Kromozomlar

Mayoz bölünmede kromozom sayısının yarıya inmesinin nedeni, homolog kromozomların ayrılmasıdır. Bu süreçte, eş kromozomlar birbirinden ayrılarak zıt kutuplara hareket eder ve bu sayede her bir hücrenin kromozom sayısı yarıya iner.

46 kromozom dışında insan kromozomları arasında 22 çift otozomal kromozom ve bir çift cinsiyet kromozomu bulunur. Cinsiyet kromozomları erkeklerde XY, kadınlarda ise XX olarak belirtilir.

Otozomlar (otozomik kromozomlar) ve eşey kromozomları arasındaki temel fark, işlevlerinde ve taşıdıkları gen türlerinde yatmaktadır: 1. Otozomlar: Cinsiyeti belirleyen kromozomlar (X ve Y) dışındaki kromozom çiftleridir. 2. Eşey Kromozomları (Gonozomlar): Cinsiyeti belirleyen kromozomlardır.

Kız çocuklarında XX kromozomları bulunur.

XX ve XY ömür kavramları yerine, XX ve XY kromozomları terimi kullanılmalıdır. XX kromozomları, dişi organizmalarda bulunan ve genellikle homogametik cinsiyeti temsil eden kromozom kombinasyonudur. XY kromozomları ise erkek organizmalarda bulunan ve heterogametik cinsiyeti temsil eden kromozom kombinasyonudur.

Bebeğin cinsiyeti, yumurtanın döllenmesi sırasında babadan gelen kromozom tarafından belirlenir. - Kız bebek olması için, annedeki X kromozomu ile babadan gelen X kromozomu birleşir (XX). - Erkek bebek olması için ise, annedeki X kromozomu ile babadan gelen Y kromozomu birleşir (XY). Bu nedenle, bebeğin cinsiyeti aslında babadan gelir.

Evet, mayozda parça değişimi vardır. Mayoz 1 evresinde homolog kromozomlar arasında gerçekleşen parça değişimi, kromozomların gen yapılarının değişmesine neden olur.

X ve Y kromozomları, eşey hücrelerinin üretimi sırasında oluşur. İnsanlarda eşeyi belirleyen kromozomlar, gonozomlar olarak adlandırılır ve iki çeşittir: X ve Y. X kromozomu, dişilerde iki adet bulunurken, erkeklerde sadece anneden gelen spermle birlikte bulunur. Y kromozomu ise sadece babadan gelen spermle birlikte bulunur ve testislerin oluşumunu tetikleyen SRY genini içerir.

45 ve 46. kromozomlar, insan genetik yapısı için büyük önem taşır. - 46. kromozom, insanlarda toplam kromozom sayısını oluşturur ve genetik bilginin doğru bir şekilde aktarılmasını sağlar. - 45. kromozom, kromozom sayısındaki anormalliklerden kaynaklanan genetik bozuklukların bir örneğidir.

Sinapsis, mayoz bölünmenin profaz 1 evresinde görülen, homolog kromozomların çift oluşturarak birbirine fiziksel olarak bağlanma olayıdır. Bu olay sırasında, kardeş olmayan kromatitler birbirine sarılır ve tetrat adı verilen bir yapı oluşur.

Bağımsız genler, farklı kromozomlar üzerinde bulunan ve diğer genlerle etkileşime girmeyen genlerdir.

Metafaz plağı, mitoz bölünmenin metafaz evresinde kromozomların hizalandığı düzlemdir. Bu evrede, sentriyollerden çıkan lifler kromozomları hücre çekirdeğinin ortasında sıraya sokar ve bu sıraya metafaz plağı denir.

45. ve 46. kromozomlar insan hücresinde bulunur.

X ve Y kromozomları farklı işlevlere sahiptir: 1. X Kromozomu: - Gen açısından zengindir ve insan genomunun yaklaşık %5'ini oluşturur. - Dişilerde iki adet bulunur ve cinsiyetle bağlantılı olmayan birçok gen içerir. - Renk körlüğü, hemofili ve Duchenne kas distrofisi gibi genetik hastalıkların aktarımında rol oynar. 2. Y Kromozomu: - Erkek cinsiyetini belirler; SRY geni, testislerin gelişimini tetikler. - Yaklaşık 58 milyon baz çifti uzunluğundadır ve X kromozomuna göre daha az gen içerir. - Erkek bireylerde sperm üretimi ve diğer cinsiyetle ilişkili özelliklerin gelişimi üzerinde etkilidir.

Bağlı genlerin ayrılması, mayoz bölünme sırasında gerçekleşen krossing over olayı ile mümkün olur. Krossing over, çift halde bulunan kromozomların parça değişimi yapmasıdır.

Anafaz 1 ve Anafaz 2'yi ayıran temel fark, kromozomların ayrılma şeklidir: - Anafaz 1'de, homolog kromozom çiftleri birbirinden ayrılır ve zıt kutuplara doğru hareket eder. - Anafaz 2'de ise kardeş kromatitler ayrılır ve zıt kutuplara çekilir.

Mayozda parça değişimi (krosover), model olarak homolog kromozomların yan yana gelerek birbirleri üzerinde kıvrılması şeklinde gösterilir. Bu süreç şu adımlarla gerçekleşir: 1. Sinapsis: Homolog kromozomlar, sinaptonemal kompleksin oluşumundan önce birbirine sarılır. 2. Gen Değişimi: Kromozomların eşleşme bölgelerinde genler yer değiştirir. 3. Holliday Kavşağı: DNA'nın tek zincirli uçları, karşı taraftaki kromatidin arasına girerek bir yapı oluşturur. 4. Ayrılma: Bu yapı, her iki taraftan rekombinazlarla çekilerek dört kollu bir yapı olan Holliday kavşağını oluşturur. Sonuç olarak, iki kromozom arasında genetik rekombinasyon meydana gelir ve bu, tür içinde kalıtsal çeşitliliğe yol açar.

Anafaza geçişte şu olaylar gerçekleşir: 1. Kromozomların Ayrılması: Çoğaltılmış kromozomların sentromerleri ayrılır ve kromatitler yavru kromozomlara dönüşür. 2. Kutuplara Hareket: Yavru kromozomlar, hücrenin zıt kutuplarına doğru hareket etmeye başlar. 3. Diğer Süreçler: DNA replikasyonu ve yeni hücrenin gelişimi için gerekli olan proteinlerin sentezi gibi diğer önemli süreçler de anafaz sırasında devam eder.

Kromatin ve kromatid farklı kavramlardır. Kromatin, DNA'nın hücre çekirdeği içerisinde uzun bir iplik şeklinde bulunmasıdır. Kromatid ise, DNA'nın kendini eşlemesi sonucu oluşan ve kromozomun bir parçasını oluşturan yapıdır.

Kromozomlar, interfaz evresinin S fazında eşlenir.