Yasama

Milletvekili ant içmezse şu sonuçlar doğar: Göreve başlayamaz. Yasama faaliyetlerine katılamaz. Maaş alamaz. Devamsızlık nedeniyle milletvekilliği düşebilir. Ancak, ant içmeyen milletvekili Genel Kurul’da hazır bulunabilir; yani yok sayılamaz.

Kadük kanun, bir yasama döneminde (iki seçim arasında) sonuçlandırılamamış ve hükümsüz hale gelmiş kanun tasarı veya tekliflerini ifade eder. TDK'ya göre kadük kelimesinin diğer anlamları: değerini, önemini yitirmiş, geçerliliği kalmamış, eskimiş; saygınlığını ve itibarını kaybetmiş, gözden düşmüş. Ayrıca, mantıkta temellendirilmemiş önermeler de kadük olarak nitelendirilir.

Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM), başlıca görevi yasama, devlet bütçesini çıkarma ve hükümeti denetleme olan, üyeleri halkoyu ile belirli bir süre için seçilen meclistir.

Vetodan sonra bir yasanın kabul edilmesi için şu adımlar izlenir: 1. Komisyon İncelemesi (İkinci Görüşme). 2. Genel Kurulda Yeniden Görüşme. 3. Teklifin Aynen Kabulü. 4. Kanunun Değiştirilmesi veya Reddedilmesi. Eğer kanun değiştirilirse, süreç normal kanun yapım sürecine uygun olarak yeniden devam eder.

Türkiye Cumhuriyeti devlet teşkilatı, aşağıdaki organlardan oluşur: Yasama organı: Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM). Yürütme organı: Cumhurbaşkanı ve Bakanlar Kurulu. Yargı organı: Bağımsız mahkemeler. Ayrıca, merkezi yönetim ve yerinden yönetim organları da bulunmaktadır. Merkezi yönetim: Cumhurbaşkanı, başbakan, bakanlar kurulu ve bakanlıklardan oluşur. Yerinden yönetim: İl, ilçe ve bucak yönetimleri ile bölge yönetimlerinden oluşur.

Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi (CBK) çıkarılamayacak konular şunlardır: Temel haklar ve ödevler: Anayasanın ikinci kısmının birinci ve ikinci bölümlerinde yer alan temel haklar, kişi hakları ve ödevleri ile dördüncü bölümde yer alan siyasi haklar ve ödevler CBK ile düzenlenemez. Münhasıran kanunla düzenlenmesi öngörülen konular: Anayasada münhasıran kanunla düzenlenmesi öngörülen konularda CBK çıkarılamaz. Kanunda açıkça düzenlenen konular: Kanunda açıkça düzenlenen konularda CBK çıkarılamaz. Kanunlarla çakışan konular: CBK ile kanunlarda farklı hükümler bulunması halinde kanun hükümleri uygulanır. Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin aynı konuda kanun çıkarması: Türkiye Büyük Millet Meclisi daha önce CBK ile düzenlenen bir konuda yeni bir kanun çıkardığında, CBK hükümsüz kalır.

Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde (TBMM) ayaklanmaları önlemek amacıyla Hıyanet-i Vataniye Kanunu çıkarılması ve İstiklal Mahkemeleri kurdurulması, yasama ve olağanüstü yargı yetkilerinin kullanıldığını gösterir. Yasama yetkisi: TBMM, Hıyanet-i Vataniye Kanunu'nu kabul ederek, kimlerin vatan haini sayılacağını ve bu hainlere verilecek cezaları belirlemiştir. Olağanüstü yargı yetkisi: İstiklal Mahkemeleri'nin kurulması, bu mahkemelere olağanüstü koşullarda hızlı yargılama yapma ve idam cezası uygulama yetkisi verilmesi, TBMM'nin olağanüstü yargı yetkisini kullandığını gösterir.

Milletvekilleri, yasama süreci, vatandaş temsilciliği, denetleme ve gözetim, siyasi çalışmalar ve halkla ilişkiler gibi konularda söz sahibidir. Yasama süreci: Milletvekilleri, yasaların tasarlanması, görüşülmesi ve kabul edilmesi aşamalarında aktif rol oynar. Vatandaş temsilciliği: Seçildikleri bölgenin vatandaşlarını temsil ederek onların sorunlarını dinler, çözüm bulmaya çalışır ve taleplerini yasama organına iletirler. Denetleme ve gözetim: Hükümetin faaliyetlerini denetleyerek kamu kaynaklarının etkili ve adil bir şekilde kullanılmasını sağlar, hükümetin icraatlarını sorgular ve kamuoyunu bilgilendirirler. Siyasi çalışmalar: Siyasi partilerin bir parçası olarak siyasi çalışmalara katılır, parti politikalarını savunur, seçim kampanyalarına katılır ve parti disiplinine uyarlar. Halkla ilişkiler: Halkla sürekli iletişim halinde olarak vatandaşların sorularını yanıtlar, topluluk etkinliklerine katılır ve halkın ihtiyaçlarına duyarlılık gösterirler.

Yargıtay'ın yasama sorumsuzluğuna ilişkin verdiği bazı kararlar şunlardır: Yargıtay 4. HD E. 2001/4476, K. 2001/8768. Yargıtay 4. HD E. 1958/12171, K. 1958/5006. Yargıtay 4. HD E. 3490, K. 4770, T. 8.7.1966. Ayrıca, Yargıtay Ceza Daireleri, milletvekilinin meclis kürsüsünden söylediği sözlerde suç unsuru bulunsa bile bunun sorumsuzluk kapsamına girdiğini kabul etmektedir. Yargıtay'ın yasama sorumsuzluğuna ilişkin diğer kararlarına portal.ubap.org.tr ve avevrak.com sitelerinden ulaşılabilir.

Yasama yorumuna örnek olarak, 1924 Anayasası döneminde uygulanan bir yöntem gösterilebilir. Ayrıca, seçim kanunlarının YSK tarafından yorumlanması da yasama yorumuna bir örnek olarak verilebilir.

AK Parti'nin 272 milletvekili ile neler yapabileceğine dair bazı senaryolar: Anayasa değişikliği: AK Parti, anayasa değişikliği teklifi vermek için gerekli olan üçte bir (⅓) milletvekili çoğunluğuna sahiptir. Referandum: AK Parti, anayasa değişiklik teklifini referanduma götürebilmek için en az 360 oy desteğine ihtiyaç duymaktadır. TBMM Başkanlığı: AK Parti, TBMM Başkanlığı için aday gösterebilir; örneğin, 30 Mayıs 2025 tarihinde AK Parti Grubu, TBMM Başkanlığı için İstanbul Milletvekili Numan Kurtulmuş'u aday göstermiştir. Bu senaryolar, mevcut siyasi durum ve ittifaklara göre değişiklik gösterebilir.

Kanunlar, çeşitli kriterlere göre farklı şekillerde sınıflandırılabilir: İçeriklerine göre: kurucu kanunlar, kod kanunlar, olağan kanunlar, ilkesel kanunlar, yetki kanunları, bütçe kanunları, onay kanunları, kurumsal kanunlar, geçici kanunlar. Çıkarılma yöntemlerine göre: biçimsel kanunlar, maddi kanunlar, çerçeve kanunlar, temel kanunlar, torba kanunlar. Bazı kanun türleri: 2709 sayılı T.C. Anayasası — kurucu kanun. 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu — kod kanun. 3194 sayılı İmar Kanunu — olağan kanun. 1739 sayılı Milli Eğitim Temel Kanunu — ilkesel kanun. 4639 sayılı Memurlar ve Diğer Kamu Görevlileri Hakkında Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Yetki Kanunu — yetki kanunu. 7535 sayılı 2025 Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu — bütçe kanunu. 7492 sayılı Kuzey Atlantik Antlaşmasına İsveç Krallığının Katılımına İlişkin Protokolün Onaylanmasının Uygun Bulunduğuna Dair Kanun — onay kanunu. 2797 sayılı Yargıtay Kanunu — kurumsal kanun. 7244 sayılı Yeni Koronavirüs (Covid-19) Salgınının Ekonomik ve Sosyal Hayata Etkilerinin Azaltılması Hakkında Kanun — geçici kanun.

Yasama erki, yasaları çıkaran kuruluşta toplanan ve ulus adına yasa çıkarma yetkisini kapsayan güçtür.

Yasama sorumsuzluğu 1982 Anayasası'nın 83. maddesinde düzenlenmeye devam etmektedir ve kaldırılmamıştır. Yürütme sorumsuzluğu kavramı ise anayasada yer almamaktadır ve bu bağlamda bir kaldırma işlemi söz konusu değildir.

TBMM komisyonları, Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin çalışmalarını yürütmek ve yasama faaliyetlerini etkin bir şekilde yerine getirmek için çeşitli görevler üstlenir. Bu görevler şunlardır: 1. Kanun Tasarılarını İncelemek ve Raporlamak: Komisyonlar, kanun tasarılarını inceleyip raporlarını hazırlar ve bu raporları Meclis Genel Kurulu'na sunarlar. 2. Araştırma Yapmak: Ülkenin gündemini oluşturan konular hakkında araştırmalar yaparlar ve bu araştırmalar sonucunda raporlar hazırlarlar. 3. Denetim Yapmak: Hükümetin faaliyetlerini denetleyerek raporlar hazırlar ve bu raporları Meclis Genel Kurulu'na sunarlar. 4. Soruşturma Yapmak: Hükümetin ve kamu görevlilerinin faaliyetlerini soruştururlar ve soruşturma sonuçlarını rapor halinde sunarlar. 5. Diğer Görevler: İçtüzükte belirtilen diğer görevleri de yerine getirirler, örneğin bütçe görüşmeleri ve uluslararası anlaşmaların onaylanması gibi.

Yasaların anayasaya uygunluğunu kontrol etmek, TBMM'nin görevleri arasında yer almaz. Bu yetki, Anayasa Mahkemesi'ne aittir. TBMM'nin diğer görevleri ise şunlardır: - Kanun koymak, değiştirmek ve kaldırmak; - Bakanlar Kurulu'nu denetlemek; - Bütçe hesaplamalarını ve kanun tasarılarını görüşmek ve kabul etmek; - Savaş ilanına karar vermek.

Evet, "teşri" ve "yasama" aynı şeyi ifade eder. "Teşri" kelimesi Arapça kökenli olup, "yasa koyma" anlamına gelir.

CBK (Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi) ve kanun arasındaki temel farklar şunlardır: 1. Hukuki Nitelik: Kanun, ülkenin yasama organı tarafından oluşturulan ve herkesi bağlayan genel bir düzenlemedir. 2. Kapsam: Kanun, toplumun düzenini sağlamak ve hak ve özgürlükleri korumak için geniş bir alanda uygulanabilir. 3. İptal Edilebilirlik: CBK, anayasada belirtilen münhasır kanun alanlarında veya açıkça kanunda düzenlenmiş konularda çıkarılamaz ve kanunlarla çelişmesi durumunda geçersiz hale gelir.

Kanun yapımcıları, Türkiye'de Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) ve Cumhurbaşkanı'dır. - TBMM, yasama yetkisi ile kanunları yapar. - Cumhurbaşkanı, Anayasa'dan doğrudan aldığı yetkiye dayanarak, Meclis'ten yetki kanunu çıkarmaya gerek kalmaksızın kararname çıkarabilir.

Yasama usulleri, yasama organının kanun yapma sürecinde izlediği yöntem ve işlemleri ifade eder. Bu usuller şunlardır: 1. Kanun Teklifi: Yasama yetkisine sahip olan milletvekilleri, kanun tekliflerini meclise sunarlar. 2. Görüşme ve Kabul: Teklifler, meclis genel kurulunda görüşülür ve oylanarak kabul edilir. 3. Cumhurbaşkanı Onayı: Kabul edilen kanunlar, Cumhurbaşkanı tarafından on beş gün içinde yayımlanır. 4. Anayasa Mahkemesi Denetimi: Yasama organının çıkardığı kanunlar, anayasaya aykırı bulunduğunda Anayasa Mahkemesi'nde iptal davası açılabilir. Türkiye'de yasama yetkisi, Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne aittir.