Ünsüzler

Sert ve yumuşak sesler, Türkçedeki ünsüz harflerin iki temel sınıflandırmasıdır. Sert ünsüzler, ses tellerinde titreşim yaratmayan ve söylenirken ağızda daha sert bir hava akımı oluşturan ünsüzlerdir. Yumuşak ünsüzler ise ses tellerinde titreşim yaratan ve söylenirken daha yumuşak bir hava akımı oluşturan ünsüzlerdir.

Diftong ve yarı ünlü kavramları şu şekilde açıklanabilir: 1. Diftong: Tek bir hecede yer alan ikiz ünlüdür. 2. Yarı Ünlü: Boğumlanma noktaları bakımından ünlüler ile ünsüzler arasında yer alan ve oluşumları sırasında ağız boşluğunda hiçbir ses organının diğerine değmediği ünsüzlere denir.

Ünlü ve ünsüzlerle ilgili genel sesçil kurallar şunlardır: Ünlüler: 1. Büyük Ünlü Uyumu: Türkçede kelimenin ilk hecesindeki ünlünün kalın veya ince olmasına göre sonraki hecelerdeki ünlüler de aynı özelliği taşır. - Kalın Ünlüler: a, ı, o, u. - İnce Ünlüler: e, i, ö, ü. 2. Küçük Ünlü Uyumu: İlk hecesinde düz ünlü (a, e, ı, i) varsa ikinci hecesinde de düz ünlü olmalıdır; yuvarlak ünlü (o, ö, u, ü) varsa düz-geniş (a, e) veya dar yuvarlak (u, ü) olmalıdır. 3. Ünlü Düşmesi: İkinci hecesinde dar ünlü bulunan bazı kelimeler, ünlüyle başlayan bir ek aldıklarında bu dar ünlü düşer. 4. Ünlü Türemesi: Ünsüzle biten bazı kelimeler ek aldıklarında iki ünsüz arasında bir ünlü türer. Ünsüzler: 1. Ünsüz Yumuşaması: Sonu “p, ç, t, k” sert ünsüzleri ile biten kelimeler, ünlü ile başlayan bir ek aldığında bu ünsüzler yumuşayarak “b, c, d, g” ye dönüşür. 2. Ünsüz Düşmesi: “k” ünsüzüyle biten bazı kelimeler “-cik/-cek” eklerini aldığında sözcük sonundaki “k” ünsüzü düşer. 3. Ünsüz Türemesi: Dilimize yabancı dillerden gelen bazı kelimeler, ünlü ile başlayan bir ek aldıklarında ya da ünlüyle başlayan bir yardımcı fiille birleştiğinde sözcüğün sonundaki ünsüzden bir tane türer.

Akıcılaşmaya neden olan ünsüzler, ses olayında patlayıcı ünsüzlerin sızıcılaşmasıyla oluşur. Bu ünsüzler şunlardır: ç > ş (örneğin, "çarşamba" kelimesi); b > v (örneğin, "ben" kelimesi).