FosilYakıtlar

İklim değişikliği, uzun vadede dünya atmosferindeki sıcaklık ve hava koşullarında meydana gelen değişimler olarak tanımlanır. Bu durumun başlıca nedenleri insan faaliyetleri olup, özellikle fosil yakıt kullanımı, ormansızlaşma ve sanayileşme süreci hızlandırmaktadır. İklim değişikliğinin etkileri arasında küresel sıcaklık artışı, buzulların erimesi, deniz seviyelerinin yükselmesi, kuraklık, orman yangınları ve ekosistem dengesizlikleri yer alır.

Yakıtların çevreye olan etkileri 6. sınıf düzeyinde şu şekilde özetlenebilir: 1. Hava Kirliliği: Fosil yakıtların yanması sonucu atmosfere salınan karbondioksit, kükürtdioksit gibi gazlar, havadaki su buharıyla birleşerek asit yağmurlarına neden olur. 2. Küresel Isınma: Fosil yakıtların yanması, sera etkisi yaratarak küresel ısınmaya yol açar. 3. Toprak Kirliliği: Yakıtların çevreye bıraktığı atıklar, toprak kirliliğine sebep olur. 4. Sağlık Sorunları: Hava kirliliği, solunum yolu hastalıkları, akciğer kanseri ve kalp rahatsızlıkları gibi çeşitli sağlık sorunlarına yol açar.

Asit yağmurlarının en büyük sebebi, insan faaliyetleri ve doğal süreçlerdir. İnsan faaliyetleri: Termik santrallerde, ısıtmada ve endüstri kurumlarında kullanılan kömür atmosfere kül, CO2 ve SO2 yaymaktadır. Fabrikalar ve motorlu araçların atmosfere saldığı, içeriğinde sülfür ve azot bulunan bileşikler asit yağmurlarına sebep olur. Tarımda bilinçsiz ve yanlış ilaçlama, çeşitli ürünlerde kullanılan kloroflorokarbonlar çevre kirliliğine dolayısıyla bu kirlenmeler asit yağmurlarına neden olmaktadır. Doğal süreçler: Yanardağlar, havadaki SO2 ve CO2 gibi gazların miktarını arttırır. Karada, bataklıklarda ve okyanusta yaşayan bazı canlılar biyolojik süreçleri sonucu bu gazları yayarlar. Yıldırımlar, atmosferde nitrik asidin oluşmasına sebep olur.

Fosil yakıtların insan sağlığı üzerindeki olumsuz etkileri şunlardır: 1. Solunum Problemleri: Fosil yakıtların yakılması sonucu atmosfere salınan gazlar (azot ve kükürt bileşenleri) solunum yollarına zarar verir ve astım, bronşit, akciğer kanseri gibi hastalıklara yol açar. 2. Kanser Riski: Fosil yakıtların yanması sırasında birçok kanserojen madde açığa çıkar, bunlardan biri olan benzen, kan kanseri (lösemi) riskini artırır. 3. Nörolojik Etkiler: Fosil yakıtlar, civa, kurşun, arsenik gibi nörotoksik metaller içerir ve bu metaller sinir sistemi üzerinde olumsuz etkiler yaratır. 4. Üreme Sağlığı: Çevre kirliliği, üreme sağlığını etkileyerek erkeklerde testosteron seviyesini düşürür ve sperm kalitesini azaltır. 5. Genel Sağlık: Hava kirliliğine maruz kalmak, artan hastane yatışlarına, kronik hastalıklara ve yaşam süresinin kısalmasına neden olur.

Fosil yakıtlar, milyonlarca yıl boyunca organik materyallerin çürümesi ve fosilleşmesi sonucu oluşan, genellikle karbon ve hidrojen içeren enerji kaynaklarıdır. Başlıca fosil yakıtlar şunlardır: 1. Kömür: Elektrik üretimi, sanayi ve ısınma amaçlı kullanılır. 2. Petrol: Ulaşım araçları, kimya endüstrisi ve ev ısıtma sistemlerinde kullanılır. 3. Doğalgaz: Elektrik üretimi, ısınma ve sanayide enerji kaynağı olarak kullanılır.

İklim krizinin en büyük nedeni, insan faaliyetleri sonucu atmosfere salınan sera gazlarıdır. Bu faaliyetlerin başlıcaları şunlardır: - Fosil yakıt kullanımı: Petrol, kömür ve doğalgazın yanması, büyük miktarda karbon dioksit (CO2) salınımına neden olur. - Ormansızlaşma: Orman alanlarının tahrip edilmesi, karbon depolama kapasitesini azaltır ve atmosferdeki CO2'nin artmasına yol açar. - Endüstriyel faaliyetler: Sanayileşme ve endüstriyel süreçler, sera gazı emisyonlarını artırır. - Tarım uygulamaları: Kimyasal gübre kullanımı ve büyük ölçekli hayvancılık, metan gazı gibi diğer sera gazlarının salınımına neden olur. - Deniz ve hava taşımacılığı: Fosil yakıtların ulaşım sektöründe kullanımı, iklim değişikliği üzerinde önemli bir etkiye sahiptir.

İstanbul'da karbonmonoksit patlamasının nedenleri genellikle şu faktörlere bağlıdır: 1. Yanlış Yanma: Yakıtların (odun, kömür, doğalgaz, benzin) tam olarak yanmaması sonucu karbonmonoksit gazı ortaya çıkar. 2. Yetersiz Havalandırma: Kapalı alanlarda havalandırma yetersizliği, karbonmonoksit gazının birikmesine yol açar. 3. Tıkalı veya Kapalı Havalandırma Kanalları: Isıtma cihazlarının bulunduğu yerlerde havalandırma kanallarının tıkalı veya kapalı olması, gazın dışarı çıkmasını engeller. 4. Fosil Yakıt Kullanımı: Kömür, doğalgaz ve odun gibi fosil yakıtların doğru şekilde yakılmaması karbonmonoksit üretimini artırır. 5. Arızalı veya Eski Cihazlar: Bakım yapılmamış ısıtma cihazları karbonmonoksit salınımını yükseltebilir. Bu durumlar, özellikle kış aylarında ve yetersiz hava koşullarında risk oluşturur.

Isınma amaçlı kullanılan yakıtların çevreye ve insan sağlığına olumsuz etkileri şunlardır: Çevreye Etkileri: 1. Hava Kirliliği: Fosil yakıtların yanması sonucu atmosfere salınan gazlar (kükürt dioksit, azot oksit) asit yağmurlarına neden olur ve hava kalitesini düşürür. 2. Su Kirliliği: Yakıtların çıkarılması ve taşınması sırasında su kaynakları kirlenebilir, petrol sızıntıları su ekosistemlerini tehdit eder. 3. Toprak Kirliliği: Sondaj çalışmaları ve yakıtların taşınması sırasında toprağa çeşitli kimyasallar sızabilir, bu da tarımsal üretimi azaltır. 4. İklim Değişikliği: Fosil yakıtların yakılması, sera gazı emisyonlarını artırarak küresel ısınmaya ve iklim değişikliğine yol açar. İnsan Sağlığına Etkileri: 1. Solunum Problemleri: Kükürt dioksit gibi gazlar astım, bronşit ve akciğer kanseri gibi solunum yolu hastalıklarına neden olur. 2. Kanser Riski: Yakıtların yanması sırasında ortaya çıkan benzen gibi kanserojen maddeler kan kanseri riskini artırır. 3. Nörolojik Etkiler: Fosil yakıtlar civa, kurşun gibi nörotoksik metaller içerir ve bu metaller sinir sistemi üzerinde olumsuz etkiler yapar. 4. Zehirlenmeler: Soba ve doğal gaz kullanımı sırasında yanlış uygulama veya dikkatsizlik sonucu karbon monoksit zehirlenmesi meydana gelebilir.

CCS terimi iki farklı bağlamda kullanılabilir: 1. Current Cost of Supplies (CCS): Bu, petrol ve gaz şirketlerinin net gelirini, üretim maliyetlerindeki değişiklikleri yansıtacak şekilde ayarlayan bir muhasebe terimidir. 2. Karbon Yakalama ve Depolama (CCS): Bu teknoloji, fosil yakıt yakan enerji santralleri gibi endüstriyel süreçlerden CO2'yi çıkarma, taşıma ve yer altı jeolojik oluşumlarında depolama işlemidir. CCS'nin faydaları arasında: - Emisyonları kaynakta azaltma; - Diğer kirleticilerin miktarını düşürme; - Karbonun sosyal maliyetini az altma. Ancak, CCS'nin yüksek maliyeti ve uzun vadeli depolama kapasitesi belirsizliği gibi dezavantajları da vardır.

Antrasit, bir kömür türüdür. Kömür, katmanlı tortul çökellerin arasında bulunan katı, koyu renkli, karbon ve yanıcı gazlar bakımından zengin bir kayaçtır.

Isınmada tercih edilebilecek yakıtlar, fosil yakıtlar ve yenilenebilir enerji kaynakları olarak ikiye ayrılabilir: Fosil yakıtlar: - Doğal gaz: Temiz yanar ve kömüre göre daha az karbon salınımı yapar. - Petrol ve petrol ürünleri: Yüksek enerji yoğunluğu ve kullanım kolaylığı sağlar. - Kömür: Ucuz olmasına rağmen çevreye zararlı olduğu ve kullanımı zor olduğu için günümüzde popülerliğini kaybetmiştir. Yenilenebilir enerji kaynakları: - Odun ve odun peletleri: Yenilenebilir bir kaynaktır ve çevresel etkisi sürdürülebilir orman yönetimi ile azaltılabilir. - Güneş enerjisi: Sınırsız ve temiz enerji kaynağıdır. - Jeotermal enerji: Sürekli bir enerji kaynağıdır ve karbon salınımı düşüktür. - Rüzgar enerjisi: Yenilenebilir ve temiz bir enerji kaynağıdır. Yakıt seçimi, bölgenin iklimi, ekonomik durum ve çevresel kaygılar gibi faktörlere bağlı olarak değişebilir.

Fosil yakıtlar (kömür, petrol, doğal gaz) en hızlı tükenen kaynaklar arasında yer alır.

Sera etkisini artıran faktörler şunlardır: 1. Fosil Yakıtların Yanması: Kömür, petrol ve doğal gaz gibi fosil yakıtların yakılması, büyük miktarda karbondioksit (CO2) salınımına neden olur. 2. Ormansızlaşma: Ormanların yok edilmesi, atmosferdeki CO2 emme kapasitesini azaltır ve depolanan karbonu serbest bırakarak sera gazı konsantrasyonlarını artırır. 3. Endüstriyel Faaliyetler: Fabrikalar ve sanayi tesisleri, üretim sırasında çeşitli sera gazlarını atmosfere salar. 4. Tarım Uygulamaları: Hayvancılık ve tarım faaliyetleri, metan (CH4) ve azot oksit (N2O) gibi güçlü sera gazlarının salınımına yol açar. 5. Soğutma ve Diğer İnsan Faaliyetleri: Soğutma sistemleri, klima gazları ve aerosol itici gazlar gibi insan yapımı kimyasallar da sera etkisine katkıda bulunur.

Sera etkisini artıran faktörler şunlardır: 1. Fosil Yakıtların Yanması: Kömür, petrol ve doğal gaz gibi fosil yakıtların yakılması, büyük miktarda karbondioksit (CO2) salınımına neden olur. 2. Ormansızlaşma: Ormanların yok edilmesi, atmosferdeki CO2 emme kapasitesini azaltır ve depolanan karbonu serbest bırakarak sera gazı konsantrasyonlarını artırır. 3. Endüstriyel Faaliyetler: Fabrikalar ve sanayi tesisleri, üretim sırasında çeşitli sera gazlarını atmosfere salar. 4. Tarım Uygulamaları: Hayvancılık ve tarım faaliyetleri, metan (CH4) ve azot oksit (N2O) gibi güçlü sera gazlarının salınımına yol açar. 5. Soğutma ve Diğer İnsan Faaliyetleri: Soğutma sistemleri, klima gazları ve aerosol itici gazlar gibi insan yapımı kimyasallar da sera etkisine katkıda bulunur.

Nükleer enerji, genellikle en tehlikeli enerji kaynağı olarak kabul edilir. Diğer tehlikeli enerji kaynakları arasında kömür, petrol ve doğalgaz da bulunur; bu kaynakların yakılması atmosfere zararlı gazların salınımına neden olur.

Linyit çeşitli alanlarda kullanılan bir fosil yakıttır. Başlıca kullanım alanları şunlardır: 1. Elektrik Üretimi: Termik santrallerde yakılarak buhar elde edilir ve bu buhar türbinleri çalıştırarak elektrik üretir. 2. Isınma: Evlerde ve sanayi tesislerinde ısınma amaçlı kullanılır. 3. Sanayi Kullanımı: Çimento fabrikaları ve demir-çelik endüstrisi gibi sektörlerde yüksek sıcaklık elde etmek için kullanılır. 4. Kimyasal Ürünler: Gübre, boya, ilaç ve plastik gibi kimyasal ürünlerin üretiminde hammadde olarak kullanılır. 5. Toprak İyileştirme: Toprağın yapısını iyileştirmek, su tutma kapasitesini artırmak ve bitki büyümesini desteklemek için tarımda kullanılır. Ancak, linyit kullanımı çevresel kirliliğe ve karbon emisyonlarına yol açabilir.

Elektrik üretimi için kullanılan enerji kaynakları şunlardır: 1. Fosil Yakıtlar: Kömür, petrol ve doğalgaz gibi kaynaklar. 2. Yenilenebilir Enerji Kaynakları: - Güneş Enerjisi: Güneş panelleri aracılığıyla elektrik üretimi. - Rüzgar Enerjisi: Rüzgar türbinleri kullanılarak elektrik üretimi. - Hidroelektrik Enerji: Nehirler ve barajlar aracılığıyla su gücü ile elektrik üretimi. - Jeotermal Enerji: Yeraltındaki sıcak su ve buhar kaynaklarından yararlanarak elektrik üretimi. - Biyokütle: Organik atıkların enerjiye dönüştürülmesi. 3. Nükleer Enerji: Atom çekirdeklerinin parçalanması ile elde edilen enerji.

En tehlikeli fosil yakıt olarak kömür kabul edilmektedir.

Sıvı yakıtların hammaddesi ham petrol ve fosil kömürü katranıdır.

Gaz yakıtlar şu şekilde sınıflandırılabilir: 1. Fosil Gaz Yakıtlar: Milyonlarca yıl önce yaşamış organizmaların kalıntılarından oluşur. Başlıca fosil gaz yakıtlar: - Doğal Gaz: Metan gazından oluşan ve genellikle petrol rezervlerinin yakınlarında yer altında bulunan bir karışımdır. - Petrol Gazları: Ham petrolün ayrıştırılması sırasında elde edilen yan ürünlerdir. 2. Yenilenebilir Gaz Yakıtlar: Çevre dostu ve sürdürülebilir enerji kaynaklarıdır. Bunlar arasında: - Biyogaz: Organik maddelerin anaerobik fermantasyonu sonucu elde edilen bir gaz karışımıdır. - Hidrojen: Evrende en bol bulunan element olmasına rağmen doğada saf halde bulunmaz, çeşitli kaynaklardan elde edilir.