Antlaşmalar

Açık Semalar Antlaşması (Open Skies Treaty), ülkeler arasında güven ve askeri şeffaflığı artırmayı hedefleyen çok taraflı bir uluslararası anlaşmadır. Antlaşmanın temel amaçları: - Askeri faaliyetlerde açıklık ve şeffaflık sağlamak. - Beklenmedik askeri faaliyetleri izlemek. - Silah kontrolü ve güven artırıcı önlemler geliştirmek. - Uluslararası güveni ve istikrarı pekiştirmek. Uygulama şekli: - Gözlem uçuşları, önceden bildirilen tarihlerde ve belirlenmiş rotalarda yapılır. - Uçuşlar silahsız özel gözlem uçakları ile gerçekleştirilir. - Bu uçaklarda çeşitli sensör sistemleri bulunur (kamera, kızılötesi, radar vb.). - Uçuşa hem gözlem yapan ülkenin hem de gözlemlenen ülkenin temsilcileri birlikte katılır. - Toplanan tüm bilgiler, antlaşmaya taraf diğer ülkelerle paylaşılır. Antlaşma, 1992 yılında Finlandiya'nın başkenti Helsinki'de imzalanmış ve 1 Ocak 2002 tarihinde yürürlüğe girmiştir. 2020 yılında ABD, antlaşmadan çekilmiştir.

Osmanlı Devleti'nin kaybettiği ilk toprak parçası, 1672 yılında imzalanan Bucaş Antlaşması ile Podolya'dır.

1913 Londra Antlaşması ile Ege Adaları Osmanlı Devleti tarafından kaybedildi.

Mondros Ateşkes Antlaşması sonrası gerçekleşen işgaller şunlardır: 1. İngiltere: Musul, Urfa, Antep, Maraş, Batum, Kars, Samsun ve Merzifon'u işgal etti. 2. Fransa: Adana, Dörtyol, Mersin, Urfa, Maraş ve Antep'i işgal etti. 3. İtalya: Antalya, Kuşadası, Bodrum, Marmaris ve Konya'yı işgal etti. 4. Yunanistan: İzmir ve Doğu Trakya'yı işgal etti. 5. Ermeniler: Doğu Anadolu'daki bazı bölgeleri işgal etti. Bu işgaller, uluslararası hukuka ve Wilson ilkelerine aykırıydı.

İtilaf Devletleri'nin Milli Mücadele döneminde Türkiye'yi resmen tanıması, Mudanya Ateşkes Antlaşması ile olmuştur.

Boğazlar sorunu ilk kez 1833 yılında Rusya ile Osmanlı Devleti arasında imzalanan Hünkar İskelesi Antlaşması ile ortaya çıkmıştır.

Versay Antlaşması ve Sevr Antlaşması arasındaki temel farklar şunlardır: 1. İmza Tarihi ve Süreci: Sevr Antlaşması, I. Dünya Savaşı'nın hemen ardından, 10 Ağustos 1920'de imzalanırken, Versay Antlaşması 28 Haziran 1919'da imzalanmıştır. 2. Antlaşmanın Amacı: Sevr Antlaşması, Mondros Mütarekesi sonrasında ortaya çıkan süreci sonlandırmak için hazırlanmışken, Versay Antlaşması savaşın genel sonuçlarını belirlemek amacıyla müzakere edilmiştir. 3. Toprak Kayıpları: Sevr Antlaşması ile Türkiye, İzmir, Ege Bölgesi ve Trakya'yı Yunanistan'a; Antalya ve Konya civarını İtalya'ya bırakmak zorunda kalmıştır. 4. Askeri Kısıtlamalar: Sevr Antlaşması'nda Osmanlı ordusunun 35.000 kişiyle sınırlı olması ve sadece jandarma görevi yapması öngörülmüştür. 5. Hukuki Geçerlilik: Sevr Antlaşması, Osmanlı Mebusan Meclisi'nin dağıtıldığı bir dönemde imzalandığı için parlamento onayından geçmemiş ve hukuki yönden zayıf bulunmuştur.

Birinci Dünya Savaşı'nda Osmanlı'yı paylaşmak için yapılan gizli antlaşmalar şunlardır: 1. İstanbul Antlaşması (18 Mart-10 Nisan 1915): İngiltere, Fransa ve Rusya arasında imzalandı. Boğazlar ve İstanbul'un Rusya'ya bırakılması kararlaştırıldı. 2. Londra Antlaşması (26 Nisan 1915): İngiltere, Fransa, Rusya ve İtalya arasında imzalandı. Antalya, 12 ada ve Trablusgarp İtalya'ya verildi. 3. Sykes-Picot Antlaşması (26 Nisan 1916): İngiltere ve Fransa arasında yapıldı. Adana, Beyrut, Halep, Diyarbakır ve Sivas'ın bir kısmı Fransa'ya, Bağdat ve Basra ise İngiltere'ye bırakıldı. 4. Petrograd Protokolü: İngiltere, Fransa ve Rusya arasında imzalandı. Rusya'ya Doğu Anadolu ve Doğu Karadeniz verildi. 5. Mac-Mahon Antlaşması (1916): Mısır Valisi Mac-Mahon ve Hicaz Emiri Şerif Hüseyin arasında yapıldı. İngiltere, Orta Doğu petrollerinin tek bir siyasi gücün elinde olmasını istedi.

Viyana Sözleşmesi, Milletlerarası Mal Satımına İlişkin Sözleşmeler Hakkında Birleşmiş Milletler Antlaşması olarak da bilinir ve uluslararası mal satım antlaşmalarının hukukunu düzenler.

Fatih Sultan Mehmet döneminde Venedik ile yapılan antlaşma, 1479 yılında imzalanan Osmanlı-Venedik Antlaşması'dır. Antlaşmanın başlıca maddeleri: - Venedik gemileri Osmanlı sularında serbestçe ticaret yapma hakkına sahip olacak. - Venedik, Osmanlı'ya her yıl 10.000 altın vergi ödeyecek. - Venedikliler, İstanbul'da daimi bir elçi (balyos) bulundurabilecekler. - Venedik, savaş tazminatı olarak Osmanlı'ya 100.000 duka altın ödeyecek. - Venedik, tecrübeli bir ressamı İstanbul'a gönderecek; bu ressam Fatih Sultan Mehmet'in portresini yapmıştır.

1762 yılında gerçekleşen bazı önemli olaylar: 4 Ocak: Büyük Britanya, Yedi Yıl Savaşı'na girerek İspanya ve Napoli'ye savaş ilan etti. 5 Mayıs: Rusya ve Prusya, Saint Petersburg Antlaşması'nı imzaladı. 22 Mayıs: İsveç ve Prusya, Hamburg Antlaşması'nı imzaladı. 6 Haziran: İngiliz kuvvetleri, Havana'yı kuşattı ve şehri geçici olarak ele geçirdi. 17 Temmuz: Rusya'da Peter III'ün öldürülmesinin ardından Catherine II, imparatoriçe oldu. 3 Kasım: Britanya ve İspanya, Paris Antlaşması'nı imzaladı.

Lozan Antlaşması'nın dört önemli maddesi şunlardır: 1. Kapitülasyonların Kaldırılması: Yabancı devletlere tanınan ayrıcalıklara tamamen son verilmiştir. 2. Boğazlar: Boğazların yönetimi Türklerin başkanlığında bir komisyona bırakılmış, askerden ve silahtan arındırılması kararlaştırılmıştır. 3. Azınlıklar: Türkiye'de yaşayan tüm azınlıklar Türk vatandaşı sayılmış, ayrıcalıkları kaldırılmış ve Türk vatandaşlarına verilen haklardan yararlanmaları sağlanmıştır. 4. Osmanlı Borçları: Osmanlı'nın 1854'ten beri aldığı borçlar, ayrılan devletler arasında paylaştırılmış ve ödenmek üzere taksite bağlanmıştır.

Karlofça Antlaşması, 1699 yılında Osmanlı İmparatorluğu ile Avusturya, Venedik ve Lehistan (Polonya) arasında imzalanan bir barış antlaşmasıdır. Bu antlaşma, 1683-1699 yılları arasında süren Osmanlı-Kutsal İttifak Savaşlarına son vermiştir. Antlaşmanın bazı önemli maddeleri: - Macaristan ve Erdel, Avusturya'ya bırakıldı. - Mora Yarımadası, Venedik'e verildi. - Podolya bölgesi, Lehistan'a bırakıldı. - Azak Kalesi, Rusya'ya teslim edildi. Karlofça Antlaşması, Osmanlı İmparatorluğu'nun Batı'daki üstünlüğünün sona erdiğini ve gerileme dönemine girdiğini işaret etmiştir.

1574 Tunus seferi, barış antlaşması ile son buldu.

Osmanlı tarihinde 192 tane antlaşma bulunmaktadır.

Osmanlı Devleti'nin Gerileme Dönemi'ndeki siyasi olayları şu şekilde özetlenebilir: 1. Karlofça Antlaşması (1699): Osmanlı'nın ilk kez büyük oranda toprak kaybettiği antlaşma. 2. Pasarofça Antlaşması (1718): Osmanlı, bu antlaşmayla kaybettiği toprakları geri alma ümidini yitirdi ve toprak koruma-barış siyaseti izlemeye başladı. 3. Prut Antlaşması (1711): İsveç Kralı Demirbaş Şarl'ın takibi sırasında Rusların Osmanlı topraklarına girmesi üzerine imzalandı. 4. Belgrad Antlaşması (1739): Osmanlı'nın 18. yüzyıldaki son kazançlı antlaşması olup, Karadeniz'in bir Türk gölü olduğu son kez kabul edildi. 5. Yaş Antlaşması (1792): Kırım'ın Rusya'ya ait olduğu onaylandı ve Osmanlı, dağılma sürecine girdi. Ayrıca, bu dönemde Avrupa'daki teknolojik ve bilimsel gelişmelere ayak uyduramama, iç isyanlar ve merkezi yönetimin bozulması gibi siyasi ve sosyal sorunlar da yaşandı.

Bükreş Antlaşması (1913) ile kaybedilen topraklar şunlardır: Bulgaristan, Silistre, Tutrakan ve Güney Dobruca'yı Romanya'ya verdi. Yunanistan, Epir'in tamamını, Girit Adası, Selanik, Drama, Kavala ile birlikte Güney Makedonya'nın büyük bir kısmını aldı. Sırbistan'a Manastır, İstip, Üsküp ve Priştine verildi. Karadağ, Pilevne ve Cakova'yı aldı. Bulgaristan'a Makedonya'nın küçük bir bölümü ile Dedeağaç bölgesi bırakıldı.

Türkiye adı, ilk kez Gümrü Antlaşması ile resmi bir antlaşmada geçmiştir.

Garantörlük anlaşmaları çeşitli ülkeler arasında yapılabilir. Bazı örnekler şunlardır: Kıbrıs: Türkiye, Yunanistan ve Birleşik Krallık, 1959 yılında imzalanan Garanti Antlaşması ile Kıbrıs Cumhuriyeti'nin bağımsızlığını, toprak bütünlüğünü ve güvenliğini garanti etmişlerdir. Gürcistan: Türkiye, Gürcistan'ın Acara bölgesinde garantörlük yapmaktadır. Nahçıvan: Türkiye, Nahçıvan'da da garantörlük görevini üstlenmiştir. İsrail-Filistin: Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, İsrail-Filistin sorunu için Türkiye'nin garantörlük teklifinde bulunmuştur. Garantörlük anlaşmaları genellikle barış anlaşmaları, sınır anlaşmaları veya diğer uluslararası anlaşmaların uygulanmasını sağlamak amacıyla yapılır.

Stolbovo Antlaşması, 1617 yılında Rusya Çarlığı ile İsveç İmparatorluğu arasında İngria Savaşı'nı sonlandırmak için imzalanan bir barış antlaşmasıdır. Antlaşmanın bazı önemli maddeleri: - İsveç, Karelia'daki Kexholm eyaletini ve Ingria'yı (Nöteborg kalesi dahil) kazandı. - Rusya, Estonya ve Livonia üzerindeki tüm iddialarından vazgeçti ve İsveç'e 20.000 ruble savaş tazminatı ödedi. - Novgorod ve diğer İsveç'in savaş sırasında ele geçirdiği bölgeler Rusya'ya geri verildi. - İsveç, savaş öncesi topladığı tüm ganimetleri saklama hakkını elde etti. - Gdov şehri, barış kesinleşene ve sınırlar tam olarak belirlenene kadar İsveç'te kalacaktı. - İsveç, Mihail Romanov'u Rusya'nın meşru çarı olarak tanıdı ve Rus tahtına yönelik daha fazla iddiasından vazgeçti. - Rusya'ya, Stockholm, Reval (Tallinn) ve Viborg'da ticaret evleri kurma izni verildi ve İsveç'e Novgorod, Pskov ve Moskova'da ticaret evleri kurma hakkı tanındı.