SosyalEleştiri

Soorarai Pottru, kendi havayolu şirketini kurma hayalinin peşinden giden azimli bir adamın öyküsünü anlatıyor. Film, gerçek bir hikâyeden ilham almıştır. Hikayenin merkezindeki Nedumaaran Rajangam (Suriya), Madurai köyünde yaşayan bir okul öğretmenin oğludur? Ayrıca, film, sınıf farklılıkları, eşitsizlikler ve imkânsız denilen hedeflere karşı verilen evrensel bir direnişin de simgesi olarak görülebilir.

Şermin Yaşar'ın "Abartma Tozu" kitabı, mizahi bir dille günümüz toplumundaki bazı sorunları ele alır. Kitabın bazı konuları: Tüketim toplumu: İnsanlar gereksiz ve sürekli tüketim yapmaktadır. Sağlıklı yaşam takıntısı: Sağlıklı yaşama aşırı önem verilmesi ve bunun bir takıntıya dönüşmesi. Dijitalleşme: Dijitalin insan ilişkilerini zayıflatması. Eğitim ve başarı: Okul başarısının, insanî erdemlerin önüne geçmesi. Ebeveyn baskısı: Ebeveynlerin çocuklarını kendilerine benzetmeye çalışması. Kitap, bu sorunları bir çocuğun gözünden anlatır ve eleştirel bir bakış sunar.

Çek sineması, tarihi ve kültürel önemi ile dünya sinemasında öne çıkmaktadır. Önemli noktaları: Tarihsel gelişim: Çek sineması, Avusturya-Macaristan dönemine kadar uzanan köklü bir geçmişe sahiptir. Altın çağ: 1960'lar, Çekoslovak sinemasının "altın çağı" olarak kabul edilir. Etkisi: Çek Yeni Dalgası, Fransız Yeni Dalgası gibi diğer sinema akımlarına ilham vermiştir. Çeşitlilik: Çek sineması, canlandırma, kukla ve stop-motion gibi teknikleriyle de dikkat çeker.

"Efendisizler Korosu", bir grup sıradan insanın yaşamlarını, hayallerini ve mücadelelerini mercek altına alarak modern yaşamın getirdiği yabancılaşma ve yalnızlık temalarını işler. Kitapta, kapitalizmin etkileri, eşitsizlik ve adalet konuları da ele alınır. Ayrıca, anarşizm hayalleri kuran bir şefin yönettiği bir koronun hikayesi anlatılır.

"Dünyanın gidişi acayip oldu" ifadesi, Ruhsati'nin "Bir Vakte Erdi ki Bizim Günümüz" adlı şiirinde geçen bir dizedir. Şiirin ilgili kısmı şu şekildedir: > Dünyanın gidişi acayip oldu Koyun belli değil kurt belli değil. Bu dize, dünyanın düzeninin bozulduğunu, adaletin kaybolduğunu ve belirsizliğin hakim olduğunu ifade eder. Ayrıca, bu ifade Mehmet Bozdoğan'ın bir şarkısının adı olarak da kullanılmaktadır.

Jerichow filmi, Afganistan'da askerlik yaparken ordudan ihraç edilen Thomas'ın, memleketi Jerichow'a döndükten sonra tanıştığı Türk girişimci Ali'nin şoförü olarak işe girmesini ve Ali'nin eşi Laura ile aralarında başlayan duygusal yakınlığın bir aşk üçgenine dönüşmesini anlatıyor. Film, kapitalizmin yarattığı hırs kültürüne sert bir eleştiri sunarken, gerilim türünün kurallarıyla da oynuyor. Ali karakteri, görünüş, tutum ve davranışları bakımından oldukça klişe bir Türk imajı oluşturuyor.

Karikatürlerde iş hayatı çeşitli şekillerde anlatılabilir. Örneğin, iş hayatında karşılaşılan iki tür karakteri anlatan bir karikatürde, bir grup problem çıktığında sorumluluk alarak sessizce çözerken, diğer grup ise kahramanlık hikayesi çıkararak şov yapma derdinde olanlar olarak tasvir edilir. Ayrıca, iş hayatı ile ilgili insan kaynakları süreçlerini veya iş kazalarını ele alan karikatürlere de rastlanır. İş hayatını anlatan karikatürlere şu sitelerden ulaşılabilir: elemanuzmani.com; yalininsan.blogspot.com; esrakorkmaz.wordpress.com.

Thomas More'un "Ütopya" kitabının özeti şu şekildedir: Ütopya'nın Tanıtımı: "Ütopya" kelimesi "olmayan yer" anlamına gelir. Toplum Yapısı: Mülkiyet sahibi olunmasına izin verilmez ve insanlar evlerini on yılda bir değiştirir. Toplum, şefler (flarklar) aracılığıyla yönetilir ve kararlar meclis içi görüşmelerle alınır. İnsanlar günde altı saat çalışır ve ürünler ortak depolarda biriktirilir. Herkes istediği dine inanmakta özgürdür ve dinsel baskı yasaktır. Diğer Unsurlar: Savaş, gereksiz ve alçaltıcı bir konu olarak görülür. Para kullanılmaz; değerler altın ve gümüş gibi şeylere önem verilmez. İnsanlar tek tip giyinir ve giyimlerde kadın-erkek veya evli-bekar gibi küçük farklılıklar vardır. More, kitabında dönemin İngiltere'sine bir eleştiri getirir ve Platon'un "Devlet" eseri gibi çeşitli antik dönem düşünürlerinden ve Hristiyanlık içi tartışmalardan esinlenir.

Tüketim toplumu temalı filmler, genellikle toplumsal eşitsizlikler, gelir düzensizlikleri ve ultrakapitalist sistem gibi konuları ele alır. Örneğin, 2011 yapımı "In Time" filmi, yaşlanmanın 25 yaşında sabitlendiği ve zamanın sınıfsal farklılıkları belirlediği bir dünyayı anlatır. Bir diğer örnek, 1999 yapımı "Fight Club" filmidir. 2018 yapımı "100 Things" filmi ise, tüketim toplumunun bireyleri nasıl gereksiz ihtiyaçlarla yönlendirdiğini ve bu süreçte insanların nasıl yabancılaştığını konu alır.

Sagopa Kajmer'in "Analiz" şarkısı, içe dönüş ve öz analize derinlemesine dalan, insan doğasının karmaşıklıklarını, psikolojik mücadeleleri ve toplumsal dinamikleri inceleyen bir şarkıdır. Şarkının anlattığı bazı konular şunlardır: İçsel çalkantılar ve duygusal çatışma. Toplum eleştirisi. Geçmişin etkisi. Çaresizlik ve karamsarlık. Öfke ve hırs. Ayrıca, şarkının sözleri, "not aldım, not edildi, özrü diledim, reddedildi; yaşadım, yanıldım, resmedildi; günahın payını buldum" gibi ifadelerle, analiz yapma ve gerçekleri bulma temasını da işler.

Emine Işınsu'nun "Canbaz" kitabı, 1970'lerin Türkiye'sinin çalkantılı ve huzursuz dönemini sanatsal bir dille anlatır. Kitabın bazı konuları: Sağ-sol çatışması. Sendikal mücadeleler. Bireysel hikayeler. Medya eleştirisi. Kitabın ana fikri, gruplaşmaların kimseye fayda sağlamadığı ve daha insancıl, barışçıl bir yöntemin gerekliliğidir.

"Bir Değirmendir Bu Dünya" kitabı, Cahit Zarifoğlu'nun kıvrak zekâsı ve ince yetenekleriyle kurduğu bir çağrışımlar evrenidir. Kitapta ele alınan bazı konular: Maddileşen dünyada kişinin köklerine dönmesi; Dünya değirmeninin insanı nasıl öğüttüğü; Hayal gücünün önemi; İslam'a göre yaşama ve sorumluluk. Zarifoğlu, bilgi ve düşüncelerini ustalıkla bir araya getirerek, olayların ve eşyaların arkasındaki manaya, hayranlık uyandıran bir muhakeme yeteneği ve hayal gücüyle bakmaktadır.

Toni Erdmann, çift kişilikli yaşlı bir adamın, yetişkin kızıyla yeniden bağlantı kurabilmek için muzip bir tavırla onun hayatına girmeye çalışmasını konu alır. Film, baba-kız ilişkisi üzerine odaklanırken, ezenler ve ezilenler arasındaki ilişki ile yaşamı fazla ciddiye alanlar ve anlamsız bulanlar arasındaki dinamikleri de ele alır. Yönetmen Maren Ade, filmi oluştururken komedyen Andy Kaufman'dan etkilenmiştir.

Refik Halit Karay'ın "Küs Ömer" adlı hikayesi, üçüncü tekil şahıs ağzından, tanrısal bakış açısıyla yazılmıştır.

Tevfik Fikret'in "Han-ı Yağma" şiiri, 1912 yılında kaleme alınmış olup, İttihat ve Terakki iktidarının yolsuzluklarını ve kötü yönetimini eleştirmektedir. Şiirde, ülkenin durumu bir yağma sofrasına benzetilmiş ve yöneticilerin fütursuzca ülke kaynaklarını tükettiği, adam kayırdığı ve çalıp çırptığı ifade edilmiştir. Şiirin bazı dizeleri şu şekildedir: "Bu sofracık, efendiler – ki iltikaama muntazır / Huzurunuzda titriyor – bu milletin hayatıdır; / Bu milletin ki mustarip, bu milletin ki muhtazır!". "Yiyin efendiler yiyin, bu han-ı iştiha sizin, / Doyunca, tıksırınca, çatlayıncaya kadar yiyin!". "Verir zavallı memleket, verir ne varsa, malını / Vücudunu, hayatını, ümidini, hayalini / Bütün ferağ-ı halini, olanca şevk-i balini". Şiir, aynı zamanda eski yönetimle yeni arasındaki benzerlikleri, mülkiyetin paylaşımı konusundaki hareketlerde aramaktadır. Cemil Meriç, bu şiirin Victor Hugo'dan araklama olduğunu iddia etmiştir.

Nihat Behram'ın "Kız Ali" romanı, Ali adlı kahramanın karanlık ve acımasız bir dünyada geçen hayatını anlatır. Ali, "karanlıktaki kentler"de doğmuş ve "aydınlıktaki kentler"e kaçmaya çalışan bir çocuktur. Ali, sık sık gözaltına alınmış, damgalanmış ve dövülmüştür. Behram, yoğun şiirsel bir dil kullanarak merhametsiz bir dünyayı eleştirir. Daha önce "Lanetli Ömrün Kırlangıçları" adıyla bilinen roman, 1992 yılında "Peter Hammer" yayınevi tarafından "Schwalben Des Verrückten Lebens" adıyla yayımlanmış ve Frankfurt Kitap Fuarı'nda büyük ilgi görmüştür.

Megadeth'in "Peace Sells... But Who's Buying?" şarkısı, politik ve sosyal bir duruş sergiler. Sözlerde, toplumsal farkındalık içeren bir dil kullanılır ve adaletsizlik, eşitlik ile barış kavramları sorgulanır. Ayrıca, "Peace Sells" şarkısı, grubun maskotu Vic Rattlehead'in harap haldeki Birleşmiş Milletler Genel Merkezi önünde göründüğü albüm kapağıyla da dikkat çeker.

"Dünyanın Sonundan Çok da Bir Şey Beklemeyin" (Do Not Expect Too Much from the End of the World), geç dönem kapitalizmi ve internet kültürünü eleştiren bir filmdir. Filmin konusu: Çokuluslu bir şirket adına çalışan bir prodüksiyon asistanı, Romanya'nın Bükreş kentinde dolaşarak iş kazaları sonucu yaralanan çeşitli vatandaşlarla röportaj yapar ve bunlardan birini "iş güvenliği" videosunda oynatır. Ana temalar: Dijital dünya ile politik toplum eleştirisi. Hızlı teknolojik gelişimin insanlar üzerindeki etkisi. Modern yaşamın getirdiği sosyal ve ekolojik sorunlar. Film, Romanya'nın Oscar adayı olmuştur.

Siham-ı Kaza, 17. yüzyıl Divan şairi Nef’i’nin ağır hicivlerinin toplandığı bir eserdir. “Kaza Okları” anlamına gelen eser, şairin dönemin devlet adamları ve şairlerine yönelik ahlak ve edep dışı bir üslupla eleştirilerini içerir. Bazı özellikleri nedeniyle edebi bir eser olarak değerlendirilmese de, dönemin sosyal hayatıyla ilgili betimlere sahiptir. Eser, Nef’i’nin ölümüne de sebep olmuştur; çünkü hicivleri nedeniyle başına gelen olaylar, “Engerek yılanının öldürülmesinde bir sakınca yoktur” şeklinde düşünen bir kitlenin oluşmasına zemin hazırlamıştır.

"Ne Rodis'in Krasivoy" (Türkçe: "Güzel Doğmamış") telenovelası, sade görünümlü bir sekreter olan Katya Pushkareva'nın aşk ve mutluluk hayallerini konu alır. Telenovela, Kolombiyalı "Yo Soy Betty La Fea" dizisinin bir Rus uyarlamasıdır.