Buzul

Sirk çukuru (buz yalağı), buzulların aşındırmasıyla oluşan çukurlardır. Sirk çukurlarının özellikleri: Boyutlar: Genellikle 50 metre genişleyebilir, ancak bazı bölgelerde bu boyutlar birkaç kilometreye ulaşabilir. Dağılım: Türkiye'de yüksek dağlarda yaygın olarak görülür. Oluşum: Dağların zirvelerine yakın yerlerdeki yamaçlardaki küçük çukurlara yerleşen buzulların, ağırlıkları nedeniyle çukurları aşındırıp genişletmesiyle oluşur.

Buzullar, soğuk iklim koşullarında oluşur. Buzulların oluşabilmesi için: Yağış gereklidir; yağarak biriken kar kütlesinin, aşınarak kaybolan buzdan fazla olması gerekir. Sıcaklık, yıl boyunca donma noktasının altında olmalıdır. Bu koşullar, kutup bölgelerinde ve yüksek dağların zirvelerinde sağlanır.

Buz Adam Ötzi, donmuş halde bulundu çünkü yaklaşık 5300 yıl önce Alp Dağları'nda buzulların arasında doğal bir mumya olarak korunmuş şekilde kalmıştı. Ötzi'nin donmuş halde bulunmasının bazı nedenleri: Soğuk iklim koşulları: Ötzi, deniz seviyesinden 3210 metre yükseklikte bir tepede bulunmuştu. Buzulların koruyucu etkisi: Vücudu ve eşyaları, dağlardaki kar ve buzla korunmuştu. Ötzi'nin başlangıçta donarak öldüğü düşünülse de, daha sonra omzuna saplanan ve hayati bir damarını kopartan ok ucu keşfedildi.

Morenler, buzulların taşıdığı kaya ve toprağı biriktirmesiyle oluşur. Morenlerin oluşumunda etkili olan bazı süreçler şunlardır: Buzulun hareketi. Yer çekimi. Buzulun aşındırma etkisi. Morenler, buzulun ilerlemesine veya gerilemesine bağlı olarak farklı şekillerde ve yerlerde birikir.

İglolar, kutup ikliminde görülür. Kutup iklimi, Dünya'nın sürekli olarak karlar ve buzlarla kaplı olan kutup bölgelerinde görülen iklim tipidir. Bu iklim tipinin bazı özellikleri şunlardır: Sıcaklık ortalaması bütün yıl boyunca 0 °C'nin altındadır. Sıcaklık çoğu zaman -40 °C'ye, hatta daha altına iner. Yıllık sıcaklık farkı 30 °C dolaylarındadır. Zemin buzlarla kaplı olduğu için bitki örtüsü yoktur.

Buzulun altında su bulunmasının iki ana nedeni vardır: 1. Yüzeydeki erimenin oluşturduğu suların, buzullardaki yarıklardan aşağıya doğru akması. 2. Karasal alanda hareket eden buz ile yer yüzeyi arasındaki sürtünmenin ortaya çıkardığı ısı. Antarktika’da, buzulların üzerindeki erime oranının düşük olması nedeniyle ikinci yol daha etkili olabilir.

Balina hörgücü ifadesi, yanlış bir kullanım olabilir. Ancak, "hörgüç" terimi, farklı bağlamlarda çeşitli nedenlerle ortaya çıkabilir. Ensede hörgüç, genellikle şu nedenlerden kaynaklanır: Postüral bozukluklar. Hormonal dengesizlikler. Obezite ve yağ birikimi. Osteoporoz ve omurga deformiteleri. Genetik faktörler ve kas dengesizlikleri. Yanlış egzersiz veya aşırı zorlanma.

Buzulun altında çeşitli şeyler bulunabilir: Fosiller ve eski araçlar. Askeri üs kalıntıları. Su sistemleri. Kaya parçaları ve çökeller.

Relik göl ve moren göl farklı türlerde göllerdir. Moren göl, buzulların biriktirdiği tortular olan morenlerin bir çukurluğun önünü kapatması ile oluşan set gölüdür. Relik göl hakkında bilgi bulunamamıştır. Göller, oluşumlarına göre tektonik, karstik, buzul, volkanik ve set gölleri olarak beş ana kategoriye ayrılır.

Buzulların diğer adları şunlardır: Alp tipi buzullar. Takke buzulu (zirve buzulu). Sirk buzulu. Vadi buzulu. Örtü buzulu (kıta buzulu). Aysberg (buzullardan kopan büyük buz kütleleri). Bankiz (deniz yüzeyinin donmasıyla oluşan buzullar).

Bering Denizi'nde buzun oluşmasının nedeni, kutup bölgelerindeki hızlı ısı artışı ve küresel ısınmadır. Bering Denizi'ndeki buz, mevsimsel olarak oluşur ve erir. Ayrıca, Bering Denizi'nde buz oluşumunun azalmasının bir diğer nedeni de, bölgedeki fırtınaların buz oluşumunu engelleyecek şekilde buzları kırmasıdır.

Buzullarda yaşayan hayvanlar, zorlu koşullara çeşitli adaptasyon özellikleriyle uyum sağlarlar: Kalın kürk veya tüy tabakası: Vücut ısısını korur ve soğuktan izole eder. Geniş ayaklar ve yüzme zarları: Buz üzerinde kaymayı önler ve su üzerinde daha iyi hareket etmeyi sağlar. Gelişmiş duyu organları: Görme ve koku duyuları, yiyecek bulmayı kolaylaştırır. Derin dalış yeteneği: Bazı türler, uzun süre su altında kalarak yiyecek bulabilir. Antifriz proteinleri: Düşük sıcaklıklarda hayatta kalmalarını sağlar. Kamuflaj: Beyaz tüyler, hayvanların kar içinde gizlenmesini sağlar. Göç: Sert kış koşullarından kaçmak ve yiyecek bulmak için göç ederler. İklim değişikliği, bu adaptasyon özelliklerini tehdit ederek hayvanların yaşam alanlarını ve beslenme alışkanlıklarını olumsuz etkiler.

Sirk buzulu, genellikle yüksek dağlar veya volkanlar gibi yüksek rakımlı alanlarda bulunan, çanak veya havza şeklindeki çukurluklarda yer alan buzul türüdür. Sirk buzulunun oluşum aşamaları: 1. Kar birikimi. 2. Karın yoğunlaşması. 3. Buzun akışı. 4. Çukurun oluşumu. 5. Terminus. Sirk buzulları, buzul oluşumunun erken aşamalarını temsil eder ve daha büyük buzul türlerinin oluşumu için bir kaynak sağlayabilir.

Sirklerin yuvarlak olmasının sebebi, modern sirklerin kurucusu kabul edilen Philip Astley'in, atların bir daire etrafında döndüklerinde binicilerin daha iyi denge sağlayabileceklerini fark etmesidir. Astley, 1763 yılında kurduğu sirkte, atların gösteri sırasında sürekli daire içinde dönmelerini sağlayarak binicilerin daha rahat ve güvenli bir şekilde performanslarını sergilemelerini sağlamıştır. Bir başka sirk sahibi olan Antonio Franconi ise, dairenin en uygun çapının yaklaşık 13 metre olduğunu belirlemiştir. Ayrıca, İngilizce'deki "circus" kelimesinin, Latince'de daire anlamına gelen "circle" kelimesinden türediği de belirtilmektedir.

Vadi buzulunun diğer adı, alpin tipi buzul veya vadi buzulu olarak da bilinir. Ayrıca, buzyalağı buzulu veya sirk buzulu olarak da adlandırılan bir buzul türü, vadi buzulunun bir çeşidi olup, buzyalağı adı verilen ve sirke benzeyen buzyalaklarında sabit duran buzullardan oluşur.

Coğrafya terimi olarak sirk gölü, dağ doruklarındaki buzulların hareketleri ile ortaya çıkan çukurlarda oluşan göllere denir. Sirk göllerinin özellikleri şu şekilde özetlenebilir: Oluşum. Konum. Büyüklük. Dağılım. Sayı. Ortalama yükseklik. Alan. Sınıflandırma. İklim.

Moren ve hörgüç kaya buzul biriktirme değildir; buzul aşındırma şekilleridir. Moren, buzulların aşındırdığı çeşitli boyuttaki malzemelerin, buzul hareketi ile taşınarak buzulun eridiği sahalarda birikmesiyle oluşan depolardır. Hörgüç kaya, buzulların buzul yatağı içindeki ana kaya çıkıntılarını törpülemesi sonucu oluşan, deve hörgücüne benzeyen asimetrik ve küçük engebeliklerdir.

Sander ovası, buzulların erimesiyle ve buzulların taşıdığı maddelerin akarsuların etkisiyle yayılması sonucu oluşur. Bu nedenle, sander ovası oluşumunda etkili olan dış kuvvet buzullardır.

Buzul tekne vadisi, buzul topoğrafyasında, yüksek dağlardaki buzulların eriyerek hareket etmesiyle ve buzulların dağları aşındırması sonucunda oluşan vadi tipidir. Özellikleri: Kesit: U şeklindedir. Yamaçlar: Genellikle dik ve çıkıntı içermez. Taban: Bataklık olabilir. Akarsu: Vadi içinde akıyorsa, sıklıkla çok sayıda menderes oluşturur. Tekne vadiler, buzul törpülemesi ve buzul koparması (buzul aşındırması) ile oluşur.

Coğrafyada sirk ve buzul şu şekilde tanımlanabilir: Buzul. Sirk. Buzullar, eğimli arazilerde yıllar boyunca biriken kar kütlesinin önce buzkar, sonra da buza dönüşmesiyle oluşur. Buzullar hareket halindedir. Buzulların oluşturduğu yer şekilleri; kutup bölgeleri ve dağların yüksek kesimlerinde etkili olan dış kuvvetlerdendir. Türkiye’de buzullaşma alanı sınırlıdır.