Referandum

16 Nisan 2017'deki anayasa referandumunda 49.799.163 oy kullanılmıştır.

16 Nisan 2017 referandumunda cumhurbaşkanı seçilmemiştir. Bu tarihte yapılan referandum, Türkiye Anayasası'nda değişiklik yapılmasını oylamak için gerçekleştirilmiştir. Referandumun ardından, 21 Mayıs 2017'de Adalet ve Kalkınma Partisi'nin (AK Parti) 3. Olağanüstü Büyük Kongresi'nde, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan yeniden partinin genel başkanlığına seçilmiştir.

Parlamento tarafından kabul edilen veya edilecek olan bir kanun metninin halkın onayına sunulmasına referandum denir. Referandumun bazı türleri: Halk vetosu: Halkın, istenmeyen bir kanunu engellemek için referandum yapması. Halk teşebbüsü: Belli sayıda seçmenin imza toplayarak kanun yapılmasını istemesi. Temsilcilerin azli: Halkın, memnun olmadığı temsilcilerini görevden alması.

Mansur Yavaş, 2010 referandumunda evet oyu kullanmıştır. Yavaş, 2017 yılında yaptığı bir açıklamada, 2010 referandumunda evet oyu kullananların neredeyse yok sayıldığını ve programının hayır oyu kullananlar üzerine yapıldığını belirtmiştir. Ayrıca, 2017 yılında Twitter üzerinden paylaştığı bir videoda, 2010 referandumunun 15 Temmuz sürecine yol açtığını iddia ederek, 2017 referandumunda da hayır oyu kullanılmasını savunmuştur.

7 Şubat 2025 tarihinde planlanan bir miting bulunmamaktadır. Ancak, 8 Şubat 2025 tarihinde Amed'de "Barış için Özgürlük" mitingi düzenlenmiştir. Diğer önemli miting tarihleri arasında CHP'nin "Millet İradesine Sahip Çıkıyor" mitingleri de yer almaktadır. Bu mitinglerin 3 durağı belirlenmiştir: 1 Temmuz - İstanbul Saraçhane Meydanı, 5 Temmuz - Amasya, 12 Temmuz - Malatya. AKP'nin ise 7 Şubat'tan sonra mitinglere başlaması planlanmıştır, ancak bu tarihlerdeki spesifik bir miting hakkında bilgi bulunmamaktadır.

Güven oylamasının neden kaldırıldığına dair bilgi bulunamadı. Ancak, güven oylaması ile ilgili şu bilgiler değerlendirilebilir: Parlamenter rejimlerde yeni kurulan veya iktidarda olan hükümetlerin meclis genel kurulunun desteğini belirlemek için yapılan oylamalara güven oylaması denir. Meclis genel kurulundan güvenoyu alamayan hükümetlerin görev süresi sona erer ve yeni bir hükümet kurma girişimi başlar.

Kemal Kılıçdaroğlu, 2017 Anayasa değişikliği referandumunda CHP Genel Başkanı olarak "Hayır" kampanyasını yürütmüştür. Referandum sürecinde, anayasa değişikliğinin sakıncalarını TBMM Anayasa Komisyonu ve Genel Kurulunda dile getirmiştir. Anayasa Mahkemesi, Kılıçdaroğlu'nun referandum sonucuna yönelik eleştirilerini ifade özgürlüğü kapsamında değerlendirmiş ve ifade özgürlüğünün ihlal edilmediğine hükmetmiştir.

2017 Türkiye anayasa değişikliği referandumu, yüzde 51,41 "evet" oyuyla kabul edilmiştir.

"No" (Hayır) filmi, 1988 yılında Şili'de gerçekleştirilen referandumu konu almaktadır. Filmde, diktatör Augusto Pinochet'in ülkeyi referandum oylamasına götürmesi ve muhalefet kanadının bu fırsatı değerlendirip onu alaşağı etmek için başlattığı "Hayır" odaklı reklam kampanyası anlatılmaktadır. "No" filmi, 2012 Cannes Film Festivali'nde dünya prömiyerini yaptıktan sonra Sanat-Sinema Ödülü ile dönmüştür.

12 Eylül 2010 tarihli referandumda en çok "evet" oyu Ağrı'da çıkmıştır. Diğer yüksek "evet" oyu alan iller: Bingöl, Siirt, Batman, Van, Şanlıurfa, Hakkari ve Diyarbakır (%95 ve üzeri).

İsviçre'de referandum şu şekilde yapılır: 1. Federal Parlamento'nun çıkardığı bir yasaya karşı çıkıldığında, yasa resmi gazetede yayınlandıktan sonra 100 gün içerisinde, İsviçre vatandaşı ve 18 yaş üzeri oy hakkına sahip kişilerden geçerli 50 bin imza toplanarak yasa değişikliği halk oylamasına sunulur. 2. Yeni bir yasa çıkarmak veya bir yasanın herhangi bir maddesini değiştirmek için, 18 ay içerisinde İsviçre vatandaşı ve 18 yaş üzeri oy hakkına sahip kişilerden geçerli 100 bin imza toplanması gerekir. Referandumlar, ulusal alanın yanında kanton ve belediyeler alanında da aynı kriterlere bağlı olarak yapılabilmektedir. İsviçre'de, Mart, Haziran, Eylül ve Kasım aylarında olmak üzere senede dört kez halk oylaması yapılır.

Özgür Özel'in grup başkanvekili olduğu dönemde yaşanan bazı olaylar şunlardır: Soma Faciası: Özel, Soma'daki maden ocaklarının denetlenmediğini ve güvenlik önlemlerinin yeterli olmadığını belirterek Meclis'te genel kurula seslendi. TBMM'de yaşanan gerginlik: Bir personelin, CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu'na hakaretler içeren sosyal medya paylaşımlarını gündeme getirmesi üzerine, Özel bu personelin odasına giderek masaüstü bilgisayarının kasasını söktü ve bu kasayı genel kurul salonuna getirdi. Cumhurbaşkanı'nın meclisi feshetme yetkisi: Özel, Mart 2017'de katıldığı bir canlı yayında, Cumhurbaşkanının meclisi feshetme yetkisini kanıtlayan bir metin okudu. Hulusi Akar ile tartışma: 2018 yılında Meclis'teki bütçe görüşmelerinde Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar'ı eleştirdi; bu konuşması nedeniyle Akar tarafından açılan davayı kazandı.

Türkiye'de en çok "evet" oyu çıkan referandum, 1982 Anayasası'nın halkoyuna sunulduğu referandumdur. 7 Kasım 1982'de yapılan referandumda "evet" oyları %91,4, "hayır" oyları ise %8,6 oranında çıkmıştır.

CHP'nin "No" filmi, 1988 yılında Şili'de gerçekleşen ve diktatör Augusto Pinochet'nin devrildiği referandum sürecini anlatır. CHP, 2013 yılında vizyona giren bu filmi, 2017'deki anayasa değişikliği referandumu için ilham kaynağı olarak kullanmıştır.

1993 Rusya Anayasa Krizi, Boris Yeltsin'in emriyle ordunun Rusya Federasyonu Parlamentosu'na (Beyaz Ev) saldırmasıyla çözüldü. Çözümün ardından gelen bazı sonuçlar: Yeltsin, tüm gücü tek elde topladı ve yeni anayasa ile başkanlık yetkilerini genişletti. Parlamento ve Yüksek Sovyet lağvedildi, yerine Duma ve Federasyon Konseyi kuruldu. 12 Aralık 1993'te yapılan halk oylamasıyla yeni anayasa kabul edildi.

2017 referandumunda en yüksek oranda "hayır" oyu veren iller şunlardır: Tunceli: %80,41; Şırnak: %71,70; Kırklareli: %71,33; Edirne: %70,49; Muğla: %69,30. Ayrıca, "hayır" oylarının yüksek çıktığı diğer iller arasında İzmir, Diyarbakır, Hakkari, Iğdır ve Aydın da bulunmaktadır.

2010 Türkiye anayasa değişikliği referandumunda partilerin aldığı oy oranları şu şekildedir: Evet: %57,88. Hayır: %42,12. Referandumda partilerin doğrudan bir oylaması bulunmamakta, "evet" ve "hayır" seçenekleri üzerinden oylama yapılmaktadır.

Halk oylaması bulmacada şu anlamlara gelebilir: plebisit; referandum.

Kemal Kılıçdaroğlu'nun YSK'ya itiraz etme sebeplerinden bazıları şunlardır: 2017 anayasa değişikliği referandumu. 2023 cumhurbaşkanlığı seçimleri. Ayrıca, Adalet Platformu Başkanı Adem Çevik'in dilekçesine göre, Kılıçdaroğlu'nun yargıya talimat verdiği iddiası da YSK'ya yapılan itirazların bir nedeni olarak gösterilmiştir.

Met-Üst'ün "yetmez ama evet" pozisyonuna ne zaman geçtiğine dair bilgi bulunamadı. Ancak, "yetmez ama evet" ifadesi, 2010 yılında yapılan Anayasa Referandumu'nu destekleyenler için kullanılan bir terimdir. Bu referandumda "evet" oyu verenler arasında Ali Nesin, Baskın Oran, Cengiz Aktar, Ferhat Kentel, Kezban Hatemi ve Serap Yazıcı gibi isimler yer almaktadır. "Yetmez ama evet" ifadesi, aynı zamanda 2013'teki Kürtlerle Barış Süreci’ne destek verenler için de kullanılmıştır.