MaddeHalı

3. sınıf fen bilimleri dersinde gaz, şu şekilde tanımlanabilir: Gaz maddelerin belirli bir şekli yoktur. Bulundukları ortama rahatça yayılırlar. Gaz hâlindeki maddeler uçuşgandır. Kolonya, parfüm, sprey gibi maddelerin içinde uçucu gazlar vardır. Tüp gazı, hava gibi gaz maddeleri bir kabın içine sıkıştırabiliriz. Balon, tüp, top, tekerlek, çakmak gibi maddeler içinde hava sıkıştırılmış şekilde bulunurlar. Tüp gazı, doğal gaz, çakmak gazı gibi gazlar yanıcı maddelerdir. Gaz maddelere örnek olarak şunlar verilebilir: doğal gaz; deodorant; su buharı; oksijen; azot.

5. sınıf MEB Fen Bilimleri ders kitabının 95. sayfasında genellikle şu tür içerikler bulunur: Sorular ve Cevaplar: Örneğin, K ve L cisimlerinin ağırlıklarının ölçülmesi ve bu ölçümlere dayalı problemler. Kavramlar ve Tanımlar: Kütle, ağırlık gibi kavramların açıklamaları ve bu kavramların birimleri (gram, kilogram gibi). Fiziki Olaylar: Virajı dönen arabanın hareketinin kuvvetin yön değiştirme etkisine örnek olması gibi konular. Ayrıca, bazı yayınlarda bu sayfada çoktan seçmeli sorular ve boşluk doldurma etkinlikleri de yer alabilir. Daha spesifik bilgiler için ilgili yayınevine veya ders kitabı serisine bakmak gereklidir.

Kritik sıcaklığın üzerinde madde, "süperkritik akışkan" halindedir. Bu durumda, madde ne tamamen sıvı ne de tamamen gaz olarak tanımlanabilir; sıvı ve gaz özellikleri bir arada bulunur.

Gazlar, maddenin dört temel hâlinden biridir. Gazların bazı özellikleri: Belirli bir şekil ve hacimleri yoktur, bulundukları kabın hacmini alabilirler. Molekülleri her yönde hareket edebilir. Birbirleriyle her oranda karışabilir ve karışımları homojendir. Hacimleri, dolayısıyla yoğunlukları basınç ve sıcaklığa tabidir. Sıkıştırılabilir. Bazı gaz örnekleri: Hava; Hidrojen; Azot; Amonyak.

Fen bilimlerinde maddenin genellikle beş hali olduğu kabul edilir: 1. Katı. 2. Sıvı. 3. Gaz. 4. Plazma. 5. Bose-Einstein yoğunlaşması. Daha ileri seviyelerde maddenin 16 farklı hali olduğu da belirtilmektedir.

Maddenin üç hali arasındaki farklar: 1. Katı Hali: Belirli bir şekil ve hacimlidir. Tanecikleri birbirine çok yakın ve düzenli yapıdadır. Dışarıdan bir etki olmadıkça şekil ve hacimlerini korurlar. 2. Sıvı Hali: Belirli bir hacimleri vardır, ancak belirli bir şekilleri yoktur. Tanecikleri katılara göre daha seyrek ve hareketlidir; birbirlerinin üzerinden kayarak akarlar. Bulundukları kabın şeklini alırlar. 3. Gaz Hali: Belirli bir şekil ve hacimleri yoktur. Tanecikleri çok daha seyrek ve hızlı hareket eder; akışkandır ve bulundukları ortamı tamamen doldururlar. Sıkıştırılabilirler.

Maddenin en düşük enerjili hali katı halidir. Katılarda tanecikler arasındaki çekim kuvvetleri büyük olduğundan, tanecikler birbirine sıkı bir şekilde bağlıdır ve sadece titreşim hareketi yaparlar.

Maddenin taneciklerinin kabın şeklini aldığı hal, sıvı halidir. Sıvı maddelerin özellikleri: Kendilerine ait bir şekilleri yoktur. Bulundukları kabın şeklini alırlar. Tanecikleri birbiri ile temas halindedir. Tanecikleri arasındaki boşluk katılardan daha fazla olmasına rağmen çok azdır. Tanecikleri birbiri üzerinden kayarak hareket edebilirler. Hem titreşim hem de öteleme hareketi yaparlar. Sıkıştırılamaz.

Maddenin üç hali dışında, 15'ten fazla farklı hali bulunmaktadır. Bu hallerden bazıları şunlardır: Sıvı kristal; Amorf katı; Manyetik düzenli; Süper iletken; Süper akışkan; Bose-Einstein yoğunlaşması; Rydberg molekülü; Plazma (iyonlaşmış gaz); Kuark-gluon plazması; Dejenere madde; Süper katı; Sicimsi sıvı; Süper cam. Ayrıca, buhar hali de genellikle ayrı bir hal olarak düşünülmez ve gazlara benzediği için bu listeye dahil edilebilir.

Gaz halindeki maddenin tanecikleri, katı ve sıvı halindeki taneciklere göre daha hareketlidir. Katı halde, tanecikler arasında çok az boşluk vardır ve tanecikler birbirleriyle temas halinde olup sadece titreşim hareketi yaparlar. Sıvı halde, tanecikler arasındaki boşluk katılara göre daha fazladır, tanecikler titreşim hareketinin yanı sıra dönme ve öteleme hareketi de yaparlar. Gaz halde, tanecikler arasında çok fazla boşluk bulunur ve tanecikler bağımsız hareket eder; ayrıca titreşim, öteleme ve dönme hareketi yaparlar.

Yarı metaller oda sıcaklığında katı haldedir.

Maddenin yeni halleri farklı yerlerde keşfedilmiştir: 1. Üç-boyutlumsu elektron kristali: Bu yeni hal, Kanada'daki McGill Üniversitesi fizik bölümü araştırmacıları tarafından keşfedilmiştir. 2. "Yarı buz, yarı ateş" olarak adlandırılan yeni madde evresi, ABD Enerji Bakanlığı Brookhaven Ulusal Laboratuvarı'ndaki bilim insanları tarafından ortaya çıkarılmıştır. 3. Sıvı cam: Bu yeni hal, Konstanz Üniversitesi'nden araştırmacılar tarafından üretilmiştir.

Maddenin en düzenli hali katı halidir.

Maddenin sıvı hali belirli bir şekle sahip değildir çünkü sıvılar akışkandır ve konuldukları kabın şeklini alırlar.

Maddenin katı, sıvı ve gaz halleri şunlardır: 1. Katı Hal: Belirli bir şekle ve hacme sahiptir. 2. Sıvı Hal: Belirli bir hacme sahiptir ama şekli yoktur, konuldukları kabın şeklini alırlar. 3. Gaz Hal: Belirli bir şekli ve hacmi yoktur, bulundukları ortamı tamamen doldururlar.

Maddenin hal değişimi, bir maddenin ısı alarak ya da ısı vererek bir hâlden başka bir hâle geçmesi olayıdır. Başlıca hal değişim türleri şunlardır: 1. Erime: Katı bir maddenin ısı alarak sıvı hâle geçmesi. 2. Donma: Sıvı bir maddenin ısı vererek katı hâle geçmesi. 3. Buharlaşma: Sıvı bir maddenin ısı alarak gaz hâle geçmesi, kaynama ise buharlaşmanın hızlı şeklidir. 4. Yoğuşma: Gaz bir maddenin ısı vererek sıvı hâle geçmesi. 5. Süblimleşme: Katı bir maddenin ısı alarak sıvı hâle geçmeden direkt gaz hâle geçmesi. 6. Kırağılaşma: Gaz bir maddenin ısı vererek sıvı hâle geçmeden direkt katı hâle geçmesi.