Temel

Ampatman, temel elemanlarına tasarım aşamasında ilave edilen konsol yapısıdır. Ampatman terimi şu anlamlara da gelebilir: Tekil temellerde, kolon izdüşümü dışında kalan alan; Sürekli temelde, kutu kesitin dışında kalan alan; Radye temelde, binanın oturum alanı dışında kalan alan. Ampatman, yükün daha geniş bir alana yayılmasını sağlayarak devrilme riskine karşı koruma sağlar ve su yalıtımı için kolaylık oluşturur. Ampatman kavramının tam olarak İngilizce karşılığı yoktur.

Radye temel ve radyal temel terimleri aynı şeyi ifade eder: yapının tüm taban alanını kaplayan betonarme temel. Radye temelin diğer temel türlerinden farkı, yükleri geniş bir alana yayarak zemin üzerindeki baskıyı azaltmasıdır.

Mühendislikte "plak" terimi iki farklı anlamda kullanılabilir: 1. Beton Plak: Kum ve çakıl gibi malzemelerden oluşan agrega ile yapılan, anolu (parçalı) kaplama. 2. Plak Temeller: Dolgu zeminlerde, taşıma gücü küçük zeminlerde veya binadan gelen yüklerin fazla olması halinde uygulanan temel şekli.

3 kat bina için tekil (münferit veya ayak) temel veya sürekli (şerit veya mütemadi) temel kullanılabilir. Tekil temeller, her kolonun altına ayrı ayrı yapılan temellerdir ve genellikle orta sertlikte zeminlerde ve bina ağırlığının daha az olduğu koşullarda uygulanır. Sürekli temeller, temel zemininin sağlam olduğu basit yığma binalarda, temel duvarlarının doğrudan temel tabanına veya üzerine oturtulduğu durumlarda tercih edilir. Ayrıca, radye temeller de bina yüklerini eşit olarak dağıttığı ve farklı oturma riskini azalttığı için yüksek katlı yapılarda tercih edilebilir. Temel tipi seçimi, zemin koşulları, bina yüksekliği ve yerel iklim gibi faktörlere bağlıdır. En uygun temel tipinin belirlenmesi için bir mühendisle danışılması önerilir.

Çelik yapının altına temel konur. Temel çeşitleri şunlardır: 1. Münferit (tekil) temel: Kolonların altında, çelik kolonun yükünü nakledecek şekilde yapılır. 2. Izgara temel: Kolonun altına iki veya daha fazla I veya H profil yan yana getirilerek yapılır. 3. Kazık temel: Temele gelen yüklerin derinde bulunan tabakalara iletilmesi için yapılır.

Tekil temel, iki ana başlığa ayrılır: bağ kirişli ve bağ kirişsiz.

Tekirdağ'da radye temelin zorunlu olduğu durumlar, genellikle zeminin emniyetli taşıma gücünün düşük olduğu ve yapının yükünün fazla olduğu hallerde ortaya çıkar. Bu nedenle, Tekirdağ'da radye temelin zorunlu hale getirilmesi, yerel zemin koşulları ve yapı projeleri değerlendirilerek ilgili yetkililer tarafından belirlenecektir.

Grobeton, temel ile aynı şey değildir, ancak temel inşaatında önemli bir rol oynar. Grobeton, düşük mukavemetli bir beton türüdür ve genellikle temel hazırlıklarında, zemin düzenlemelerinde ve dolgu malzemesi olarak kullanılır. Dolayısıyla, grobeton temelin bir parçası olabilir, ancak temelin kendisi değildir.

Radye temelin farklı birimlere oturması, yapının farklı bölgelerinde farklı oturmalara neden olabilir. Ayrıca, radye temelin amacı olan yükün geniş bir alana yayılarak zemindeki gerilmelerin azaltılması da engellenir.

Temel su yalıtımı yapılmazsa şu olumsuz sonuçlar ortaya çıkar: 1. Yapının dayanıklılığı azalır: Su sızıntıları, temel duvarlarında çatlaklar ve diğer yapısal hasarların oluşmasına neden olur. 2. İç mekanlarda rutubet ve küf oluşur: Nem ve su birikintileri, iç mekanlarda rutubet ve kötü hava koşullarına yol açar. 3. Enerji verimliliği düşer: Su yalıtımı yapılmayan temeller, suyun binaya sızmasına neden olarak iç mekanlarda ısı kaybına yol açar. 4. Yüksek onarım maliyetleri: Zamanla ortaya çıkan hasarlar, yüksek onarım maliyetlerine sebep olur.

Tekil ve sürekli temel, yapı yükünün zemine aktarılmasında kullanılan iki farklı temel türüdür. Tekil temel, her kolonun altına ayrı ayrı yerleştirilen ve yükü doğrudan zemine aktaran temel elemanıdır. Sürekli temel ise, duvarların altına boylu boyunca uzanan ve yükü bir hat boyunca zemine aktaran temel türüdür.

Sürekli temel kesiti şu şekilde olmalıdır: 1. Minimum Kiriş Yüksekliği: Temel kiriş yükseklikleri, yükten bağımsız olarak net açıklığın 1/10'undan az olamaz. 2. Kolon Bağlantısı: Sürekli temel, her zaman iki kolon arasında yer almalı ve saplama bağlantı yapılmamalıdır. 3. Donatı Düzeni: Mesnet bölgelerinde donatı yığılmalarını önlemek için ampatmanlara yayılabilir. 4. Kesit Tesirleri: Konsol temel kirişleri, ara kirişlerin kesit tesirlerini azaltarak daha ekonomik ve güvenli bir çözüm sunar. 5. Yalıtım: Sürekli temellerin yalıtım düzeni zor olduğundan, bazı durumlarda yerine radye/plak temeller tercih edilebilir.

Sürekli temelin minimum kalınlığı 50 cm olmalıdır.

Gökdelenin temeli şu aşamalarla yapılır: 1. Arazi Seçimi ve Zemin Etüdü: Jeolojik etüdler ve zemin araştırmaları yapılarak, gökdelenin inşa edileceği arazi seçilir. 2. Temel Kazısı: İnşaat alanında büyük ve derin bir kazı yapılır. 3. Temel İnşası: Temel, betonarme kazıklar zemine yerleştirilerek ve beton dökülerek güçlendirilir. 4. Temel Hazırlığı: Su yalıtımı, zemin iyileştirmesi ve temel anketi gibi uygulamalar yapılır.

Temel beton, yapıların zeminini sağlamlaştırmak için kullanılan beton türüne verilen addır. Bu beton türü genellikle bina temelleri, köprü ayakları ve sulu alanlarda tercih edilir.

Derin kazı ve serbest kazı inşaat alanında iki farklı kazı türünü ifade eder: 1. Serbest Kazı: Doğal zeminin üstünde, kazı veya temel kotunun en düşük arazi kotundan geçen yatay düzlem üzerinde kalan kısımdır. 2. Derin Kazı: Doğal zeminin kotunun altında, serbest kazının altındaki kısımdır.

Radye jeneral temelin en önemli özelliği, üzerine gelen yükleri eşit şekilde zemine aktarmasıdır.

Sömel üst kotu, temelin üst kotunun, toprak üst kotundan en az don derinliği kadar aşağıda olması gereken seviyeyi ifade eder.

Betonarme yüzeysel temel, yapı yüklerini zemin seviyesine yakın bir derinlikte güvenli bir şekilde taşıyan temel türüdür. Başlıca betonarme yüzeysel temel çeşitleri şunlardır: 1. Tekil (Münferit) Temel: Her kolonun altına ayrı ayrı yerleştirilen ve yükü doğrudan zemine aktaran temel elemanlarıdır. 2. Sürekli (Mütemadi) Temel: Duvarların altına boylu boyunca uzanan ve yükü bir hat boyunca zemine aktaran temel türüdür. 3. Radye Temel: Tüm yapının altına yayılan geniş bir betonarme plaka şeklinde inşa edilen temel türüdür.

Radye temel ve kirişli radye temel arasındaki temel fark, kirişlerin kullanılmasıdır. Radye temel, yapının tüm taban alanını kaplayan ve yükü geniş bir alana yayarak zemine aktaran bir temel türüdür. Kirişli radye temel ise, beton plakayı destekleyen betonarme kirişlerden oluşur.