Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Ahmet Arslan tarafından sunulan, Aristoteles felsefesi ve Antik Yunan bilim tarihi hakkında bilgi veren bir ders formatındadır. Konuşmacı kendisini Aristotelesçi olarak tanımlamakta ve Platoncu bir düşmanının olduğunu belirtmektedir.
- Video, felsefenin Türkiye'deki algısı ile başlayıp, Aristoteles'in bilimsel dünya görüşü, Platon ile karşılaştırması ve demokrasi felsefesi üzerine bilgiler sunmaktadır. Ardından bilimin gelişimi için gerekli unsurlar, Helenistik dönem, İskender'in Doğu-Batı melez bir dünya yaratması ve İslam dünyasındaki bilimsel gelişmeler ele alınmaktadır. Son bölümde ise Helenistik dönemden İslam'a kadar uzanan tarihsel süreçteki felsefi ve dini gelişmeler anlatılmaktadır.
- Konuşmacı, bilimin hayretten doğduğunu, hayretin ortadan kalkmasıyla bittiğini ve felsefenin ahlak ve siyasetten din ve kurtuluşa doğru ilerlediğini vurgulamaktadır. Ayrıca İskenderiye'deki üç okul, Stoacılık gibi dini düşünceler ve imanın toplumsal bağların kurulmasındaki rolü hakkında da bilgiler verilmektedir.
- 00:05İnsanın Bilgi Arayışı ve Felsefe
- Aristoteles'e göre insanlar doğal olarak bilmek isterler ve duyularını kullanmaktan duydukları zevk bunun en açık kanıtıdır.
- İnsanı insan yapan en önemli özelliklerden biri kendisini çevreleyen dünyayı, toplumu, geçmişini ve kendisini tanımak ve bilmek istemesidir.
- Türkiye'de felsefeye karşı iki korku vardır: felsefeci dinsiz olur ve felsefe bilimlerin babasıdır, anlaşılması zordur.
- 00:56Felsefe ve Demokrasi
- Felsefe hayatımıza en fazla dokunan bir olgudur; ahlak, siyaset, din ve bilgi hayatın her alanına dokunur.
- İyi bir dinleyici dinler ve aklına geleni sorar, ancak çoğu insan dinlerken daima "ben ne diyeceğim ona?" diye düşünür.
- Döneklik olmazsa demokrasi olmaz; fikriniz doğru düşünceler karşısında değişmiyorsa demokrasiye ulaşmanız mümkün değildir.
- 02:26Aristoteles ve Platon Karşılaştırması
- Aristoteles, bilimsel denilebilecek dünya görüşünün ilk ve en büyük temsilcisidir.
- Platon bir din olmamakla birlikte dine en yakın görüşleri seslendiren adamdır ve Platonculuk felsefe olmakla beraber mistisizme, teolojiye kaynaklık etmiştir.
- Aristoteles ise bilim olmamakla birlikte bilime en uygun görüşleri seslendirmiştir; politikaya, tıbba, bilgiye ve dünyaya empirik, gözlemsel, gerçekçi bakmayı bilmiştir.
- 03:30Bilgi Teorisi
- Platon'a göre bilgi sadece akla dayanır, duyulara dayanan bilgi bilgi değildir ve duyular gereksiz ve aldatıcıdır.
- Aristoteles ise bilgi duyularla başlar, ancak duyular bilim değildir; duyular sayesinde verileri alırız ama duyuların yanında akıl işe karışmazsa asla bilim veya felsefe meydana gelmez.
- Aristoteles'in bilgi teorisi bilime son derece uygundur ve siyaset felsefesi bilime son derece uygundur.
- 04:22Demokrasi ve Siyaset Felsefesi
- Aristoteles'in politika kitabı olağanüstü bir kitaptır ve demokrasi için orta sınıfa ihtiyaç vardır.
- Çok yukarıda olanlar demokrasiyi sevmezler çünkü özel muamele isterler, aşağı sınıfta da demokrasi için gerekli olan karakter, güç ve irade yoktur.
- Aristoteles'in politikası bugün için de geçerlidir ve Aristoteles demokrasiyi iyi bir rejim olarak görmez.
- 05:48Ahlak ve Haz
- Platon'a göre haz kötüdür, ancak Aristoteles haz kötü olmadığını ancak en yüksek erek olmadığını söyler.
- Aristoteles'e göre insanlar davranışlarını haz elde etmek için yapmazlar; bacaklar yürümek için yapılmış ve yürüme faaliyetini yerine getirmek için hareket eder.
- Haz, asıl ereğin, faaliyetin, fiilin sonucu olarak çıkan bir ödüldür; Aristoteles'e göre haz erdemliliğin bir yan ürünü, bir ödülü ama özü ve esası değildir.
- 06:48Aristoteles ve Platon Felsefesi
- Konuşmacı kendisini Aristotelesçi olarak tanımlıyor, ancak içinde Platoncu bir düşman olduğunu belirtiyor.
- Aristoteles, dünyayı elde mevcut bilgiler, tecrübeler ve deneylerle akılsal, makul ve bilimsel olarak görmeyi savunuyor.
- Sokrates öncesi filozof Protogoras "insan her şeyin ölçüsüdür" diyerek insanın bilgisini ve deneylerini her şeyin ölçüsü olarak görürken, Platon "tanrı her şeyin ölçüsüdür" diyerek dünyayı farklı bir şekilde kurmayı tercih etmiştir.
- 08:07Canlıların ve Cansızların Alemindeki Farklılıklar
- Aristoteles'e göre canlılar organlarının işlevlerini yerine getirmek için şekillenmiştir ve doğa bir sanatkar gibi iş görür.
- Tabiat tesadüf, rastlantısal ve çevresel faktörlerin etkisinde işlevmiş gibi görülen şeyler ortaya çıkarır ve bunlardan işe yarayanlar devam eder.
- Canlılar aleminde makul bir gaye ve ereksellik geçerli olsa da, cansızlar aleminde böyle bir şey söz konusu değildir; örneğin ay tutulması ereksellikle değil, mekanist olarak açıklanır.
- 10:20Düzenin Tanımı ve İsraf
- Düzenin mutlak bir tanımı yoktur; ortaya çıkmış duruma düzen denir, farklı bir durum ortaya çıkmış olsa bu sefer hayret edilecek bir düzen olarak niteleyeceğiz.
- Tabiat müsriftir; bir balığın milyonlarca yumurtası olur, birkaç tanesi yaşar; büyük dinozor olan saoropodlar yüzlerce yumurta bırakıyorlar, bunlardan ancak birkaç tanesi ergenliğe ulaşabiliyor.
- Demokritos'tan itibaren atomcular, bu israfın tesadüften kaynaklandığını savunmuşlardır.
- 11:49Bilimin Başlangıcı ve Gelişimi
- Merak bilimin başlangıcıdır; Antik Yunan site devletleri Portekiz kadar küçük bir yer olmasına rağmen, nüfuslarının ancak üçte birini besleyebilecek kadar üretebildikleri için milattan önce sekiz yüzyıl gibi erken tarihlerden itibaren dışarıya göç göndermişlerdir.
- Aristoteles'e göre bilim hayretten doğmuştur ve hayret ortadan kalkmasıyla biter; hayret ortadan kalkan bir şey olmadığı için bilim bitmez.
- Bilimin gelişmesi için ikinci faktör olarak hayreti tatmin etmek için boş zaman gerekir; bu nedenle ilk olarak Mısır'da başlamıştır çünkü rahiplerin boş zamanı vardır.
- 14:24Merak ve Bilim İlişkisi
- Merak etmek için bilmediğini bilmen, bilmek gerektiğine inanman ve bilecek bir şeyler olduğunu düşünmen gerekir.
- Her şeyin cevabı zaten var, ilim içinde olsa gidip arayınız, beşikten mezara kadar ilim öğreniniz gibi ifadeler, konuşulan bilimle hiçbir ilgisi yoktur.
- İslam uygarlığı ortaçağ'da bilgi bakımından en zengin ve en ilgi duyan bir uygarlık olduğu bir gerçektir; İbn-i Nefis, Ömer Hayyam gibi bilim adamları vardır.
- 16:22Helenistik Dönem
- İskender'in yaratmış olduğu Helenistik dönem, tarihin görmüş olduğu en büyük uygarlık olayını canlandırmıştır; Helen kültürünün, dilinin ve hayat şartının hakim olduğu döneme Helenistik dönem denir.
- İskender Doğu Akdeniz'i bir ticaret ve ekonomi havzasına dönüştürmüş, Doğu Akdeniz'de Yunan tarzı şehirler kurmuş, bu şehirlerde Yunan tarzında heykeller, meydanlar ve binalar yapılmıştır.
- İskender'in fethiyle Aristoteles ve Platon'un Atina okulu bitmiş, yeni bir dünya ortaya çıkmış; bu dünyanın en büyük özelliği doğu-batı ekseninde melez bir dünya oluşudur.
- 18:39Helenistik Dönemde İmparatorluklar ve Siyaset
- İskender'in koruması Ptolemai ve generali Selessus'un kurdukları imparatorluklar doğu tarzında olup şehirler bağımsız değildir.
- Şehirlerin bağımsızlığı olmayınca şehir halkının siyasete ilgisi kalmaz ve Platon'un Devleti, Aristoteles'in Devleti gibi ütopyaların burada yeri yoktur.
- Büyük bir imparatorluk içinde özgürlüklerini kaybetmiş insanlar bireysel olarak iyi yaşama ile ilgilenmeye başlarlar ve bu bireysel iyi yaşama etiktir.
- 19:20Hristiyanlık ve İnsan Ruhu
- Bireysel iyi yaşama yavaş yavaş ilerler ve M.Ö. 100'lerde bireysel iyi yaşama ve ahlaktan İsa Peygamberin gelmesiyle bireysel kurtuluşa dönüşür.
- İsa Peygamber bu dünya ile ilgili hiçbir şey teklif etmez, derdi siyaset, hukuk veya ekonomi değildir.
- Hristiyanlar insanı icat ederler; bilimsel insan değil, ruhu icat ederler; ruh ölümsüzlüğe, gelecek hayata ve mutluluğa namzettir.
- 20:32Yunan Bilimi ve Helenistik Dönem
- Yunan bilimi dedektiftir, matematiğe dayanır ve deney vasıtalarının olmadığı yerde ancak matematik yapılır.
- Helenistik dönemde İskenderiye çok önemlidir, tarihte bilimsel faaliyetlerin en uzun süre en yoğun devam ettiği yerdir ve Yunan biliminin zirve yaptığı yerdir.
- Helenistik dönemi özetlersek, siyaset yok, bilim var ama bilim adamları tarafından yapılıyor ve bilim adamlarının da felsefeden kuşkuları var.
- 21:48Felsefe ve Hristiyanlık
- Felsefe yavaş yavaş ahlaktan, mutluluk öğretisinden din ve kurtuluşa doğru gidecek.
- İskenderiye'de üç okul var ve bu üç okulun da temel derdi birey olarak nasıl mutlu olunabilir.
- Hristiyanlık bu ortam içinde doğar ve özellikle Stoadan çıkar; Stoacılık dini düşüncenin gelişmesi bakımından olağanüstü önemlidir.
- 22:22İman Kavramı ve Din
- İsa gelir ve hakikaten büyük bir değişiklik yapar; bence iman kavramını icat eden de İsa'dır.
- İman, akla uygun şeyler söylendiğinde inanmak değil, inanılmaz bir şey olduğu zaman imandır.
- Bilim akla uygundur ama dünyayı bilimle kuramazsın, dinle dünya kurulur ve o da başka bir dünyaya geçmek demektir.