Müdâfaa-i hukuk, "hakların savunması" anlamına gelir. Müdâfaa-i hukuk cemiyetleri, Osmanlı İmparatorluğu'nun Mondros Mütarekesi'ni imzalayarak İtilaf Devletleri'ne teslim olması üzerine, Osmanlı Türkiye'sinin çeşitli kent ve kasabalarında oluşturulan ve Millî Mücadele'nin ilk örgütsel çekirdeğini oluşturan sivil kuruluşlardır. Bu cemiyetler, Osmanlı hükûmetine muhalif olan eski İttihat ve Terakki Fırkası üyelerinin yanı sıra milliyetçi askerler ve aydınlar tarafından kurulmuştur. Sivas Kongresi'nden sonra, tüm müdâfaa-i hukuk örgütleri "Anadolu ve Rumeli Müdâfaa-i Hukuk Cemiyeti" şemsiyesi altında bir araya getirilmiştir.