Yasama

Anayasanın 7. maddesi, yasama yetkisinin Türk milleti adına Türkiye Büyük Millet Meclisine ait olduğunu ve bu yetkinin devredilemeyeceğini belirtir. Tam metni şu şekildedir: > Yasama yetkisi Türk Milleti adına Türkiye Büyük Millet Meclisinindir. Bu yetki devredilemez. Bu madde, 21/01/2017 tarihli ve 6771 sayılı Kanun ile değiştirilmiştir.

Milletvekili ant içmezse şu sonuçlar doğar: Göreve başlayamaz. Yasama faaliyetlerine katılamaz. Maaş alamaz. Devamsızlık nedeniyle milletvekilliği düşebilir. Ancak, ant içmeyen milletvekili Genel Kurul’da hazır bulunabilir; yani yok sayılamaz.

Kadük kanun, bir yasama döneminde (iki seçim arasında) sonuçlandırılamamış ve hükümsüz hale gelmiş kanun tasarı veya tekliflerini ifade eder. TDK'ya göre kadük kelimesinin diğer anlamları: değerini, önemini yitirmiş, geçerliliği kalmamış, eskimiş; saygınlığını ve itibarını kaybetmiş, gözden düşmüş. Ayrıca, mantıkta temellendirilmemiş önermeler de kadük olarak nitelendirilir.

Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM), başlıca görevi yasama, devlet bütçesini çıkarma ve hükümeti denetleme olan, üyeleri halkoyu ile belirli bir süre için seçilen meclistir.

Vetodan sonra bir yasanın kabul edilmesi için şu adımlar izlenir: 1. Komisyon İncelemesi (İkinci Görüşme). 2. Genel Kurulda Yeniden Görüşme. 3. Teklifin Aynen Kabulü. 4. Kanunun Değiştirilmesi veya Reddedilmesi. Eğer kanun değiştirilirse, süreç normal kanun yapım sürecine uygun olarak yeniden devam eder.

Türkiye Cumhuriyeti devlet teşkilatı, aşağıdaki organlardan oluşur: Yasama organı: Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM). Yürütme organı: Cumhurbaşkanı ve Bakanlar Kurulu. Yargı organı: Bağımsız mahkemeler. Ayrıca, merkezi yönetim ve yerinden yönetim organları da bulunmaktadır. Merkezi yönetim: Cumhurbaşkanı, başbakan, bakanlar kurulu ve bakanlıklardan oluşur. Yerinden yönetim: İl, ilçe ve bucak yönetimleri ile bölge yönetimlerinden oluşur.

Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi (CBK) çıkarılamayacak konular şunlardır: Temel haklar ve ödevler: Anayasanın ikinci kısmının birinci ve ikinci bölümlerinde yer alan temel haklar, kişi hakları ve ödevleri ile dördüncü bölümde yer alan siyasi haklar ve ödevler CBK ile düzenlenemez. Münhasıran kanunla düzenlenmesi öngörülen konular: Anayasada münhasıran kanunla düzenlenmesi öngörülen konularda CBK çıkarılamaz. Kanunda açıkça düzenlenen konular: Kanunda açıkça düzenlenen konularda CBK çıkarılamaz. Kanunlarla çakışan konular: CBK ile kanunlarda farklı hükümler bulunması halinde kanun hükümleri uygulanır. Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin aynı konuda kanun çıkarması: Türkiye Büyük Millet Meclisi daha önce CBK ile düzenlenen bir konuda yeni bir kanun çıkardığında, CBK hükümsüz kalır.

Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde (TBMM) ayaklanmaları önlemek amacıyla Hıyanet-i Vataniye Kanunu çıkarılması ve İstiklal Mahkemeleri kurdurulması, yasama ve olağanüstü yargı yetkilerinin kullanıldığını gösterir. Yasama yetkisi: TBMM, Hıyanet-i Vataniye Kanunu'nu kabul ederek, kimlerin vatan haini sayılacağını ve bu hainlere verilecek cezaları belirlemiştir. Olağanüstü yargı yetkisi: İstiklal Mahkemeleri'nin kurulması, bu mahkemelere olağanüstü koşullarda hızlı yargılama yapma ve idam cezası uygulama yetkisi verilmesi, TBMM'nin olağanüstü yargı yetkisini kullandığını gösterir.

Milletvekilleri, yasama süreci, vatandaş temsilciliği, denetleme ve gözetim, siyasi çalışmalar ve halkla ilişkiler gibi konularda söz sahibidir. Yasama süreci: Milletvekilleri, yasaların tasarlanması, görüşülmesi ve kabul edilmesi aşamalarında aktif rol oynar. Vatandaş temsilciliği: Seçildikleri bölgenin vatandaşlarını temsil ederek onların sorunlarını dinler, çözüm bulmaya çalışır ve taleplerini yasama organına iletirler. Denetleme ve gözetim: Hükümetin faaliyetlerini denetleyerek kamu kaynaklarının etkili ve adil bir şekilde kullanılmasını sağlar, hükümetin icraatlarını sorgular ve kamuoyunu bilgilendirirler. Siyasi çalışmalar: Siyasi partilerin bir parçası olarak siyasi çalışmalara katılır, parti politikalarını savunur, seçim kampanyalarına katılır ve parti disiplinine uyarlar. Halkla ilişkiler: Halkla sürekli iletişim halinde olarak vatandaşların sorularını yanıtlar, topluluk etkinliklerine katılır ve halkın ihtiyaçlarına duyarlılık gösterirler.

Yargıtay'ın yasama sorumsuzluğuna ilişkin verdiği bazı kararlar şunlardır: Yargıtay 4. HD E. 2001/4476, K. 2001/8768. Yargıtay 4. HD E. 1958/12171, K. 1958/5006. Yargıtay 4. HD E. 3490, K. 4770, T. 8.7.1966. Ayrıca, Yargıtay Ceza Daireleri, milletvekilinin meclis kürsüsünden söylediği sözlerde suç unsuru bulunsa bile bunun sorumsuzluk kapsamına girdiğini kabul etmektedir. Yargıtay'ın yasama sorumsuzluğuna ilişkin diğer kararlarına portal.ubap.org.tr ve avevrak.com sitelerinden ulaşılabilir.

Yasama yorumuna örnek olarak, 1924 Anayasası döneminde Meclis tarafından yapılan yorumlar gösterilebilir. Bazı örnekler: 1876 Anayasası ile birlikte yürürlükte olan 1921 Teşkilat-ı Esasiye Kanunu döneminde, Nisab-ı Müzakere Kanunu'na dair yapılan yorum; 1927 yılında, Meclis'in Anayasa'nın 23. maddesindeki "mebusluk ile hükümet memuriyeti bir zat uhdesinde içtima edemez" hükmünü yorumu. 1961 Anayasası ile yasama yorumu kaldırılmış, yerine hakimlik teminatı ve Danıştay denetimi getirilmiştir.

AK Parti'nin 272 milletvekili ile neler yapabileceğine dair bazı senaryolar: Anayasa değişikliği: AK Parti, anayasa değişikliği teklifi vermek için gerekli olan üçte bir (⅓) milletvekili çoğunluğuna sahiptir. Referandum: AK Parti, anayasa değişiklik teklifini referanduma götürebilmek için en az 360 oy desteğine ihtiyaç duymaktadır. TBMM Başkanlığı: AK Parti, TBMM Başkanlığı için aday gösterebilir; örneğin, 30 Mayıs 2025 tarihinde AK Parti Grubu, TBMM Başkanlığı için İstanbul Milletvekili Numan Kurtulmuş'u aday göstermiştir. Bu senaryolar, mevcut siyasi durum ve ittifaklara göre değişiklik gösterebilir.

TBMM komisyonları, Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin yasama faaliyetlerini yürütmek için farklı alanlarda uzmanlaşmış alt kurullardır. Başlıca görevleri: Kanun tasarılarını incelemek ve raporlamak. Araştırma yapmak. Denetim yapmak. Soruşturma yapmak. TBMM'de yer alan bazı komisyonlar şunlardır: Anayasa Komisyonu, Adalet Komisyonu, Dışişleri Komisyonu, İçişleri Komisyonu, Milli Eğitim, Kültür, Gençlik ve Spor Komisyonu, Sağlık, Aile, Çalışma ve Sosyal İşler Komisyonu, Plan ve Bütçe Komisyonu, Tarım, Orman ve Köyişleri Komisyonu, Sanayi, Ticaret, Enerji, Tabii Kaynaklar, Bilgi ve Teknoloji Komisyonu.

Yasama sorumsuzluğu ve yasama dokunulmazlığı terimleri, 1961 Anayasası döneminde literatüre girmiştir. Yasama sorumsuzluğunun ne zaman kaldırıldığına dair bilgi bulunamamıştır. Yasama dokunulmazlığı, 20.05.2016 tarihli ve 6718 sayılı Anayasa Değişikliği Kanunu ile geçici süreyle askıya alınmıştır. Ayrıca, Altılı Masa'nın Anayasa'nın 83. maddesine ilişkin önerisinde, dokunulmazlığın kaldırılması kararının ancak TBMM üye sayısının salt çoğunluğu ile alınabilecek olması ve Anayasa'nın 14. maddesindeki durumlar istisnasının kaldırılması gibi değişiklikler önerilmektedir.

Yasama erki, devletin toplumsal hayatı düzenlemek amacıyla soyut, genel, objektif ve sürekli niteliklere sahip kuralları koyma yetki ve kuvvetidir. Yasama erki, parlamento veya meclis olarak adlandırılır. Yasama erki, kuvvetler ayrılığı ilkesine göre diğer erklerden, yani yürütme ve yargıdan bağımsız olmalıdır.

TBMM'nin görevleri arasında yer almayan seçenek: D) Cumhurbaşkanı atama ve görevden alma. TBMM'nin görevleri arasında kanun koymak, değiştirmek, kaldırmak, bütçe ve kesin hesap kanunlarını görüşmek ve kabul etmek, savaş ilanına karar vermek gibi yetkiler bulunmaktadır.

Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi (CBK) ve kanun arasındaki temel farklar şunlardır: Hiyerarşi: CBK'lar, hiyerarşik olarak kanunların altında yer alır. Konu Kapsamı: Anayasaya göre, temel haklar, kişisel haklar, siyasi haklar ve ödevler CBK ile düzenlenemez. Yetki Kaynağı: CBK çıkarma yetkisi, yürütme organına asli bir düzenleme yetkisi tanır ve bu yetki için yasama organı tarafından çıkarılan bir kanuna gerek yoktur. Yargı Denetimi: CBK'lar, anayasallık denetiminin yanı sıra yasallık denetimine de tabidir. Bu bilgiler, 2025 yılı itibarıyla geçerli olan anayasal ve yasal düzenlemelere dayanmaktadır.

Evet, teşri ve yasama aynı anlama gelir. Arapça kökenli bir kelime olan teşri, sözlükte "yasama", "kanun yapma" ve "yasa çıkarma" anlamlarına gelir.

Yasama usulleri, yasama faaliyetlerinin gerçekleştirildiği yöntemler olarak tanımlanabilir. Avrupa Birliği'nde (AB) uygulanan temel yasama usulleri: Olağan Yasama Usulü: Avrupa Parlamentosu ve Konsey tarafından tüzük, direktif veya kararın ortaklaşa kabulünü içerir. Özel Yasama Usulleri: Danışma Usulü ve Muvafakat Usulü gibi, Antlaşmalarda açık hüküm bulunan hallerde uygulanan usullerdir. Türkiye'de yasama usulleri: Kanun Yapma Usulü: TBMM tarafından kanunların çıkarılması sürecini içerir. Ayrıca, yasama usulleri genel ve şekli olarak da sınıflandırılabilir: Genel Usuller: Yasama organının genel işleyişini düzenleyen kurallar. Şekli Usuller: Yasama işlemlerinin usul ve biçimine ilişkin kurallar.

Bazı kanun yapımcıları: Kenan Özten; Ejder Güleç; Levent Güleç; Erkin Gürdoğan; Ataç Sevil; Kaan Sevil; Saadettin Sandı; İbrahim Bakım; Mustafa Sağlam; Ömer Akpınar. Ayrıca, Ömer Faruk Kurşunel, Salih Kuru, Salim Özer, Ümit Bolu, Fikret Şaştım gibi isimler de kanun yapımı alanında faaliyet göstermektedir.