Rüzgarlar

Bafra'da kışlar genellikle ılıman geçer. Bafra'nın en soğuk zamanı Şubat ayıdır ve bu dönemde sıcaklık ortalama 4°C'ye kadar düşebilir. Bafra, kış aylarında karla kaplı manzaraları ve yerel kültürü keşfetme imkanı sunar. Daha fazla bilgi için aşağıdaki kaynaklar kullanılabilir: gezebilirsin.com; gezinomi.com; gezimanya.com.

Sultanbeyli'nin soğuk olmasının başlıca nedenleri şunlardır: Kış aylarında düşen yağışlar. Soğuk hava kütlelerinin etkisi. Sultanbeyli, tipik olarak Akdeniz iklimi ile karasal iklimin birleşimi olan bir iklime sahiptir. Sultanbeyli'de en soğuk ay Ocak'tır; bu ayda ortalama düşük sıcaklık 3°C iken yüksek sıcaklık 8°C düzeyindedir.

Çerkezköy'de havanın soğuk olmasının nedeni, yılın belirli dönemlerinde serin mevsimlerin yaşanmasıdır. Serin mevsim, 28 Kasım'da başlayıp 23 Mart'a kadar süren ve günlük ortalama yüksek sıcaklığın 11°C'nin altında olduğu dönemdir. Hava durumu ile ilgili güncel tahminler için aşağıdaki siteler kullanılabilir: yandex.com.tr; accuweather.com; weather.com; mgm.gov.tr.

Kış aylarında etkili olan bazı rüzgarlar şunlardır: Karayel. Poyraz. Gündoğusu. Ayrıca, Balkan Yarımadası’ndan Kuzey Ege kıyılarına doğru esen soğuk rüzgarlar etezien, Fransa’nın iç kesimlerinden Rhone Vadisi’ni izleyerek Akdeniz kıyılarına doğru kışın esen soğuk rüzgarlar mistral, Yugoslavya’nın iç kesimlerinden Adriyatik Denizi kıyılarına doğru esen soğuk rüzgarlar ise bora olarak adlandırılır.

Denizler üzerinde farklı rüzgarların esmesinin nedeni, kara ve denizlerin gün içinde farklı ısınması ve bu ısınmanın oluşturduğu basınç farklılıklarıdır. Gündüz: Karalar denizlerden daha çabuk ısınır ve alçak basınç alanı oluştururken, denizler yüksek basınç alanı oluşturur. Gece: Karalar denizlere göre daha çabuk soğur ve yüksek basınç alanı oluştururken, denizler alçak basınç alanı oluşturur.

Alize rüzgarları, 30° kuzey ve 30° güney paralelleri çevresindeki dinamik yüksek basınç kuşaklarından, ekvatora doğru olan rüzgarlardır. Özellikleri: Yön: Kuzey Yarım Küre'de kuzeydoğudan güneybatıya; Güney Yarım Küre'de güneydoğudan kuzeybatıya doğru eser. Hız: 15-30 km arasında değişir. Etki Alanı: Karaların doğu kıyılarında bol yağışlara neden olurken, kara içlerinde ve karaların batı kıyılarında kuru rüzgarlar olarak eser. Önemi: Tarih boyunca denizcilik ve ticaret için büyük önem taşımış, yelkenli gemilerin Atlantik Okyanusu’nu geçmesini kolaylaştırmıştır. Alize rüzgarları, adını Fransızca’da ‘eşit’ veya ‘düzenli’ anlamına gelen “alisé” kelimesinden alır.

Kış mevsiminde sıcak eserek sıcaklığı artıran rüzgarlar föhn (fön) ve hamsin rüzgarlarıdır. Föhn rüzgarı, Alpler, Himalayalar ve And Dağları gibi dağ sıralarında, hava kütlesinin dağ yamacından aşağı doğru alçalmasıyla oluşur. Hamsin rüzgarı, Büyük Sahra'dan Mısır ve Libya kıyılarına doğru esen, sıcak, kuru ve toz yüklü bir çöl rüzgarıdır.

Alize ve batı rüzgârları, sürekli rüzgârlar grubuna girer. Alize rüzgârları, her iki yarım kürede 30° enlemlerindeki dinamik yüksek basınç kuşaklarından Ekvator’daki termik alçak basınç alanlarına doğru eser. Özellikleri. Kuzey Yarım Küre'de kuzeydoğudan, Güney Yarım Küre'de güneydoğudan eser. Tropikal kuşakta etkili olan rüzgârlardır. Ekvator'a okyanus nemini getirerek bol yağışa neden olur. Sıcak ekvatoral okyanus sularını harekete geçirerek sıcak okyanus akıntılarını başlatır. Batı rüzgârları, her iki yarım kürede 30° ile 60° enlemleri arasında eser. Özellikleri. Kuzey Yarım Küre'de güneybatıdan, Güney Yarım Küre'de kuzeybatıdan eser. Orta kuşakta etkili olan rüzgârlardır. Kıtaların batı kıyılarına bol yağış bırakır. Okyanus akıntılarına ve yönlerine etki eder.

Rüzgârlar, hava veya diğer gazların gezegen yüzeyine göre doğal hareketleridir. Başlıca rüzgâr türleri: Sürekli rüzgârlar: Kutup rüzgârları, batı rüzgârları, alizeler. Mevsimlik rüzgârlar: Yaz ve kış musonları. Yerel rüzgârlar: Meltemler, fön rüzgârları, sıcak ve soğuk yerel rüzgârlar. Tropikal rüzgârlar: Tayfun, hortum, kasırga. Rüzgârların oluşma sebepleri: Dünya’nın farklı bölgelerindeki sıcaklık ve basınç farklılıkları. Güneş’in bazı bölgeleri daha çok ısıtması, bu bölgelerdeki havanın daha sıcak ve hafif olması. Dünyanın dönüşü (Coriolis etkisi).

Kar ekini getiren rüzgar, poyraz olarak adlandırılan kuzeydoğu yönünden esen rüzgardır. Poyraz, kışın kar ve soğuk getirir.

Uzak Doğu rüzgarları, Asya kıtası ile çevresindeki denizler arasında yıl içindeki farklı ısınma ve soğuma nedeniyle oluşan basınç farkları nedeniyle eser. İki ana türü vardır: 1. Yaz Musonu: Yazın Asya kıtası çabuk ısınıp alçak basınç alanı oluştururken, geç ısınan Hint Okyanusu yüksek basınç alanı halindedir. 2. Kış Musonu: Kış mevsiminde Asya içleri soğuyup yüksek basınç alanı oluşurken, güneyindeki Hint Okyanusu ve güneydoğusundaki Büyük Okyanus alçak basınç alanı halindedir.

Bunker rüzgarları, kutup bölgelerinden 60° enlemlerindeki dinamik alçak basınç alanlarına doğru esen soğuk rüzgarlardır. Bunker rüzgarlarının oluşmasının başlıca nedenleri: Sıcaklık farkı: Kutuplardaki termik yüksek basınç alanları ile 60° enlemlerindeki dinamik alçak basınç alanları arasındaki sıcaklık farkı. Dünya'nın dönüşü: Dünya'nın kendi ekseni etrafındaki dönüşü, rüzgarların yönünde sapmalara yol açar.

Türkiye'de tropikal rüzgar olarak Alize Rüzgarları görülür. Alize rüzgarları, her iki yarım kürenin 30° enlemlerindeki yüksek basınç kuşaklarından Ekvator'daki alçak basınç alanına doğru eser. Türkiye'de ayrıca keşişleme ve lodos gibi rüzgarlar da etkili olur, ancak bunlar tropikal rüzgarlar arasında yer almaz.

Türkiye'de etkili olan bazı basınç merkezleri: Sibirya Termik Yüksek Basıncı: Kış aylarında etkili olur, soğuğu ile bilinir. İzlanda Dinamik Alçak Basıncı: Kışın batı ve kuzeybatıdan gelir, Karadeniz'de cephesel yağışlara neden olur. Azor Dinamik Yüksek Basıncı: Yaz aylarında etkili olur, kuzey yönlü rüzgarları besler. Basra Termik Alçak Basıncı: Yaz aylarında güneydoğudan gelir, sıcak ve kurak hava getirir. Türkiye'de etkili olan bazı rüzgarlar: Lodos: Güneybatıdan esen, sıcak ve nemli bir rüzgardır. Karayel: Kuzeybatıdan esen, yağmurlu dönemleri izleyen 2-3 gün boyunca etkili olan bir rüzgardır. Yıldız: Kuzeyden esen, soğuk ve genellikle Karadeniz üzerinden gelen bir rüzgardır. Poyraz: Kuzeydoğudan esen, kışın kar ve soğuk getiren bir rüzgardır. Gündoğusu: Doğudan esen, soğuk ve kuru bir rüzgardır. Keşişleme (Samyeli): Güneydoğudan esen, sıcak ve kuru bir rüzgardır. Günbatısı: Batıdan esen, sıcak ve nemli bir rüzgardır. İmbat: Yazları gündüz denizden karaya doğru esen bir deniz meltemidir.

Tropikal rüzgarlar, ekvatora yakın alanlarda, daha çok deniz üzerinde oluşan ve saatte 160 km’den daha hızlı esen rüzgarlardır. Bazı tropikal rüzgar türleri: Siklon. Tayfun. Harikeyn (Huricane). Tornado (Hortum). Baguio. Willy Willy.

Batı rüzgarlarının önemli olmasının bazı nedenleri: İklim etkisi: Batı rüzgarları, orta kuşak karalarının batı kıyılarına bol yağış bırakarak bu bölgelerin yağışlı ve sulak olmasını sağlar. Okyanus akıntıları: Batı rüzgarları, ılık ekvator sularının ve rüzgarlarının kıtaların batı kıyılarına, özellikle de Güney Yarımküre'ye taşınmasında önemli bir rol oynar. Deniz taşımacılığı: Batı rüzgarları, gemilerin karaya çarpmadan uzun mesafeler kat etmesine olanak tanır. Hava olayları: 60° enlemlerinde kutup rüzgarlarıyla karşılaşarak cephe yağışlarına neden olur.

Türkiye, coğrafi konumu nedeniyle ağırlıklı olarak batı rüzgarlarının etkisi altındadır. Türkiye'nin üç tarafı denizlerle çevrili ve yer şekilleri engebeli olduğundan rüzgarlar yaygındır. Türkiye, batı rüzgarları kuşağında yer almasına rağmen, bu rüzgarların etkisi yer şekilleri nedeniyle görülmez.

TYT coğrafya basınç ve rüzgarlar konusu çalışırken aşağıdaki kaynaklar ve yöntemler kullanılabilir: Video İçerikler: "Basınç ve Rüzgarlar" başlıklı 39 günlük TYT coğrafya kamp videoları YouTube'da mevcuttur. Derslig platformunda basınç ve rüzgarlar konusu ile ilgili konu anlatım videoları bulunmaktadır. Konu Özetleri ve Ders Notları: ogmmateryal.eba.gov.tr sitesinde TYT coğrafya konu özetleri arasında basınç ve rüzgarlar konusu yer almaktadır. Zeduva sitesinde "Coğrafyanın Kodları" adlı TYT coğrafya basınç ve rüzgarlar konu anlatımı PDF dosyası bulunmaktadır. Flash Kartlar: Quizlet platformunda basınç ve rüzgarlar konusu ile ilgili flash kartlar mevcuttur.

Poyraz rüzgarının soğuk esmesinin nedeni, kuzeydoğudan eserek soğuk hava kütlelerini taşımasıdır. Güney Rusya üzerinde oluşan yüksek basınç ile yoğun soğuk ve kararlı hava, güneye, Karadeniz’in nispeten sıcak deniz yüzeyine doğru uzanır. Poyrazın şiddeti ve hamlesi, kuzeydeki yüksek basınç ile güneydeki, yani Karadeniz üzerindeki alçak basıncın arasındaki basınç farkına bağlıdır.

Kutup rüzgârları, kutuplardaki termik yüksek basınç alanlarından, 60° enlemlerindeki dinamik alçak basınç alanlarına doğru esen rüzgârlardır. Özellikleri: Yön: Dünya'nın kendi ekseni etrafındaki hareketine bağlı olarak, Kuzey Yarım Küre'de kuzeydoğudan, Güney Yarım Küre'de güneydoğudan eser. Etki: Soğuk ve kuru oldukları için, etkili oldukları alanlarda sıcaklığı azaltarak kar yağışlarına neden olurlar. Oluşum: Kutuplarda soğuyan ve çöken sıcak hava kütlelerinin, 60° enlemleri civarındaki alçak basınç merkezlerine doğru akmasıyla oluşur. Sirkülasyon: Bu rüzgârlar, kutuplardan 60° enlemine doğru olan sirkülasyon hücresinin bir parçasıdır ve Coriolis etkisi nedeniyle doğudan batıya doğru eser. Okyanus akıntıları: Soğuk okyanus akıntılarının oluşumuna neden olurlar.