AsenkronMotor

Asenkron motorda yıldız bağlantı, motorun giriş uçları olan U, V, W uçlarına R, S, T fazlarının bağlanması ve çıkış uçlarının Z, X, Y uçlarının kısa devre edilmesiyle yapılan bir bağlantı türüdür. Bu bağlantı şeklinde, motor yıldız şeklinde çalışır ve "λ" sembolü ile gösterilir.

Sabit mıknatıslı senkron motorlar (SMSM) ve asenkron motorlar (ASM) farklı avantajlara sahiptir, bu nedenle hangisinin daha iyi olduğu duruma bağlıdır. SMSM'nin avantajları: - Yüksek verimlilik ve güç faktörü: SMSM, hafif yük altında bile yüksek verimlilik ve güç faktörüne sahiptir. - Küçük boyut ve hafiflik: Aynı güç yoğunluğu, ASM'den iki kat daha fazladır. - Basit yapı ve düşük bakım ihtiyacı: Rotorda bakır kayıpları yoktur, bu da bakımı kolaylaştırır ve yatak ömrünü uzatır. - Hızlı tepki: Yüksek tork/atalet oranı, SMSM'yi hızlı yanıt gerektiren uygulamalar için uygun hale getirir. ASM'nin avantajları: - Karmaşık hız kontrol sistemleri: ASM, gelişmiş elektronik devrelerle daha hassas hız ve tork kontrolü sağlar. - Başlangıç akımı: ASM, ilk çalıştırmada daha düşük akım çeker ve doğrudan şebekeye bağlanabilir. Sonuç olarak, SMSM enerji tasarrufu ve minyatürleştirme gerektiren uygulamalarda daha iyiyken, ASM daha karmaşık kontrol sistemlerinin gerektiği durumlarda tercih edilebilir.

Asenkron motorda yıldız klemens bağlantısı şu şekilde yapılır: 1. Fazların bağlanması: Üç fazlı asenkron motorun giriş uçları olan U, V, W uçlarına R, S, T fazları bağlanır. 2. Çıkış uçlarının birleştirilmesi: Motorun çıkış uçları olan Z, X, Y uçları kendi aralarında köprüleme elemanıyla birleştirilir. Bu bağlantı türüne "yıldız bağlantı" denir ve "λ" şeklinde sembolize edilir.

İki adet üç fazlı asenkron motorun aşağıdaki şartlarda çalıştırılması için gerekli devre şu şekilde kurulabilir: 1. Start Butonu: Birinci ve ikinci motoru aynı anda çalıştıracak şekilde bağlanmalıdır. 2. Stop Butonu: Tüm sistemi durduracak şekilde bağlanmalıdır. 3. Aşırı Akım Röleleri: Her motorun aşırı yüklenmesi durumunda sistemi durduracak şekilde bağlanmalıdır. 4. Güç Devresi: Her motor için ayrı kontaktörler (K1 ve K2) ve aşırı akım röle kontakları kullanılmalıdır. Devrenin çalışma prensibi: - Start 1 butonuna basıldığında: K1 ve K2 kontaktörleri enerjilenir ve motorlar çalışmaya başlar. - Start 2 butonuna basıldığında: K1 kontaktörü devreden çıkar (1. motor durur), K2 kontaktörü enerjili kalmaya devam eder (2. motor çalışır). - Stop butonuna basıldığında: K1 ve K2 kontaktörlerinin enerjisi kesilir, her iki motor da durur.

Asenkron motorun devir yönü, üç fazlı sistemlerde iki fazın yönünün değiştirilmesi ile değiştirilebilir. Bunun için: 1. Motor klemensine bağlanan şebeke uçlarından üç tanesinden herhangi ikisi yer değiştirilir. 2. Eğer motorda yardımcı sargı varsa, ilk önce motorun durdurulması veya devir yönünün değiştirilebileceği seviyeye kadar devrinin düşürülmesi gerekir, ardından sargılardan birinin uçları yer değiştirilir. Devir yönünün değiştirilme işlemi, kontaktör veya paket şalter yardımı ile yapılmalıdır.

Motorun ileri geri çalışması, asenkron motorlarda fazların yerinin değiştirilmesiyle sağlanır. Süreç şu şekilde gerçekleşir: 1. İleri Çalışma: Motorun ileri yönde dönmesi için, motor giriş beslemesindeki fazlardan 2 tanesinin yeri değiştirilir. 2. Geri Çalışma: Motorun geri yönde dönmesi için aynı işlem tekrarlanır, yani hangi fazların değiştirildiğinin bir önemi olmadan diğer iki fazın yeri değiştirilir.

Asenkron motorlarda en iyi yol verme yöntemi, motorun gücüne ve kullanım amacına göre değişiklik gösterebilir. Ancak, genel olarak yıldız-üçgen yol verme yöntemi tercih edilmektedir. Yıldız-üçgen yol vermenin avantajları: - Motorun ilk kalkış anında şebekeden çektiği akımı 1/3 oranında düşürür. - Motorun devir sayısını anma devrine yaklaştırarak daha yumuşak bir geçiş sağlar. Diğer iyi yol verme yöntemleri arasında yumuşak yol vericiler (softstarter) ve frekans değiştiriciler (invertör) de bulunmaktadır.

Asenkron motor kumanda panosunun çizimi iki kısımdan oluşur: kumanda devresi ve güç devresi. Kumanda devresinin çizimi: 1. Enerji girişi (faz), sigorta, koruma elemanının kapalı kontağı, stop butonu, start butonu ve kontaktör bobini gibi elemanlar çizilir. 2. Devre, enerjinin uygulandığı yerden başlayarak çizilir. 3. Start butonuna basıldığında, enerji buton üzerinden kontaktöre ulaşır ve kontaktör bobininin enerjilenmesiyle devre tamamlanır. Güç devresinin çizimi: 1. Fazlardan alınan enerji, sigorta, kontaktörün güç kontakları, aşırı akım rölesi ve motor sıralamasıyla iletilir. 2. Devre elemanları, yüksek akıma dayanabilecek şekilde seçilir. Çizim sırasında uluslararası normlara göre belirlenmiş semboller kullanılır ve devre elemanlarının çalışma ve yerleştirme sırasına dikkat edilir.

Direk yol verme yöntemi, asenkron motorun, paket, kollu şalter veya kontaktör ile doğrudan şebekeye bağlandığı bağlantı yöntemidir. Bu yöntem, küçük güçlü motorlarda tercih edilir ve genellikle 4 kW'a kadar olan motorlara uygulanır.

Çift yönlü asenkron motor, farklı kutup sayılı iki sargıya sahip olan bir motor türüdür. Bu motorların çalışma prensibi şu şekildedir: 1. Döner Manyetik Alan: Stator sargılarına uygulanan üç fazlı alternatif gerilim, döner bir manyetik alan oluşturur. 2. Rotor Akımı: Bu manyetik alan, rotorda bir akımı indükler ve rotorun kendi manyetik alanını oluşturmasını sağlar. 3. Tork Üretimi: Stator ve rotor manyetik alanlarının etkileşimi, bir döndürme momenti (tork) oluşturur. 4. Dönme: Oluşan tork sayesinde rotor, döner alan yönünde dönmeye başlar. Bu sayede, çift yönlü asenkron motor, iki farklı kutup sayısına göre iki farklı devirde çalışabilir.

Frekans değiştirerek devir ayarı, asenkron motorlarda yapılır.

İleri-geri çalışan bir motor, genellikle asenkron motor olarak bilinir ve iki fazın yerinin değiştirilmesi ile yönü değiştirilebilir. Çalışma prensibi: 1. İleri Yön: İleri butonuna basıldığında, motora gelen fazlardan biri olan (R) fazından gelen akım, durdurma butonundan ve ileri butonunun alt kontaklarından geçerek motoru ileri yönde döndürür. 2. Geri Yön: Geri butonuna basıldığında, ilk önce ileri yöndeki motorun akımı kesilir ve durdurma butonundan, geri butonunun alt kontaklarından geçen akım, motoru geri yönde döndürür.

Tek fazlı asenkron motorda yardımcı sargı, motorun başlangıçta yüksek dönme momenti sağlaması için kullanılır. Çalışma prensibi şu şekildedir: 1. Başlangıçta: Ana sargıya paralel olarak yerleştirilen yardımcı sargı, devreye alınır ve ekstra dönme momenti sağlar. 2. Normal çalışma: Motor yol aldıktan sonra, yardımcı sargı devreden çıkarılır. Bu sayede, tek fazlı motorun dönme hareketi başlatılır ve daha sonra verimli bir şekilde çalışması sağlanır.

Asenkron motorun dönüş yönünü değiştirmek için fazlardan ikisinin yerini değiştirmek yeterlidir. Yön değiştirme yöntemleri: 1. Butonsal kilitleme: İleri butonuna basıldığında, motorun bir yöndeki çalışması sırasında diğer yöndeki çalışma devre dışı bırakılır. 2. Elektriksel kilitleme: Jog butonları yerine kontaktörün kapalı kontakları kullanılır. Bu işlemleri yaparken, besleme enerjisini kesmek önemlidir.

Yardımcı sargılı motorlarda kondansatör, motorun ilk kalkış anında devreye girer. Bu, ana sargıya paralel olarak yerleştirilen yardımcı sargının, asenkron motorun iki fazlı bir motor gibi çalışmasını sağlamak için gereklidir.

Asenkron motorda yıldız üçgen ve ileri geri kumanda devresi aşağıdaki adımlarla yapılır: 1. Yıldız Üçgen Kumanda Devresi: a. Malzeme Seçimi: Üç kontaktör, bir zaman rölesi ve isteğe bağlı anahtar veya buton kullanılır. b. Bağlantı Sırası: - Ana kontaktörün bobin uçlarına enerji verildiğinde, RST fazı U-V-W klemensine gider ve yıldız kontaktörü çeker. - Zaman rölesi gerekli süreyi tamamladıktan sonra yıldız kontaktörünün enerjisini keser ve üçgen kontaktör devreye girer. - Motorun üçgen bağlantıya geçmesi için U klemens ucuna R fazı, Z ucuna da aynı şekilde R fazı bağlanması gerekir. 2. İleri Geri Kumanda Devresi: a. Temel Prensip: Start butonuna paralel bağlanan normalde açık kontakör kontağına mühürleme kontağı denir. b. Bağlantı: - Motorun ileri yönde çalışması için b2 start butonuna basılır, C kontaktörü enerjilenir ve kontaklarını değiştirir. - Motorun durdurulması için stop butonuna basılır ve devre kesilir. - Geri yönde çalıştırmak için b3 geri yön butonuna basılır ve elektriksel kilitleme sağlanır.

Çift devirli Dahlender motor, asenkron motorun stator sargısının tek bir sargı ile sarılmasıyla elde edilen ve sadece 1:2 oranında iki farklı devir sağlayan motor türüdür. Bu motorlarda, iki farklı devir sayısı, sargının bağlantı şekline göre Δ/YY (sabit moment) veya Y/YY (değişken moment) olarak yapılır.

Asenkron motorların yol verme sırasında kısa devre edilmesinin nedeni, iki kontaktörün aynı anda çalışmasını engellemek ve güç devresinde 3 fazın birbirine çakışmasını önlemektir. Bu, motorun güvenli ve doğru bir şekilde çalışabilmesi için gereklidir, aksi takdirde aşırı akım çekimi ve sargıların ısınması gibi tehlikeler ortaya çıkabilir.

Asenkron motorun momenti, stator sargılarına uygulanan üç fazlı alternatif gerilimin etkisiyle oluşur. Momentin hesaplanması için aşağıdaki adımlar izlenir: 1. Stator sargılarına alternatif gerilim uygulandığında döner bir manyetik alan oluşur. 2. Bu manyetik alanın etkisi altında rotor sargılarında akım geçer ve rotor üzerinde bir kuvvet meydana gelir. 3. Oluşan kuvvet, rotoru döndürerek motorun momentini oluşturur. Ayrıca, asenkron motorun anma devri ile dönmesi durumunda milinden uygulayacağı anma momenti de momentin bir ölçüsüdür.

3 fazlı asenkron motorun zaman ayarlı çalıştırılması için düz zaman rölesi kullanılır. Çalışma prensibi: 1. Zaman rölesine enerji uygulandığında, ayarlanan süre sonunda kontakları konum değiştirir. 2. Start butonuna basıldığında, C kontaktörü enerjilenir ve mühürleme gerçekleşir. 3. Zaman rölesi, ayarlanan süre dolduğunda M kontaktörünün önündeki açık kontağını kapatır ve M kontaktörü enerjilenir. 4. M kontaktörü, güç devresindeki kontaklarını kapatarak asenkron motoru çalıştırır. Motoru durdurmak için stop butonuna basılır.