Galaksi

C16 ve M100 farklı kavramlardır. C16, beton sınıflarından biridir ve mukavemet şartı istenen yapılarda kullanılır. M100 ise, NGC 4321 olarak da bilinen, Berenice Saçı takımyıldızında yer alan bir galaksinin adıdır.

Galaksi ışığı, farklı şekillerde çalışabilir: Yıldız projeksiyonlu galaksi lambası. Galaxy solar light (galaksi güneş ışığı). Samanyolu galaksisi ise, galaktik düzlem yönünde bulunan çözünmemiş yıldızların ve diğer maddelerin birikiminden kaynaklanan ışık ile görünür.

Evrenin yüzde kaçının galaksilerden oluştuğuna dair kesin bir bilgi bulunmamaktadır. Ancak, gözlemlenebilir evrende yaklaşık 100 milyardan fazla galaksi olduğu sanılmaktadır. Galaksilerin büyük bir kısmı, kütleçekim etkisiyle bir araya gelerek kümeler ve süperkümeler oluşturur. Bu nedenle, evrenin büyük bir kısmının galaksilerden oluştuğu söylenebilir, ancak kesin bir oran vermek zordur. Daha kesin bir sayı için, yeni teleskoplar ve gözlem teknolojileri ile yapılan araştırmalar beklenmektedir.

Evet, James Webb teleskobu yeni görüntüler paylaştı. 7 Ağustos 2025 tarihinde, teleskobun "Space Telescope Live" platformunda güncel gözlemleri ve neden bu gözlemlerin bilim insanları tarafından önemli bulunduğu hakkında bilgi verildiği belirtilmiştir. Ayrıca, 5 Mayıs 2025 tarihinde, Ay'ın beşte biri genişliğindeki bir gökyüzü parçasına odaklanan teleskobun, 12 milyar ışık yılı uzaklıktaki binlerce galaksiyi tek karede görüntülediği bir haber yayınlanmıştır. James Webb teleskobunun paylaştığı yeni görüntülerle ilgili daha fazla bilgiye webbtelescope.org sitesinden ulaşılabilir.

Terzan kümesi, Türk-Ermeni gökbilimci Agop Terzan tarafından keşfedilen küresel yıldız kümeleridir. Bazı Terzan kümeleri: Terzan 1. Terzan 5. Terzan kümeleri, aynı anda oluştuğu düşünülen yıldızlardan oluşur.

IC 1101 galaksisinin bu kadar büyük olmasının nedeni, yaklaşık 100 trilyon yıldız içermesidir. Ayrıca, IC 1101, Abell 2029 galaksi kümesinin merkezinde yer alan üstdev eliptik bir galaksidir.

Bilinen en büyük galaksinin sayısı hakkında kesin bir bilgi bulunmamaktadır. Ancak, evrendeki galaksi sayısının tahmini olarak 300-400 milyar civarında olduğu belirtilmektedir. En büyük galaksi olarak, 16 milyon ışık yılı genişliğiyle Alcyoneus Galaksisi bilinmektedir.

En çok gezegeni olan galaksi hakkında kesin bir bilgi bulunmamaktadır. Ancak, Samanyolu Galaksisi'nin en az 100 milyar yıldız ve 200 milyar gezegen içerdiği tahmin edilmektedir. Bilinen en büyük galaksilerden biri olan IC1101'in ise 100 trilyon yıldıza ev sahipliği yaptığı düşünülmektedir. Galaksilerdeki gezegen sayıları, yıldız sayıları ve galaksilerin yapıları nedeniyle farklılık gösterebilir.

Uzayın en derinlerinde 265 bin galaksi bulunmaktadır. Ayrıca, uzayın derinliklerinde yıldızlar, gezegenler ve karanlık madde de bulunmaktadır. Uzayın sonsuzluğu göz önüne alındığında, keşfedilecek daha birçok şey olduğu söylenebilir.

Gece gökyüzünde yer alan resimlere şu sitelerden ulaşılabilir: Pinterest. Pixabay. iStock. Depositphotos. Shutterstock.

Samanyolu galaksisi, çubuklu sarmal bir yapıya sahip olduğu için sarmal görünmektedir. Bu yapı, galaksinin merkezindeki çubuk şeklindeki yıldız yoğunluğunun iki ucundan logaritmik spiral şeklinde uzanan iki ana kol ve yardımcı kollardan oluşur. Sarmal kolların oluşumunun nedeni ise şu şekilde açıklanabilir: Bir galaksi, sürekli olarak uydu galaksilerin bombardımanı altındadır. Bir galaksi, diğerinin yanından ya da içinden geçerken oluşan kuvvet, şok dalgalarına yol açar. Bu şok dalgaları, yıldızların merkezin etrafında dönen uzun ve ince şekiller oluşturmasını sağlar. Batı Virginia Üniversitesi’nden Chris Purcell'in açıklamasına göre, galaksi yaşlandıkça bu düzensizlikler giderek artar ve bir zamanlar ince, dairevi ve nispeten homojen olan disk kalınlaşır, bozulur.

En son bulunan galaksi, 2024 yılında JWST Advanced Deep Extragalactic Survey (JADES) kapsamında keşfedilen JADES-GS-z14-0 olarak bilinir. Bu galaksi, Ocak 2024'te yüksek kırmızıya kaymalı bir Lyman kırılması galaksisi olarak tanımlanmıştır. Ayrıca, 2025 yılında Dünya'ya iki milyar ışık yılı uzaklıkta, 11,3 milyar yaşında bir galaksi de keşfedilmiştir.

Samanyolu'nda 100 milyar gezegen olabileceği, gökbilimcilerin yerçekimsel hassas mercekleme (mikro mercekleme) yöntemi kullanarak yaptıkları araştırmalarla ortaya konmuştur. Bu araştırmalarda, yıldızıyla arasındaki mesafe, Güneş ile Dünya arasındaki mesafenin iki katı civarında olan gezegen sayısı tespit edilmeye çalışılmıştır. Kepler’in verileri, Samanyolu Galaksisi’nde Dünya büyüklüğünde 17 milyar gezegen olabileceğini öne sürmüştür. Ancak, bu sadece bir tahmin olup, kesin sayı henüz bilinmemektedir.

2025 yılı itibarıyla, galaksi merkezindeki en büyük kara deliklerden biri, 36 milyar Güneş kütlesine sahiptir. Samanyolu galaksisinin merkezindeki kara delik ise sadece 4,15 milyon Güneş kütlesine sahiptir.

Bir yıldızın doğuşu, devasa gaz ve toz bulutlarının (nebula) yerçekimi etkisiyle sıkışmasıyla gerçekleşir. Yıldızın ölümü, kütlesine bağlı olarak farklı şekillerde gerçekleşir: Küçük ve orta büyüklükteki yıldızlar, dış katmanlarını uzaya savurur ve geride beyaz cüce adı verilen yoğun bir çekirdek bırakır. Büyük kütleli yıldızlar, süpernova patlamasıyla son bulur ve geride nötron yıldızı veya kara delik bırakır.

IC 1011 galaksisinin büyüklüğü şu şekilde ifade edilebilir: Çap: IC 1011 galaksisinin çapı, 0,380 arkdakika x 0,266 arkdakika olarak ölçülmüştür. Görünen boyut: Görünen boyutu V bandında 0,741′ × 0,427′ olarak belirtilmiştir. Bu ölçümler, galaksinin yaklaşık 12,95 milyar yıl yaşında olduğunu ve 100 ila 120 megaparsek uzaklıkta bulunduğunu göstermektedir.

Eliptik galaksiler, genellikle iki ana süreçle oluşur: 1. Galaktik çarpışmalar: Büyük miktarda yıldız oluşturan galaksilerin çarpışması sonucu, gaz ve tozun galaksi merkezine yönelmesiyle kompakt ve yoğun yıldız oluşum çekirdekleri oluşur. 2. Pasif evrim: İzole halde kalan eliptik galaksilerde, parlak ve yüksek kütleli yıldızların zamanla anakol evresinden çıkıp kırmızı dev haline gelmesiyle galaksi daha sönük ve kırmızımsı bir görünüm alır. Eliptik galaksilerde yıldız oluşumu için gerekli gaz ve toz bulunmadığından, bu galaksiler yeni yıldızlar oluşturmaz ve çoğunlukla yaşlı yıldızlardan oluşur.

Hubble teleskobu ile çekilen bazı görüntü örnekleri: Messier 82. Orion Bulutsusu. Eta Carinae üstdevi ve onun etrafını saran Homunculus Bulutsusu. M13 küresel kümesi. Satürn'ün halkaları. Carina Nebulası. Kelebek Nebulası. Atbaşı Nebulası. Yaratılış Sütunları. Andromeda Galaksisi. Ayrıca, Hubble teleskobu ile çekilen görüntülerin yer aldığı bazı kaynaklar: NASA'nın bilim sayfası. Evrim Ağacı'ndaki makale. BBC News Türkçe'deki makale.

Hubble'ın galaksi sınıflandırma sistemi, görsel görünüşe dayalı üç temel sınıfa ayırma prensibine dayanır. Bu sınıflar şunlardır: 1. Eliptik galaksiler. 2. Sarmal galaksiler. 3. Düzensiz galaksiler. Hubble'ın sınıflandırma sistemi, 1926 yılında geliştirilmiş olup, günümüzde biraz basit bulunsa da temel fikirler geçerliliğini korumaktadır.

Galaksiden ne kadar uzak olduğunuz bilgisine ulaşılamadı. Ancak, bazı galaksilerin uzaklıkları hakkında bilgi verilebilir: 30 milyar ışık yılı: 2013 yılında keşfedilen ve Büyük Patlama'dan 700 milyon yıl sonraki haliyle görülen en uzak galaksi, Dünya'ya bu mesafede yer almaktadır. 13,5 milyar ışık yılı: 2022 yılında keşfedilen ve evrenin başlangıcındaki galaksilere ışık tutması beklenen galaksi, Dünya'ya bu mesafede yer almaktadır. Galaksiler arasındaki mesafeler, ışık yılı cinsinden ölçülür; çünkü bir ışık yılı, ışığın bir yılda kat ettiği mesafeyi ifade eder.