Yanık

Koter yanığı iz bırakabilir, çünkü bu tür yanıklar genellikle derin doku yanıklarıdır. Ancak, doğru şekilde tedavi edildiğinde ve yara iyileştiğinde izler zamanla azalır ve düzelir.

Üçüncü derece yanıklar, en tehlikeli yanık derecesi olarak kabul edilir. Bu tür yanıklarda, cildin tüm katmanları zarar görür ve alttaki kas, tendon ve kemiklere kadar uzanabilir. Üçüncü derece yanıklar, enfeksiyon ve sıvı kaybı riski taşıdığından, acil tıbbi müdahale ve genellikle cerrahi müdahale gerektirir.

Yanıklar, cildin zarar görme derecesine göre dört farklı seviyede sınıflandırılır: 1. Birinci derece yanıklar. 2. İkinci derece yanıklar. 3. Üçüncü derece yanıklar. 4. Dördüncü derece yanıklar.

3. derece yanıkta deri soyulur, çünkü bu tür yanıklarda yanık derinin alt katmanlarını etkiler ve sinirler tahrip olduğu için yanık bölgesinde dokunuşlar hissedilmez.

Aşağıdaki durumlarda yanıklarda mutlaka hastaneye gidilmelidir: 1. Geniş yanıklar: Yanık bölgesi vücut yüzeyinin %10'undan fazlasını kaplıyorsa. 2. Yüzde, ellerde, ayaklarda veya genital bölgede yanıklar. 3. Derin yanıklar: Yanık, epidermis, dermis ve alt tabakaları etkiliyorsa. 4. Su dolu kabarcıkların patladığı yanıklar. 5. Enfeksiyon belirtileri (kızarıklık, kötü koku, aşırı şişlik) görülüyorsa. 6. Elektrik yanıkları veya kimyasal maddeyle oluşan yanıklar gibi özel durumlarda. Yanıkların ilk müdahalesini yaptıktan sonra da, durum kötüleşirse veya iyileşme süreci uzarsa bir sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.

2. derece yanık ve 3. derece yanık arasındaki temel farklar şunlardır: 1. 2. derece yanık: Deride içi su dolu kabarcıklar (bül) vardır, ağrılıdır ve derinin kendini yenilemesi ile kendi kendine iyileşir. 2. 3. derece yanık: Derinin tüm tabakaları etkilenmiştir, özellikle kaslar, sinirler ve damarlar üzerinde etkisi görülür.

Yanık durumunda ilk müdahale şu adımları içermelidir: 1. Paniğe Engel Olun: Kişi hala yanıyorsa, koşması engellenmeli ve üzeri battaniye veya örtü ile kapatılarak yuvarlanması sağlanmalıdır. 2. Yaşam Belirtileri Değerlendirin: ABC (hava yolu, solunum, dolaşım) kontrolü yapılmalıdır. 3. Yanık Bölgeyi Soğutun: Yanık bölgesi en az 20 dakika çeşme suyu altında tutulmalıdır (yanık yüzeyi büyükse önerilmez). 4. Giysileri Çıkarın: Yanmış alandaki deriler kaldırılmadan giysiler çıkarılmalıdır. 5. Su Toplamış Kabarcıkları Patlatmayın: Yanık üzeri temiz bir bezle örtülmelidir. 6. İlaç veya Merhem Sürmeyin: Yanık üzerine ilaç, yanık merhemi gibi maddeler sürülmemelidir. 7. Sıvı Kaybını Önleyin: Yanık bölgeler birlikte bandaj yapılmamalı, hasta/yaralı battaniye ile örtülmelidir. 8. Tıbbi Yardım İsteyin: Yanık genişse ve sağlık kuruluşu uzaksa, hasta/yaralının kusması yoksa ve bilinci açıksa ağızdan sıvı (su, karbonat ve tuz karışımı) verilerek sıvı kaybı önlenir ve 112'ye haber verilir. Bu adımlar, yanığın ilerlemesini önlemek ve hasarı hafifletmek için önemlidir. Daha ciddi yanıklarda mutlaka bir sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.

3. derece yanıklar genellikle 2-3 hafta içinde iyileşir. Bu süreler, yanığın büyüklüğüne ve ciddiyetine göre değişebilir. Ciddi yanıklarda mutlaka bir sağlık kuruluşunda tedavi edilmelidir.

1. derece yanıklarda genellikle iz kalmaz.

Üçüncü derece yanıklar, derinin tüm katmanlarını etkilediği için iyileşme süresi aylar sürebilir.

1. derece yanıklar, genellikle 3-5 gün içinde iyileşir.

1. derece yanık ve 2. derece yanık arasındaki temel farklar şunlardır: 1. 1. derece yanık: Deride kızarıklık, ağrı ve ödem vardır. 2. 2. derece yanık: Deride içi su dolu kabarcıklar (bül) bulunur ve bu kabarcıklar ağrılıdır. Bu ayrım, yanığın derinliğine ve hasarın ciddiyetine göre yapılır. Kesin tanı ve tedavi için bir sağlık profesyoneline başvurulması önerilir.

İkinci derece yanıklar, enfeksiyon kapmadıkları sürece 10-14 gün içerisinde iyileşirler.

1. derece yanık, genellikle 3 ila 6 gün içinde kendiliğinden iyileşir.

3. derece yanıklar, genellikle cerrahi müdahale ve uzun süreli tedavi gerektirir. İyileşme süreci çok uzun sürer ve yanık izi kalır.

Sıvı elektrolit bozuklukları yanıklarda çeşitli nedenlerle ortaya çıkar: 1. Hipovolemi ve Renal Perfüzyon Azalması: Yanık sonrası plazma ve protein kaybı, dolaşımdaki kan hacminin azalmasına neden olur. 2. Hormonal Aktivasyon: Renin-anjiotensin-aldosteron sistemi ve vazopressin gibi hormonal sistemlerin aktivasyonu, sıvı ve elektrolit dengesini bozar. 3. Kapiller Geçirgenliğin Artması: Yanık bölgesindeki damarlardan sıvı ve elektrolit sızıntısı, ödem ve doku harabiyetine yol açar. 4. Doku Yıkımı: Yanık nedeniyle dokularda meydana gelen yıkım, vücutta fazla miktarda elektrolit birikimine neden olur.

Tam kalınlıkta ve yarı kalınlıkta yanık modelleri, yanıkların derinliğine göre yapılan sınıflandırmadır. Tam kalınlıkta (üçüncü derece) yanıklar şu özelliklerle karakterizedir: - Epidermis (derinin dış katmanı) ve dermis (ikinci katmanı) ciddi şekilde tahrip olur. - Kemikler, kaslar ve tendonlar da zarar görebilir. - Yanık bölgesi beyaz veya kömürleşmiş şekilde görülebilir. - Sinir uçları zarar gördüğü için genellikle ağrı hissedilmez ve bölgede his kaybı oluşur. Yarı kalınlıkta (ikinci derece) yanıklar ise iki şekilde olabilir: - Yüzeysel. - Derin.

Yanıkların iyileşme süresi ve iz bırakıp bırakmaması, yanığın derecesine bağlı olarak değişir: - Birinci derece yanıklar: Genellikle 1-2 hafta içinde kendi kendine iyileşir ve iz bırakmaz. - İkinci derece yanıklar: Yaklaşık 2 hafta içinde iyileşirler, bazen iz bırakabilirler ancak zamanla bu iz kaybolabilir. - Üçüncü derece yanıklar: Bu yanıkların iyileşmesi aylar hatta yıllar alabilir ve mutlaka uzman kontrolünde tedavi edilmesi gerekir. Yanık izlerinin görünümünü azaltmak için dermatolojik tedaviler ve lazer uygulamaları gibi yöntemler kullanılabilir.

Yanık sonrası yapılan cerrahi müdahaleler şunlardır: 1. Deri Greftleri (Skin Grafting): Sağlam bir bölgeden alınan deri dokusunun yanık bölgesine nakledilmesi. 2. Flep Cerrahisi: Kendi damar beslenmesine sahip bir doku parçasının, hasarlı bölgeye taşınması. 3. Doku Genişletme (Tissue Expansion): Sağlam cilt bölgelerinin genişletilerek yanık bölgesini kapatmak için kullanılması. 4. Z-plasti ve Diğer Kontraktür Açma Ameliyatları: Yanık sonrası oluşan cilt büzüşmelerini (kontraktürleri) açarak hareket kısıtlılığını gidermeye yöneliktir. 5. Mikrocerrahi Teknikleri: Büyük doku kayıplarında veya el ve yüz rekonstrüksiyonunda kullanılır. Bu ameliyatlar, yanığın şiddetine ve etkilediği bölgeye göre planlanır ve genellikle birden fazla aşamada yapılır.

En yüksek soğuk yanığında vücutta şu değişiklikler meydana gelir: 1. Cilt Rengi Değişimi: Deri parlak kırmızı, beyaz, koyu veya gri renge döner. 2. Uyuşukluk ve Karıncalanma: Etkilenen bölgede uyuşukluk ve karıncalanma hissi oluşur. 3. Ağrı: Şiddetli ağrı ve rahatsızlık hissi görülür. 4. Kabarcıklar: Deri üzerinde kan dolu kabarcıklar oluşabilir. 5. Doku Hasarı: Kan akışı ve oksijen yetersizliği nedeniyle küçük kan pıhtıları oluşabilir ve doku ölümü meydana gelebilir. Bu belirtiler ciddi soğuk ısırmasının göstergesi olup, tıbbi tedavi gerektirmektedir.