Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir eğitmen tarafından sunulan aruz kuralları ve uygulamaları konulu kapsamlı bir eğitim içeriğidir. Eğitmen, ÖABT sınavlarında aruz kalıplarının nasıl sorulduğunu da anlatmaktadır.
- Video, aruzun temel kavramlarını (hece tipleri, imale ve zihaf uygulamaları) açıklayarak başlıyor ve ardından med, ulama ve tefile değişimleri gibi daha ileri konulara geçiyor. Özellikle 11, 14, 15 ve 16'lı kalıplar üzerinde durularak, bu kalıpların nasıl uygulanacağı örneklerle gösteriliyor.
- Eğitmen, aruzun zor olmadığını vurgulayarak, kuralların net bilindiğinde kolayca uygulanabileceğini belirtiyor ve bir sonraki bölümde tefile değişimlerinin nasıl yapılacağı konusunda devam edeceğini söylüyor.
- 00:10Aruz Uygulamalarının Önemi
- Önceki videoda 2013-2019 arasında yapılan 7 adet ÖABT sınavında ÖSYM'nin hangi kalıplara önem verdiği ve soru tipleri hakkında bilgi verilmiştir.
- Aruz zor bir konu değil, belli kuralları olan bir sistemdir ve 11-16-15 kalıpları 1-2 gün ezber yapıldığında çözemeyeceğiniz bir soru olmayacaktır.
- Bu videoda aruz uygulamaları ile ilgili temel veriler, bilgiler ve kavramlar anlatılacak, ardından 5-10 beyit üzerinde uygulamalar gösterilecektir.
- 01:15Hece Tipleri
- Aruzda üç ana hece tipi vardır: açık hece (kısa hece, 0,5 değerinde, ünlüyle biten heceler), kapalı hece (uzun hece, 1 değerinde, ünsüzle veya uzun ünlü ile biten heceler) ve med hece (1,5 değerinde, iki ünsüzle biten veya içinde uzun ünlü olup ünsüzle biten heceler).
- Med hece, iki ünsüzle biten (devir, face, casp, farz gibi) veya içinde uzun ünlü olup ünsüzle biten (ruh gibi) hecelerdir.
- 03:41İmale ve Zihaf Uygulamaları
- İmale, sözlükteki açık hecenin vezin gereği uzun olarak okunmasıdır; örneğin "seni" kelimesi failatun kalıbında "fa" hecesiyle denkleştirilerek imale yapılır.
- Zihaf, imalenin tersidir; verilen beyitte kapalı hecenin kalıp gereği açık olarak takdir edilmesidir ve zihaf için uzun ünlü şarttır.
- Türkçe kelimelerde ve eklerde zihaf yapılmaz, med yapılacak yerde med yapılmıyorsa bu da zihafın ikinci türüdür.
- 07:54Med Uygulaması
- Med uygulaması, mısraların hece sayıları birbirinden farklıysa aklımıza gelmesi gereken ilk uygulamadır.
- Med yapabilmek için eksik hece içeren mısrada medde hece aranır ve meddi heceden sonra mutlaka ünsüzle başlanmalıdır.
- Medde hece, çift ünsüzle biten (cab, sevk gibi) veya içinde uzun ünlü olup ünsüzle biten (can gibi) hecelerdir.
- 12:17Med ve Ulama İşlemleri
- Hece sonlarında elif ve n harflerinden sonra med yapılmaz genellikle, ancak bunun yapıldığı örnekler de vardır.
- Türkçe kelimelerden med yapılmaz çünkü Türkçe kelimelerde uzun ünlü yoktur.
- Ulama, hecenin son ünsüzü ile devamındaki hecenin ilk ünlüsünü birleştirerek açık hece elde etme yöntemidir.
- 13:07Ulama Uygulaması
- "Ruhtan ol" örneğinde, kapalı hece ile açık hece uyumunu sağlamak için "dan" hecesindeki "n" harfi ile "ol" hecesinin ilk ünlüsü birleştirilerek "fa" açık hecesi elde edilir.
- Zihaf yapamadığımız yerde açık hece gerektiriyorsa, vasılla hece açarak açık hece yöntemi uygulanır.
- İmale kısayı uzat, vasıl hecenin son sözüyle devamındaki ünlüyü birleştir ve açık hece elde et.
- 15:25Med Kuralları
- Med için üç ana kural vardır: çift ünsüzle bitecek hece veya içinde uzun ünlü taşıyıp ünsüzle bitecek hece.
- Med, hecelerin mısra sayıları birbirinden farklı ise yapılır.
- 16:02Arus Sisteminde Hece Sayıları
- Arus sisteminde onbir, ondört, onbeş ve onaltı'lı kalıplar önemlidir.
- Onbir'li sistemlerde tefile dağılımı dört artı dört artı üç şeklindedir ve tef ile üçlü kısım ipucu olarak kullanılır.
- Ondört'lü sistemlerde "mef'ulu mefailu mefailu feulun" kalıbı çokça kullanılır.
- Onbeş'li sistem onbir'li sistemin aynısıdır, onaltı'lı sistemlerde ise dört artı dört artı dört artı dört şeklinde bir tefile dağılımı söz konusudur.
- 18:12Aruz Kalıbı Bulma
- Aruz kalıbı bulmak için öncelikle mısraların hece sayısını saymak gerekir.
- Onbir heceli mısralar dört artı dört artı üç şeklinde bölünür.
- Onbir'li kalıplardan son tefile failatun, failatun failatun veya mefa'ilun fe'ulun kalıplarından biri olur.
- Son tefile ipucusu önemlidir; açık ünlü taşıyan hecelerden sonra vasıl veya ulama ile açık hece elde edilemezse, son tefile failatun kalıbı tercih edilir.
- 23:55Aruz Uygulaması
- Dür hecesi uzun ünlü taşımadığı için zihaf yapılamaz ve ünsüzle başladığı için vasıl da yapılamaz.
- Dür hecesinden sonra f hecesi elde edilemeyeceği için beyit on mili kalıplardan faul ü tefilesi ile biten kalıpla yazılmış olmaz.
- İmaleler açık ve kapalı olarak kalıba uydurulmuştur.
- 25:21Aruz Hakkında Özet
- Aruz zor bir konu olarak algılanmamalı, kuralları net bilindiğinde çok kolay uygulanabilir.
- 2019'da 12 adet eski Türk edebiyatı sorusundan 3 adet arı sorusu gelmiştir.
- ÖSYM'nin sorularına bakıldığında 11, 14, 15 ve 16'lı kalıplara yoğunlaştığı görülmüştür.
- Vasılı, ziyafı, medi gibi uygulamalar ve tefile değişimleri konuları anlatılmıştır.