ZamanKipi

İsimlerle çekimlenen ek fiiller şunlardır: Görülen (Bilinen) Geçmiş Zaman: "-idi". Duyulan (Öğrenilen) Geçmiş Zaman: "-imiş". Geniş Zaman: "-idir" (genellikle "-dir" olarak kullanılır). Şart Kipi: "-ise". Örnekler: Görülen Geçmiş Zaman: "Dün hava çok soğuktu" (soğuk idi). Duyulan Geçmiş Zaman: "En çok istediği hediye, cep telefonuymuş" (cep telefonu imiş). Geniş Zaman: "Buraya çöp dökmek yasaktır" (yasak idir). Şart Kipi: "Hastaysan okula gitme" (hasta i-sen).

"Have watched" ifadesi, Present Perfect Tense ile kurulmuş bir cümledir ve geçmişte gerçekleşmiş ancak etkisi halen devam eden olayları anlatır. Bu yapı, aynı zamanda yeni tamamlanmış veya henüz tamamlanmamış olaylardan bahsederken de kullanılır. Örnek cümleler: "I have watched you for the past five years" (Son beş yıldır seni izliyorum). "They have watched TV" (Onlar televizyon izledi). "We have watched that film before" (Bu filmi daha önce izledik).

"Gidevüz" ifadesi, gelecek zaman kipine örnektir. Gelecek zaman kipi, fiilin ileride, gelecekte gerçekleşeceğini bildirir. Diğer gelecek zaman kipi örnekleri: geleceğim; geleceksin; gelecek.

Olasılık anlamı veren kip, dilek-şart kipidir. Dilek-şart kipi, eyleme olasılık, istek ya da şart anlamı katar. Örnekler: "gitse idim" (gitseeydim); "yazsa".

Dolaylı anlatım, aktarılan cümlenin zaman kipinin bir geriye alınmasıyla yapılır. Örneğin, doğrudan anlatımda kullanılan "will" ile kurulan bir cümleye dolaylı anlatımda "would" ile rastlanır. Ayrıca, dolaylı anlatımda zamirler ve zaman belirteçleri de orijinal aktarımın bağlamına göre değişebilir.

Mıştı, Türkçede öğrenilen geçmiş zaman veya miş'li geçmiş zaman olarak bilinir. Bu zaman kipi, fiil köküyle uyumlu olacak şekilde “-miş”, “-mış”, “-muş”, “-müş” eklerini alır. Kullanım amaçları: Geçmişte gerçekleşmiş ancak başka bir kaynaktan öğrenilmiş bir olaydan bahsederken kullanılır. Kendi kendine sonradan fark edilen veya keşfedilen durumlar için kullanılır. Geçmişte yapılan tam olarak hatırlanamayan veya emin olunamayan durumları aktarmak için kullanılır. Örnekler: "Dün bir İtalyan gemisi batmış". "Daha önce bu filmi izlemiştim".

Hayır, -mişti ve -mıştı aynı değildir. -mişti, Türkçede hikâye birleşik zamanı olarak adlandırılır ve bir eylemin geçmişte kesin olarak tamamlandığını belirtmek için kullanılır. -mıştı ise rivayet birleşik zamanı olarak bilinir ve genellikle bir eylemin başkası tarafından duyulduğunu veya öğrenildiğini ifade eder. Örnekler: mişti: "Ben size söz vermiştim" (eylem geçmişte kesin olarak tamamlandı). mıştı: "Levi markete git'mişti" (eylem geçmişte başkası tarafından duyuldu).

"Bekleyecekler" ifadesi, gelecek zaman kipine örnektir. Gelecek zaman kipi, fiile "-acak/ecek" eki getirilerek yapılır ve işin gelecekte yapılacağını bildirir.

Anlam kayması içeren beş cümle ve bu cümlelerin kip ve kişi ekleri şu şekildedir: 1. Yarın okula giderim. - Geniş zaman kipi: giderim. 2. Yarın seni arıyorum. - Şimdiki zaman kipi: arıyorum. 3. Ders çalışacağım ama önce biraz dinleneyim. - Gelecek zaman kipi: çalışacağım. 4. Pazartesi görüşürüz. - Gelecek zaman kipi: görüşürüz. 5. Her sabah bir saat koşuyorum. - Şimdiki zaman kipi: koşuyorum. Kip ve kişi ekleri, cümlelerin yapısına göre değişiklik gösterebilir.

Almanca'da Perfekt ve Präteritum arasındaki temel farklar şunlardır: Kullanım Alanı: Perfekt: Günlük konuşma dilinde, sohbetlerde ve gayriresmi durumlarda tercih edilir. Präteritum: Yazılı dilde, resmi metinlerde, edebi eserlerde ve hikaye anlatımında kullanılır. Örnekler: Perfekt: "Ich habe etwas Neues gelernt" (Ben yeni bir şey öğrendim). Präteritum: "Ich lernte etwas Neues" (Ben yeni bir şey öğrendim). Türkçe Karşılıkları: Perfekt: "-miş" geçmiş zamanı. Präteritum: "-di" geçmiş zamanı.

"Gittiği için" ifadesinin ne anlama geldiğine dair bilgi bulunamadı. Ancak "gitti" kelimesinin anlamı hakkında bilgi verilebilir. Gitti kelimesi, TDK'ye göre geçmiş zaman kipindeki fiillerden sonra gelerek istenmeyen bir şeyin yapıldığını, yapılacağını, istenen bir şeyin olmadığını veya olmayacağını anlatan bir sözdür. Örnek cümle: "Yılan masalı gibi uzadı gitti bu iş".

Türkçede beş zaman kipi bulunmaktadır: 1. Haber (Bildirme) Kipleri: Şimdiki Zaman: Fiilin şu anda gerçekleştiğini ifade eder. Gelecek Zaman: Fiilin gelecekte gerçekleşeceğini bildirir. Geniş Zaman: Fiilin belirli zaman aralıkları ile ve her zaman gerçekleştiğini bildirir. Görülen (Bilinen) Geçmiş Zaman: Fiilin geçmişte kesin olarak yapıldığını ve tamamlandığını bildirir. Duyulan (Öğrenilen) Geçmiş Zaman: Fiilin geçmişte görülmeden, duyulup öğrenildiğini ifade eder. 2. Dilek (Tasarlama) Kipleri: Gereklilik Kipi: Eylemin yapılmasının zorunlu veya gerekli olduğunu ifade eder. İstek Kipi: Eylemin gerçekleşmesinin istendiğini belirtir. Şart Kipi: Fiilin gerçekleşmesi için bir koşul belirtir. Emir Kipi: Eylemin yapılmasını emir şeklinde bildirir.

-ecek ve -acak eklerinin doğru telaffuz edilmesi, fiil kökündeki ünlü harflere bağlıdır. Düz ünlülerle kullanım: Fiil kökünde "a, e, ı, i" ünlüleri varsa, bu ekler "a - ı"ya, "e - i"ye dönüşür. Yuvarlak ünlülerle kullanım: Fiil kökünde "o, ö, u, ü" ünlüleri varsa, bu ekler "a - u"ya, "e - ü"ye dönüşür. Ayrıca, -ecek ve -acak ekleri, Türkçede gelecek zaman kipini ifade eder.

"-acak" veya "-ecek" ekleri, fiillere bağlanarak gelecek zaman anlamı katar. Bu eklerin kullanım alanlarından bazıları şunlardır: Kesinlik ifadesi: "-dir" bildirme ekiyle birlikte kullanıldığında kesinlik anlamı katar. Kişisel görüş bildirme: Bir işle, oluşla ilgili kişisel görüş bildirir. Ayrıca, bu ekler, fiilleri sıfat görevinde kullanmak için de kullanılabilir.

Ek fiilin ikinci kipi, basit zamanlı fiillere eklenerek onları birleşik zamanlı yapar. Ek fiilin üç farklı ikinci kip çekimi vardır: 1. Hikaye birleşik zamanı: Basit zamanlı fiillere ek fiilin görülen geçmiş zaman eki "idi" getirilerek yapılır. 2. Rivayet birleşik zamanı: Basit zamanlı fiillere ek fiilin duyulan geçmiş zaman eki "imiş" getirilerek yapılır. 3. Şart birleşik zamanı: Basit zamanlı fiillere ek fiilin şart eki "ise" getirilerek yapılır. Örnekler: Hikaye birleşik zamanı: "Seviyordu". Rivayet birleşik zamanı: "Bilecekmiş". Şart birleşik zamanı: "Yaparsan".

"Bizi dışarda bekleyecekler" cümlesi, gelecek zaman kipi ile çekimlenmiştir. Gelecek zaman kipi, fiilde belirtilen işin gelecekte gerçekleşeceğini bildirir.

Şimdiki zaman kipi ile anlatış aynı anda yapılan iş, "eylemle anlatışın aynı anda gerçekleştiğini" ifade eder. Örnekler: "Tarih hocası tezini yazıyor". "Yeni aldığı telefonu çalıyor". "Tomris okuldan geliyor". "Dedesi gazete okuyor". "Annem mutfakta pasta yapıyor".

Efsaneler genellikle geçmiş zaman kipi ile yazılır. Bu kip, olayların geçmişte kesin olarak gerçekleştiğini ve tamamlandığını belirtir. Örneğin, "1908'de ikinci Meşrutiyet ilan edildi" gibi ifadeler kullanılır. Bazı geçmiş zaman kipi örnekleri: - Bilinen Geçmiş Zaman: -dı, -di, -du, -dü (örneğin, "Geçen geldiğinde seni sorup durdu"). - Duyulan Geçmiş Zaman: -mış, -miş, -muş, -müş (örneğin, "Meğer iki saat önce eve ulaşmış"). Bu kipler, efsanelerin genellikle anlatılan olayların zamanlamasını ve kesinliğini vurgulamak için kullanılır.

Fiilde zaman (anlam) kayması, bir fiil kipinin kendi anlamı dışında başka bir fiil kipinin yerine kullanılmasıdır. Mustafa Kafa'nın konuyla ilgili bazı açıklamaları: Cümle içinde gelecek zamanda yapılacak bir eylem, şimdiki zamanda yapılıyormuş gibi söylenebilir. Hangi kipin hangisinin yerine kullanıldığı önceki ve sonraki cümlelere bakılarak anlaşılabilir. Zaman kayması şu kipler arasında olur: bilinen geçmiş zaman yerine geniş zaman; öğrenilen geçmiş zaman yerine geniş zaman; şimdiki zaman yerine geniş zaman; gelecek zaman yerine geniş zaman; emir yerine geniş zaman; bilinen geçmiş zaman yerine şimdiki zaman; gelecek zaman yerine şimdiki zaman; geniş zaman yerine şimdiki zaman; emir yerine gelecek zaman; gereklilik yerine gelecek zaman. Bu konu hakkında daha fazla bilgi için Mustafa Kafa'nın "7. Sınıf Türkçe Tam Öğrenme Fiilde Zaman (Anlam) Kayması" başlıklı çalışmasına başvurulabilir.

Basit çekimli fiillere bazı örnekler: Gördüm. Yürüyoruz. Çalışmışlar. Seçmelisin. Okumalısın. Bilsem. Göreyim. Sorsun. Vermişler. Seveceksin. Basit çekimli fiiller, sadece bir kip eki almış fiillerdir.