöntemler ve tutumlar içerir.
- Her mezhebin (meşşai, israki ekberi, kelam mütekellim, eşariyim) hesabı verilebilir bir yöntemi vardır.