Taksonomi

2023 LGS Türkçe sorularına yönelik yapılan bir araştırmada, soruların Yenilenmiş Bloom Taksonomisi'ne (YBT) göre şu şekilde dağıldığı belirlenmiştir: Anlama/kavramsal bilişsel/bilgi boyutu: 12 soru. Hatırlama/işlemsel bilişsel/bilgi boyutu: 4 soru. Anlama/işlemsel: 2 soru. Anlama/olgusal: 1 soru. Hatırlama/olgusal: 1 soru. Bilişsel boyutta ise uygulama, çözümleme, değerlendirme ve yaratma basamaklarında soru bulunmamaktadır. Araştırmada, LGS Türkçe sorularında öğrencilerin üst düzey düşünme becerilerini ölçecek açık uçlu sorulara ve üstbilişsel bilgi boyutunu ölçen sorulara yer verilmesi önerilmiştir.

İngilizce'de canlılar omurgalılar (vertebrates) ve omurgasızlar (invertebrates) olarak iki ana kategoriye ayrılır. Ayrıca, daha spesifik sınıflandırmalar şu şekildedir: Memeliler (Mammals): Köpek, aslan, balina, kanguru gibi. Sürüngenler (Reptiles): Timsah, kertenkele, yılan, komodo ejderi. Kuşlar (Birds): Kuş, kanarya, papağan. Balıklar (Fish): Tatlı su balığı, tuzlu su balığı, somon, köpek balığı. Bu sınıflandırmalar, canlıların gözlemlenebilir fiziksel özelliklerine ve evrimsel akrabalıklarına dayanır.

Mavi peri kuşu, Irenidae familyasına bağlı bir kuş cinsidir. Bazı diğer aile ve cins bilgileri: Takım: Passeriformes (ötücü kuşlar). Cins: Irena. Bazı türler: Amerikan peri mavi kuşu, Asya peri mavi kuşu, Filipin peri mavi kuşu.

Evet, binominal (ikili) isimde birinci kelime cins adı, ikinci ise tür (epitet) adıdır. Örneğin, Rosa canina binominal isminde Rosa cins adı, canina ise tür adıdır. Binominal isimlendirme, Carl Linnaeus tarafından 1753 yılında geliştirilmiştir.

Filgiller (Elephantidae), fillerin yanı sıra, mamutlar gibi soyu tükenmiş akrabalarını da içeren bir taksonomik familyadır. Günümüzde yaşayan filgiller türleri: Afrika fili (Loxodonta); Asya fili (Elephas). Soyu tükenmiş filgiller türleri: Mamut (Mammuthus).

Biyolojide takson hiyerarşisi, canlıların sınıflandırılmasında kullanılan bir sistemdir ve şu şekilde sıralanır: 1. Alan (Domain). 2. Alem (Regnum veya Kingdom). 3. Şube/Filum (Phylum). 4. Sınıf (Class). 5. Takım (Order). 6. Aile/Familya (Family). 7. Cins (Genus). 8. Tür (Species). Bu hiyerarşi, organizmaların genelden özele doğru sınıflandırılmasını sağlar. Örneğin, insanlar için bu hiyerarşi şu şekilde görünür: - Alan: Eukaryota. - Alem: Animalia (Hayvanlar). - Şube: Chordata (Kordalılar). - Sınıf: Mammalia (Memeliler). - Takım: Primatlar. - Aile: Hominidae. - Cins: Homo. - Tür: sapiens.

Taksonomiye göre ölçme değerlendirme, Bloom'un revize edilmiş taksonomisi gibi sınıflamalara dayanarak yapılan değerlendirme süreçlerini ifade eder. Bloom'un revize edilmiş taksonomisine göre ölçme değerlendirme şu özellikleri içerir: Gerçek yaşam problemleri ve uygulamalı etkinlikler: Gerçek yaşamda karşılaşılan problemlerin çözümü için uygulamalı etkinliklere odaklanılır. Üst düzey düşünme becerileri: Problem çözme ve derin anlama vurgulanır; öğretmenler öğrencilere strateji analizinde yardımcı olur. Performans değerlendirme: Bilginin tekrarı yerine yapılandırılması hedeflenir ve performans değerlendirme için dereceli puanlama anahtarları (rubrik) kullanılır. Çoklu yaklaşım: Ölçme ve değerlendirmede çeşitlilik ön plandadır. Ayrıca, biçimlendirici değerlendirme ve sonuca yönelik değerlendirme gibi farklı değerlendirme türleri de taksonomiye göre ölçme değerlendirmenin bir parçasıdır.

Hayır, kirpi ve oklu kirpi aynı familyada değildir. Kirpiler, Erinaceidae ailesine mensup memeli canlılardır. Hystricidae familyası: Afrika, Avrupa ve Asya'da yaşayan oklu kirpileri içerir. Erethizontidae familyası: Kuzey, Orta ve Güney Amerika'da bulunan oklu kirpileri kapsar.

Familyalar ile ilgili genel özelliklerden bazıları şunlardır: Ortak karakterler. Sınıflandırma. Adlandırma. Hiyerarşi. Farklılık. Familyalar hakkında daha fazla bilgi için aşağıdaki kaynaklara başvurulabilir: acikders.ankara.edu.tr; tr.wikipedia.org; quizlet.com; azbitki.com; dersimiz.com.

9. sınıf biyoloji akrabalık ilişkisi, canlıların benzerlikleri ve akrabalık derecelerine göre gruplandırılması anlamına gelen sınıflandırma ile açıklanır. Sınıflandırmada kullanılan bazı akrabalık kriterleri: Homolog organlar: Kökenleri aynı, görevleri aynı veya farklı olan organlardır. DNA ve protein benzerliği: Farklı organizmalarda aynı işlevi gören proteinlerin aminoasit dizileri veya DNA dizileri arasındaki benzerlik. Embriyonik gelişim: Türlerin yakın geçmişte olmasa da ortak bir atada buluştuklarını gösteren benzerlikler. Hücresel yapı: Hücresel yapıların benzerliği. Biyokimyasal özellikler: Canlıların biyokimyasal özelliklerinin benzerliği. Sınıflandırma, yapay (suni) ve doğal (filogenetik) olarak iki şekilde yapılır.

Dikenli ofiyokom, Animalia (hayvanlar) aleminde yer alır. Ayrıca, şu sınıflara dahildir: Echinodermata (derisidikenliler) şubesi; Ophiuroidea sınıfı; Ophiocoma cinsi.

Kamçılılar (Mastigophora veya Flagellata) sınıfı, aşağıdaki alt sınıf ve takımlara ayrılır: Alt sınıf Phytomastigophora. Takımlar: Chrysomonadida; Coccolithophorida; Slicoflagellida; Euglenida; Volvocida; Cryptomonadida; Dinoflagellida; Cystoflagellida; Cholromonadida; Ebriida. Alt sınıf Zoomastigophora. Takımlar: Protomonadida; Kinetoplastida; Diplomonadida; Polymastigida; Bicosoecida; Retortamonadida; Oxymonadida; Rhizomastigida. Alt sınıf Opalinata. Ayrıca, kamçılılar serbest, asalak veya çürükçül olarak da sınıflandırılabilir.

Hayır, armadillo ve porsuk aynı değildir. Armadillo, Cingulata takımında yer alan, yalnızca Dasypodidae ve Chlamyphoridae familyasındakilerin hayatta kaldığı zırhlı plasentalı memelilerin ortak adıdır. Porsuk ise, Mustelida ailesi, etobur sınıfına ait bir hayvan türüdür. Bu iki hayvan, farklı sınıflara ve özelliklere sahiptir.

Hayır, piton ve boa yılanı aynı şey değildir; bunlar, Ophidiidae ailesine ait iki farklı yılan türüdür. Pitonlar ve boalar, büyük ve güçlü yılanlardır. Pitonlar, Afrika ve Asya'ya özgüdür ve özellikle Australo-Papua bölgesinde çeşitlidir. Boalar ise dünya genelinde, özellikle tropikal ve subtropikal bölgelerde bulunur.

Ökaryotlar, dört alemde bulunur: 1. Animalia (Hayvanlar). 2. Fungi (Mantarlar). 3. Plantae (Bitkiler). 4. Protista (Protistler). Protista alemi, bitki, hayvan ve mantar olarak sınıflandırılamayan canlıları içerir ve bazı biyologlar tarafından kabul görmez.

Sölenterler (Cnidaria), dört ana gruba ayrılır: 1. Anthozoa. 2. Scyphozoa. 3. Cubozoa. 4. Hydrozoa. Ayrıca, Staurozoa son zamanlarda Scyphozoa'nın bir alt grubu yerine kendi başına bir sınıf olarak kabul edilmiştir.

Taksonomik cins ve tür adı, canlıların sınıflandırılmasında kullanılan ikili adlandırma (binomial nomenclature) sistemine göre belirlenir. Cins adı (genus), organizmanın genel karakteristiklerine göre belirlenir ve büyük harfle başlar. Tür adı (species), organizmanın spesifik karakteristiklerine göre belirlenir ve küçük harfle başlar. Her iki ad da italik veya eğik yazı ile yazılır. Örnek: İnsanın taksonomik adı Homo sapiens'tir.

Modern taksonomi ve klasik taksonomi arasındaki temel farklar şunlardır: 1. Sınıflandırma Yöntemleri: - Klasik taksonomi, dış görünüş ve anatomik özelliklere dayanarak canlıları gruplandırırdı. - Modern taksonomi, genetik, moleküler biyoloji ve evrimsel özellikler gibi bilimsel verilere dayanır. 2. Evrimsel İlişkiler: - Klasik taksonomi, evrimsel akrabalık ilişkilerini anlamada yetersizdi. - Modern taksonomi, canlıların evrimsel süreçte birbirleriyle nasıl ilişkilendiğini daha net bir şekilde ortaya koyar. 3. Kullanılan Terimler: - Klasik taksonomi, alem, şube, sınıf, takım, familya, cins ve tür gibi terimleri kullanır. - Modern taksonomi, bu terimlerin yanı sıra "domain" gibi yeni kategoriler de ekler. 4. Güncellik: - Klasik taksonomi, zamanla güncellenmemiş ve evrimsel değişiklikleri yansıtmamıştır. - Modern taksonomi, sürekli olarak yeni veriler ve teknolojilerle güncellenir.

Biyolojide 3 domain ve 6 alem şu şekildedir: Domainler. Eukarya. Bacteria. Arcea. Alem. Bakteri. Arkebakteri. Protista. Bitki. Mantar. Hayvan. Günümüzde canlıların sınıflandırılmasında 3 domainli ve 6 âlemli sistem kullanılmaktadır.

Evet, kılıç balığı ve Xiphias aynı canlıyı ifade eder. Xiphias gladius olarak bilimsel adı bilinen kılıç balığı, Xiphiidae familyasından üst çenesi kılıç gibi uzamış yırtıcı bir balık türüdür.