Tekerleme

"Kartal kalkar, dal sarkar" tekerlemesi, kelimelerin zıtlık içeren hareketlerini bir ritim içinde aktaran ve doğadaki dengeyi anlatan bir tekerlemedir. Anlamı: Kartal dala konunca dal aşağı sarkar, kartal havalanınca dal tekrar eski haline döner.

Aç Kapıyı Bezirgân Başı tekerlemesi şu şekilde söylenir: > Aç kapıyı bezirganbaşı, bezirganbaşı Kapı hakkı ne verirsin, ne verirsin Arkamdaki yadigar olsun, yadigar olsun Bir sıçan, iki sıçan, üçüncüsünde dolaba kapan.

"Güneş Aça Dünya Döne Döne" ifadesi, gezegenler tekerlemesi içinde yer almaktadır.

"Bu tarlaya bir şinik tekerlemesi" Zeki Müren'e aittir.

Keklik dadanması tekerlemesi, Zeki Müren'e aittir.

"El kutusu" ifadesi iki farklı bağlamda kullanılabilir: 1. Oyun Tekerlemesi: "Kutu kutu pense" tekerlemesi, aslında Fransa'da "écoutez écoutez pensez" adıyla oynanan ve "dinle, dinle düşün" anlamına gelen bir oyunun Türkçeye uyarlanmış halidir. 2. Hediye Kutusu: Genel anlamda ise "hediye kutusu", içinde çeşitli hediyelerin bulunduğu, özel günlerde sevdiklerimize sürprizler yapmak için hazırlanan bir ambalajdır.

"Komşu, komşu huu" tekerlemesini çocuklar söyler.

Farfaracı Fikriye ile ilgili tekerleme şu şekildedir: "Farfaracı Fikriye ile favorili faso fiso Fahri, Fatsalı Fatma’yı görünce, fesleğenci feylesof Feyyaz’ı fındıkçı Ferhunde’yi anımsatarak feveran ettiler".

"Bir varmış, bir yokmuş, develer tellal iken, eski hamam içinde" sözü, masal tekerlemelerine aittir.

"Pazara Gidelim Bir Tavuk Alalım" tekerlemesi, tavuk hayvanıyla ilgilidir.

"O pikap, bu pikap" ifadesi, bir tekerleme olarak kullanılmaktadır.

Kerkük'ün en meşhur tekerlemesi olarak "Güle naz, bülbül eyler güle naz" tekerlemesi bilinmektedir.

"3 kere aaa, 3 kere bbb", bir alfabe tekerlemesidir. Bu tekerlemenin bir kısmı şu şekildedir: > 3 kere aaa 3 kere bbb Alfabe Sütlü kahve Miki fare Eteğimin pilesi Saçımın lülesi Ay çok mersi çok mersi Ben seni saat 10'da Köşe başı Çin lokantasında bekliyorum Gelmezsen küsüyorum Mektubunu kesiyorum Çiçeğini atıyorum Ama eğer gelirsen Ben seni çok seviyorum. Tekerlemenin amacı, alfabeyi eğlenceli bir şekilde öğretmektir.

"Portakalı Soydum" tekerlemesi, bir çocuğun oyun öncesi söylediği ritimli bir sayışma tekerlemesidir. Tekerlemenin hikayesi şu şekildedir: 1. Portakalı soydum. 2. Baş ucuma koydum. 3. Ben bir yalan uydurdum. 4. Duma duma dum. 5. Kırmızı mum. Bu tekerleme, oyunun kurallarını belirlemek veya takıma oyuncu seçmek için kullanılır.

"Ya şundadır ya bunda" tekerlemesi, anonim halk şiiri olarak çocuklara aittir.

En zor tapmacalar arasında şunlar sayılabilir: 1. "A, B ve C" adlı üç tanrının kimliğinin üç evet-hayır sorusuyla belirlenmesi gereken mantık bulmacası. 2. "Kınıklı kılıbık kırpıntı Kıyasettin" tekerlemesi. Bu tekerlemenin söylenmesi oldukça zordur. 3. Uzay aracı ve astronot (kozmonot) cevaplı bilmeceler.

"Olmayasın 3 beldenin birinden" sözü, Osmanlı döneminde Koca Ragıp Paşa'ya atfedilen bir tekerlemedir.

"Al bu takatukaları takatukacıya götür. Takatukacı bu taka tukaları takatukalatmazsa al bu takatukaları takatukacıdan takatukalatmadan geri getir" ifadesi, bir tekerlemenin parçasıdır. Bu tekerlemenin anlamı şu şekilde açıklanabilir: "Al bu takatukaları takatukacıya götür" kısmı, tütün tabakalarını tabakacıya götürmek anlamına gelebilir. "Takatukacı bu taka tukaları takatukalatmazsa" kısmı, tabakacının tabakaları yapmaması durumunda anlamına gelebilir. "Al bu takatukaları takatukacıdan takatukalatmadan geri getir" kısmı ise tabakaları yaptırmadan geri almak anlamına gelebilir. Takatuka, mermer gibi taş zeminlerde çıkardığı seslerden ötürü kullanılan bir terimdir. Tekerlemenin tam anlamı, bağlamına göre farklı şekillerde yorumlanabilir.

Dombaylı dümbül düdükçü tekerlemesi şu şekildedir: "Dombaylı dümbül düdük dümbelekçi düdükçünün debdebe delisi dadaylı dedikoducu didaktik dedesi Dodurgalı didikçi dudu dadısı ile dudaksıllaştırmadıkları için durup dinlenmeden dadadididödödududüdüdododıdı dedi durdu".

"Develer top oynarken eski hamam içinde" dizesi, Pertev Naili Boratav'ın "Zaman Zaman İçinde" adlı eserinde yer alan bir tekerlemedir.