TürkDestanları

En eski Türk destanları, İslamiyet öncesi ve İslamiyet sonrası olmak üzere iki ana gruba ayrılır.

“Maraş’ın ve Ökkeş’in Destanı” yapma (yapay) destan türüne örnektir.

Destanların en güçlü karakteri olarak Oğuz Kağan gösterilebilir. Oğuz Kağan, Türk milletinin atası olarak kabul edilen, doğuştan güçlü, bilge ve cesur bir liderdir.

Alp Er Tunga Destanı, Saka (İskit) hakanı Alp Er Tunga'nın İranlılarla yaptığı savaşları konu alır. Destanın özeti şu şekilde anlatılabilir: 1. Doğumu ve Yükselişi: Alp Er Tunga, büyük bir kehanetle dünyaya gelir ve halkının kurtarıcısı olarak kabul edilir. 2. Savaşlar: Alp Er Tunga, en büyük düşmanı İran hükümdarı Keyhüsrev'e karşı birçok sefer düzenler ve zaferler kazanır. 3. Ağıtlar: Alp Er Tunga'nın ölümü, Saka Türkleri arasında büyük bir yas yaratır ve onun için yakılan ağıtlar (sagu), Kaşgarlı Mahmud'un Divan-ı Lügat-it Türk adlı eserinde yer alır. Destan, Alp Er Tunga'nın savaşçı ruhunu, devlet adamlığını ve adalet anlayışını vurgular.

Boğaç Han'ın başlıca özellikleri şunlardır: 1. Cesaret ve Kahramanlık: Boğaç Han, güçlü ve yiğit bir kahraman olarak tanıtılır, birçok savaşta kahramanlık gösterir. 2. Ahlaki Erdemler: Adaletli, yardımsever, merhametli ve doğru bir liderdir. 3. Akıllı ve Zeki: Problemleri mantıkla çözer, boğayı sadece gücüyle değil, aynı zamanda zekasıyla da yener. 4. Toplumsal Sorumluluk: Toplumun savunucusu olarak, Oğuzların güvenliği ve huzuru için mücadele eder. 5. İsim Alma: Bayındır Han'ın azgın boğasını öldürdükten sonra Dede Korkut tarafından "Boğaç Han" olarak adlandırılır.

Köroğlu Destanı'nın 4. sınıf özeti şu şekildedir: Bolu Beyi, seyisi Yusuf'tan kendisine çok hünerli ve kıymetli bir at bulmasını ister. Ancak Bolu Beyi, tayların çok zayıf ve çelimsiz olduğunu görünce sinirlenir ve Yusuf'un gözlerine mil çektirerek onu sarayından kovar. Babasının getirdiği tayları yetiştiren ve babasının kör olmasından dolayı Köroğlu olarak anılan Ruşen Ali, bu atlardan birini mükemmel bir at haline getirir ve ona Kırat adını verir. Seyis Yusuf, Bolu Beyi'nden intikam almak için üç sihirli köpük bulur ve bunları içmek üzere oğluyla birlikte pınara gider. Babasının intikamını almak için yola çıkan Köroğlu, Çamlıbel'e yerleşir, çevresine yiğitleri toplar ve babasının intikamını alır.

Alp-Er Tunga Destanı'nda anlatılan olaylar, Saka Türklerinin komutanı Alp Er Tunga'nın İranlılarla yaptığı savaşları konu almaktadır. Destanda ayrıca: Alp Er Tunga'nın kahramanlıkları, başarıları ve ölümünden duyulan acı; Şehname'de "Efrasiyab" olarak anılan Alp Er Tunga'nın hayatı; Alp Er Tunga'nın, İran hükümdarı Keyhüsrev'in davetinde hile ile öldürülmesi gibi olaylar da yer almaktadır.

En iyi Türk destanı kitapları arasında öne çıkanlar şunlardır: 1. "Dede Korkut Hikâyeleri": Türk edebiyatının en eski sözlü miraslarından biri olup, Oğuz boylarının destansı hikâyelerini içerir. 2. "Oğuz Kağan Destanı": Türklerin atası kabul edilen Oğuz Kağan'ın hayatını ve imparatorluğunu kurmasını anlatan destansı bir eserdir. 3. "Ergenekon Destanı": Türklerin yeniden doğuşunu simgeleyen ve bağımsızlık mücadelesini konu alan bir destandır. 4. "Alp Er Tunga Destanı": Türk tarihinin en önemli kahramanlarından biri olan Alp Er Tunga'nın hayatını ve savaşlarını konu alır. Ayrıca, "Türk Milli Destanı Oğuzlama" ve "Müseyyeb Gazi Destanı" gibi eserler de Türk destanı edebiyatı açısından önemli kitaplardır.

Alp Er Tunga Destanı hakkındaki ilk yazılı kaynak, Kaşgarlı Mahmut tarafından Divan-ı Lugat-it Türk adlı eserde verilmiştir.

DLT (Divân-ı Lügâti't-Türk) Oğuz Kağan Destanı'nı içermez. Oğuz Kağan Destanı, Türk destanlarından biri olup, Hun-Oğuz destanları grubuna aittir.

Bey of Bolu hikayesi, Türk destanlarında yer alan ve Köroğlu'nun savaştığı kişilerden biri olan Bolu Beyi etrafında şekillenen bir kahramanlık hikayesidir. Hikayenin bazı versiyonlarına göre: - Bolu Beyi, padişahın kızını alabilmek için Köroğlu'nun üzerine yürür ve bozguna uğrar. - Başka bir versiyonda ise sevdiği kızı alabilmek için Köroğlu ile savaşmaya giden Bolu Beyi'ne, iyi niyetinden dolayı Köroğlu yardım etmek ister, ancak hapsedilir ve işkenceye maruz kalır. Ayrıca, Bolu Beyi ile ilgili bir diğer efsane ise Ayman Yaylası ile ilgilidir.

"Bey of Bolu" hikayesi, 10. sınıf İngilizce derslerinde genellikle Türk destanları kapsamında işlenen bir kahramanlık hikayesidir. Hikaye, aşağıdaki temaları işler: - Adalet. - Cesaret. - Özgürlük. Özeti: - Bolu Beyi, Osmanlı İmparatorluğu döneminde Bolu bölgesinin yönetimini elinde bulunduran zalim bir yöneticidir. - Köylüler, Bey'in zulmüne maruz kalır ve özgürlüklerini aramak için mücadele ederler. - Kahraman, zorlukları yenen ve halkı örgütleyerek Bolu Beyi'ne karşı çıkan bir figürdür. Hikaye, ayrıca geçmiş zaman kullanılarak ve üçüncü şahıs ağzı ile anlatılır.

Ergenekon Destanı'nın özeti şu şekildedir: Moğol ilinde hüküm süren İl Han ve halkı, Tatar hükümdarı Sevinç Han'ın saldırısıyla yok olur. Burada nesilleri büyüyerek büyük bir halk hâline gelir. Bu sayede özgürlüklerine kavuşan Türkler, atalarının intikamını alır ve eski vatanlarına geri dönerler.

Koblandı Batır Destanı'nın konusu, Dede Korkut Hikâyeleri'ndeki kahraman tipinin Türk halkları arasında ne denli benimsendiğini ve formun aynılığını anlatmaktır. Destanda, Koblandı Batır ile Boğaç Han ve Kambüre Bey Oğlu Bamsı Beyrek, bir muhayyilenin, bir ideanın ürünleri olarak yer almaktadır.

Türk destanları çeşitli motiflerden oluşur. Bu motifler arasında en sık görülenler şunlardır: 1. Işık: Kutsal bir ışıktan doğan kahramanlar ve eşleri. 2. Ağaç: Sığınak, ata veya devleti temsil eden sembol. 3. Kurt (Bozkurt): Türklerin yeniden türemesini sağlayan, yol gösterici motif. 4. Rüya: Kahramanın önemli hadiseleri önceden öğrenmesi. 5. Ok ve Yay: Savaş aracı ve hukuki sembol. 6. At: Kahramanın en büyük yardımcısı, tehlikelerden koruyucu. Bu motifler, Türk destanlarının temel yapı taşlarını oluşturur.

Hakkında bilgi verilen Türk destanı "Ergenekon Destanı"dır.

Boğaç Han, öldürülmedi; aksine, babasının 40 hain adamı tarafından esir alındı. Ancak, Boğaç Han'ın iyileştiğini öğrenen düşmanları, ona karşı yaptıkları yanlış suçlamaların intikamını almak için bir plan yaptılar ve bu plan doğrultusunda babası Dirse Han'ı yakalayıp hapsettiler.

Göktürklere ait iki destan şunlardır: 1. Ergenekon Destanı: Türklerin yok olma felaketine uğrayan soylarının, bir Bozkurt'un yardımıyla yeniden dirilip çoğalmasını anlatır. 2. Bozkurt Destanı: Tek başına kalan bir Türk çocuğun bir bozkurt tarafından yetiştirilerek büyük bir devlet kurmasını konu alır.

Gökbörü, Oğuz Kağan Destanı'nda geçmektedir.

Destan türüne örnek bir metin olarak, Oğuz Kağan Destanı'ndan bir bölüm verilebilir: > O çağda, o yerde bir ulu orman vardı. > Bu ormanda dereler, gözeler çoktu. > Buraya gelen avlar, uçan kuşlar da çoktu. > Ormanın içinde bir de büyük bir canavar vardı: > Yılkıları, insanları yiyen, çok büyük yaman bir canavar!.