Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Şanlıurfa ve Adıyaman şehirlerinin tarihi, kültürel ve turistik yerlerini tanıtan bilgilendirici bir gezi belgeselidir.
- Video, Şanlıurfa'nın dinler tarihi ve inanç turizmi açısından önemi ile başlayıp, Balıklıgöl ve Zeliha Gölü'nün hikayelerini anlatmaktadır. Ardından Adıyaman'ın turistik yerleri (Cendere Köprüsü, Yenipınar Camii, Karakuş Tümülüsü, Arsemia Antik Kenti, Perre Antik Kenti) tanıtılmakta ve son bölümde Nemrut Dağı'nın tarihi, mimari özellikleri ve Komagene Krallığı hakkında detaylı bilgiler verilmektedir.
- Belgesel, Şanlıurfa'nın Göbeklitepe ve Karahantepe gibi arkeolojik buluntularıyla dünyanın en eski tapınaklarının bulunduğu, Hz. İbrahim, Hz. Eyüp, Hz. Yakup ve Hz. Musa gibi peygamberlerin yaşadığı topraklar olduğu bilgisini içermektedir. Ayrıca Nemrut Dağı'nın 2500 metre yüksekliğindeki üç terası, Kral Antiochos'un heykelleri ve 1987 yılında UNESCO'nun kültür mirası listesine alınması gibi önemli bilgiler de paylaşılmaktadır.
- 00:39Şanlıurfa'nın Dinler Tarihi ve İnanç Turizmi
- Şanlıurfa, ilkel dinlerden çok tanrılı dinlere ve tek tanrılı dinlere uzanan bir yelpazede pek çok inanca ev sahipliği yapmış kadim bir şehirdir.
- Kent, inanc turizmi açısından önemli potansiyele sahip olup, ziyaretçilerine geçmişe yolculuk yapma imkanı sunmaktadır.
- Şanlıurfa, semavi dinlere ait önemli eserleri ve tarihi değerleri bir arada barındıran en önemli şehirlerden biridir.
- 01:48Şanlıurfa'nın Arkeolojik Önemi
- Şanlıurfa, tarihte dünya kültür ve medeniyetinin merkezi kabul edilen ve arkeoloji literatüründe bereketli hilal olarak adlandırılan bölge üzerinde yer almaktadır.
- Arkeolojik kazılardan elde edilen buluntular, şehir merkezindeki Balıklı Göl civarının Neolitik Çağ insanları tarafından iskan edildiğini kanıtlamıştır.
- Mimarlık tarihi bu kadar eskilere dayanan Şanlıurfa, günümüzde de mimari eserlerinin zenginliği bakımından Anadolu'nun önde gelen illeri arasında yer alıyor ve bu özelliğinden dolayı "Müzeşehir" adıyla tanınıyor.
- 02:57Göbeklitepe ve Karahantepe
- Göbeklitepe'de yapılan arkeolojik kazılarda günümüzden onbir bin yıl öncesine tarihlenen Cilalı Taş Devri'nin Akerammik evresi insanlarına ait dünyanın en eski tapınakları bulunmuş ve böylece Şanlıurfa'nın inanan insanların dünyadaki en eski merkezi olduğu anlaşılmıştır.
- Göbeklitepe insanlarının tapındıkları boğa, aslan, kurt, domuz, turna kuşu, ördek ve yılan başta olmak üzere çeşitli hayvan kabartmalarının yer aldığı T biçimli taş sterler kazılarda ortaya çıkarılmıştır.
- Neolitik Çağ'ın MÖ 8000-8500 evresine ait iki tapınak yeri, Harran Üniversitesi Arkeoloji ve Sanat Tarihi Bölümü tarafından 1988 yılında Şanlıurfa il sınırları içerisindeki Tek Tek Dağları mevkiinde yer alan Karahantepe'de keşfedilmiş, burada yapılan yüzey araştırmasında toprağa gömüldü ancak başları görülebilen çok sayıda stel tespit edilmiştir.
- 04:30Şanlıurfa'nın Çok Tanrılı Dinlerle İlişkisi
- İlkel dinlerin dünyada bilinen en eski merkezi olan Şanlıurfa, çok tanrılı dinlerle tek tanrılı dinlerin de önemli merkezlerinden biridir.
- Asur ve Babil dönemlerinde ay, güneş ve gezegenlerin kutsal sayıldığı çok tanrılı bir din olan paganizmin baş tanrısı Sin'in mabedi Harran'da bulunuyor ve Solmatar bu dinin önemli bir merkezi şehri sayılıyordu.
- Babil döneminde Illusa Illani (Tanrıların Tanrısı), Sarai (Tanrıların Kralı) ve Bellani (Tanrıların Efendisi) olarak adlandırılan ay tanrısı Sin paganistlerin en büyük tanrısı olma özelliğini asırlar boyu devam ettirmiş ve Romalılar döneminde Marelaha olarak adlandırılmıştır.
- 05:31Harran'daki Paganistlerin İnançları
- İslam kaynaklarında Harraniler adıyla anılan paganistlerin bir kısmı Harran'a gelen Abbasi halifesi Memu'nun Kur'an'da geçen semavi dinlerden birini seçin tavsiyesi üzerine Hristiyan, bir kısmı da Müslüman olmuş, önemli bir kısmı ise hiç kötülük etmeyen yüce bir yaratıcının varlığını kabul eden ve Kur'an'da elli kitapla beraber üç yerde zikredilen Güney Mezopotamya'daki Sabiilerin tek tanrıcı inanç sistemini benimsemiştir.
- Bu grup eski paganist inançlarından tam kopamayarak bu yüce varlığın sadece yaratma gibi önemli işleri gördüğüne, yarattığı varlıklarla ilgili işleri ise aracı ilah olarak niteledikleri gezegenlerin ve bunlar adına inşa edilen tapınaklarda onları temsil eden putların yaptığına inançlarında yer vermişlerdir.
- 07:25Şanlıurfa'daki Peygamberler
- Musevi, Hristiyan ve İslam dinleri peygamberlerinin atası olan Hz. İbrahim Şanlıurfa'da doğmuş, Nemrut ve halkının taptığı putlarla mücadele ettiği için burada ateşe atılmıştır.
- Lut peygamber, amcası Hz. İbrahim'in ateşe atılmasını görmüş ve daha sonra Şanlıurfa'dan Sodom'a doğru yola çıkmıştır.
- İbrahim peygamber'in torunu ve İsrailoğulları'nın atası Yakup peygamber Harran'da evlenmiş, Eyüp peygamber Şanlıurfa'da hastalık çekmiş ve Şanlıurfa'da vefat etmiştir.
- 08:14Hz. İbrahim ve Şanlıurfa
- Tek tanrılı dinlerin atası sayılan Hz. İbrahim bu şehirde doğmuş, Hz. Eyüp'ün bu şehirde hastalık çektiğine, bugün ziyaret edilen kuyunun şifalı suyuyla yıkanarak sağlığına kavuştuğuna inanılıyor.
- Hz. Yakup'un Harran'da yaşadığına, dayısının kızı Rahel ile burada evlendiğine inanılıyor.
- Hz. Musa'nın da şu şehrinde Şuayb peygamberin kızıyla bir kuyu başında tanıştığı belirtiliyor ve bölgedeki bir mağara Hz. Şuayb'ın makamı olarak ziyaret ediliyor.
- 09:05Harran'ın İbrahim'e İlişkisi
- Hz. İbrahim Şanlıurfa'dan Hicaz'a giderken bir süre Harran'da kalmış, bu nedenle Harran'a İbrahim'in şehri denilmektedir.
- Bazı tarihi kaynaklar Harran'da İbrahim peygamber'in evinin ve mescidinin bulunduğu, onun otururken yaslandığı bir taşın mevcut olduğunu yazmaktadır.
- Museviler için Şanlıurfa Hz. İbrahim, Hz. Yakup ve Hz. Musa'nın yaşadığı topraklar olması dolayısıyla Arz-ı Mev'ud yani Hz. İbrahim'den dolayı vadedilmiş topraklar içerisinde kalan en önemli merkezlerden biridir.
- 09:58Şanlıurfa'nın Hristiyanlık Tarihi
- Hristiyanlar açısından Urfa Hz. İsa'nın kutsandığı şehirdir ve en kıymetli emanet olan kutsal mendil Urfa'ya aittir.
- Hıristiyanlığın devlet dini olarak kabulü de ilk burada gerçekleşmiştir.
- Yine Hıristiyanlar için Urfa ilk krallık, ilk kilise, ilk İncil ve ilk kilise müziğidir.
- 10:26Şanlıurfa'daki Hıristiyan Yapıları
- Şanlıurfa'daki başlıca Hıristiyan yapıları Nohut Kilisesi, Tele Marionu, Aziz Stephanos Kilisesi, Aziz Petrus ve Aziz Paulus Kilisesi, Rahibeler Kilisesi, Çardak Manastırı ve Yakup Manastırıdır.
- İsa peygamber Şanlıurfa'yı kutsadığına dair bir mektubunu ve yüzünü sildiği mendile çıkan mucizevi portresini Şanlıurfa kralı Abgar Ukkama'ya göndermiş, Hristiyanlık devlet dini olarak dünyada ilk defa bu dönemde Şanlıurfa'da kabul görmüştür.
- MÖ 132, MS 244 yılları arasında Şanlıurfa'da bir şehir krallığı olarak hüküm süren Orson Krallığı dönemi Hristiyanlık tarihi açısından büyük önem taşımaktadır.
- 11:37Hz. İsa'nın Şanlıurfa'ya Mektubu
- Bu dönemin krallarından V. Abgar Ukkama, MS 13 ila 50 yılları arasındaki ikinci saltanatı sırasında Hz. İsa'ya mektup yazarak halkıyla birlikte dinini kabul ettiğini belirtmiş ve onu hem kendisini tedavi etmek hem de dinini öğretmek üzere Şanlıurfa'ya davet etmiştir.
- Hz. İsa Şanlıurfa'ya gelemeyeceğini ancak Şanlıurfa'yı takdis ettiğine dair bir mektubunu ve yüzünü sildiği mendile çıkan mucizevi portresini havarilerinden Thomas da denilen at ile birlikte kral Abgar'a göndermiştir.
- Kral Abgar bu mendili yüzüne sürerek sağlığına kavuşmuştur.
- 12:31Hz. İsa'nın Mektubunun İçeriği
- Mektupta "Ne mutlu sana Abkar ve Et Desa adındaki kentine. Ne mutlu beni görmeden bana inanmış olan sana. Çünkü sana devamlılık bahşedecektir" denilmektedir.
- "Senin yanına gelmem konusunda bana yazdıklarına gelince, bilesin ki, görevlendirilmiş olduğum her şeyi burada tamamlamak ve bu işi bitirdikten sonra beni göndermiş olana babaya dönmem gereklidir" denilmektedir.
- "Sana ızdıraplarını, hastalığını iyileştirmek, sana ve seninle olanlara ebedi yaşam ve barış bahşetmek, ayrıca senin şehrine dünyanın sonuna kadar düşmanlar tarafından boyun eğdirilmemeyi sağlamak üzere havarilerimden birisini Thomas'la denilen atta'yı göndereceğim" denilmektedir.
- 13:29Şanlıurfa'nın Hristiyanlık Tarihi
- Şanlıurfa'nın Hz. İsa tarafından kutsanmış olması, Hristiyanlığı dünyada ilk kabul eden krallığın Şanlıurfa Krallığı olması bu ilin kutsanmış şehir adıyla tanınmasına neden olmuştur.
- Hristiyanlığın devlet dini olarak dünyada ilk kabul gördüğü yer olan Şanlıurfa'da dünyanın en görkemli kiliseleri inşa edilmiş, ancak bunlardan 5. yüzyıla ait olanların bir kısmının kalıntıları günümüze ulaşabilmiştir.
- Müslümanlar için de Hz. İbrahim'in ve Hz. Eyyub'ün makamı, Hz. İlyas ve Hz. Yakup gibi peygamberlerin yaşadığı kutsal şehirdir.
- 15:15Şanlıurfa'nın Önemi
- Bütün bu özelliklerinden dolayı Şanlıurfa, dinler tarihi ve inanç turizmi yönünden Mekke ve Kudüs'ten sonra dünyanın önemli inanç merkezlerinden biridir.
- Bu nedenle Urfa'nın bir adı da "Peygamberler Şehri"dir.
- Şeyh Yahya Hayat el-Harrani, 12. yüzyılda Harran'da yaşamış ve 1185 tarihinde burada vefat etmiş büyük bir İslam alimi ve mutasavvufudur.
- 16:53Şanlıurfa'nın Misafirperverliği
- Misafirleri çok seven ve misafirsiz sofraya oturmayan Hz. İbrahim'in bu özelliği adeta günümüzdeki Şanlıurfalılara da yansımıştır.
- Zira Şanlıurfalılar misafir ve ikram sevme özellikleri ile turistlerin büyük ölçüde takdirini kazanmışlardır.
- 19:23Şanlıurfa'nın Balıklıgöl Hikayesi
- Şanlıurfa şehir merkezinin güneybatısında yer alan Balıklıgöl, İbrahim Peygamber'in ateşe atıldığında düştüğü yer olarak bilinir ve kutsal balıkları ile tarihi eserleriyle Şanlıurfa'nın en çok ziyaretçi çeken yerlerindendir.
- Nemrut rüyasında parlak bir yıldız görür ve yardımcıları o yıl dünyaya gelecek bir erkek çocuğunun Nemrut'un hükümdarlığını elinden alacağını söyler, bu nedenle o yıl doğan bütün erkek çocuklarının öldürülmesi talimatını verir.
- Hz. İbrahim'in babası, Nemrut'un talimatından haberdar olduğundan karısını doğum yapması için surların dışında bir mağaraya götürür ve annesi geri döndüğünde dişi bir ceylanı oğlunu emzirirken bulur.
- 20:45Hz. İbrahim'in Ateşe Atılması ve Gölün Adları
- Hz. İbrahim on yaşında baba evine getirilir, putları korumakla görevlendirilir ancak putlara karşı mücadele başlatır ve Nemrut onun için ölüm talimatı verir.
- Hz. İbrahim bugünkü kalenin bulunduğu tepeden mancınıkla ateşe atılır, ateş suya, odunlar balığa dönüşür.
- O günden sonra gölün adı Halil-ür Rahman olur, Allah'ın dostu anlamına gelen bu isim Hz. İbrahim'in kutsallığını yansıtmaktadır.
- 22:23Şanlıurfa'nın Tarihi Önemi
- Arkeolojik bulgulara göre Urfa dünyanın en eski kenti, insanlık tarihinin başlangıcı ve tüm insanlığın ortak ata yurdudur.
- Mezopotamya'nın kalbi olan Urfa, Mezopotamya'ya ve Ortadoğu'ya açılan bir kapıdır ve sahip olduğu potansiyeli ile tarihte olduğu gibi bugün de stratejik önemini korumaktadır.
- 24:35Adıyaman Şehri ve Tarihi Mekanları
- Adıyaman, Güneydoğu Anadolu'nun turistik kentlerinden biri olup Nemrut Dağı'na ev sahipliği yapar ve milli parkın yanı sıra gezip keşfedilecek pek çok tarihi mekan ve doğa güzelliği bulunur.
- Adıyaman her yıl yerli ve yabancı on binlerce gezgini ağırlar ve tarihi ve dini mekanları arasında Cendere Köprüsü, Yenipınar Camii, Karakuş Tümülüsü ve Arsemia Antik Kenti bulunmaktadır.
- Perre Antik Kenti, Örenli Mahallesi'nde bulunur ve Komagene Ülkesinin en büyük şehirleri arasındadır; şehir merkezine beş kilometre uzaklıkta olup kolay bir ulaşıma sahiptir.
- 27:48Cendere Köprüsü ve Adıyaman Müzesi
- Dünyanın en eski köprülerinden biri olan Cendere Köprüsü, Adıyaman'ın turistik gezi alanlarından birini oluşturmaktadır ve Nemrut Dağı'na düzenlenen turların üzerinde bulunur.
- Adıyaman Müzesi 1982 yılında modern binasına kavuşmuş ve şehir merkezinin en güzel yerinde geniş bahçeli bodrum kat üzerine yapılmış tek katlı bir binadır.
- Müzede Paleolitik, Kalkolitik, Tunç Çağı, Roma ve İslam dönemlerine ait çeşitli eserler sergilenmektedir.
- 30:39Komagene Krallığı
- Komagene Krallığı, Toros Dağlarındaki çeşitli yolların birleştiği noktada bulunan Suriye'nin kuzeyi, Hatay, Pınarbaşı, Kuzey Toroslar ve doğuda Fırat Nehri'nin çevrelediği Adıyaman, Kahramanmaraş ve Gaziantep illerini kapsayan bir coğrafyaya yayılıyordu.
- Büyük İskender'in komutanlarından Selekos Nikator, Suriye ve Anadolu'da bir krallık kurar ve kendi ismini verir.
- Anne tarafı Makedon, baba tarafı Pers olan Mitratescanis, Adıyaman'ın bütünü, Antep'in ve Kahramanmaraş'ın bir kısım toprakları üzerinde bir krallık kurar.
- 32:54Kral Antiokus ve Komagene Krallığı
- Birinci Antikos, Komagene'nin en büyük kralıydı ve yeni bir din kurmayı planlamıştı.
- Antikos, Nemrut Dağı'nın zirvesinde yapımına başlandığı görkemli kutsal alan ve mezar anıtı yapmıştır, ancak ölümünden önce bitirilemedi.
- Kral Antiokus, kendini heykellerin yanına yerleştirmekle kendini tanrıların seviyesine yükseltmiştir ve kendisini tanrı ilan etmiştir.
- 35:35Kral Antiokus Teos ve Komagene'nin Zenginliği
- MÖ 62'de Mitrides'in yerine oğlu Kral Antiokus Teos geçer ve halkın Nemrut diye bildiği bu bölgede başa geçer.
- Kral Antiokus, MÖ 62 ve MÖ 32 yılına kadar çok müreffeh bir krallık yapar ve Komagene'nin en zengin dönemi bu kralın döneminde yaşanmıştır.
- Krallık sedir ağacı ihraç ederek, şarap ihraç ederek zengin olmuş bir krallıktır ve kısa yaşamış ama bu kısa yaşamına çok büyük eserler oluşturarak veda etmiş bir krallıktır.
- 36:53Nemrut Dağı'nın Tarihi ve Yapısı
- Nemrut Dağı, 2500 metre yükseklikte büyüleyici gün doğumu ve batımı manzarası sunan, tepesinde dev insan başlı heykellerle eşsiz bir yerdir.
- Nemrut Dağı'nda doğu, kuzey ve batı olmak üzere üç teras bulunmaktadır.
- Doğu terası, Komagene ülkesinde güneşin doğuşunu ilk gören yerdir ve sert kayalardan oyulmuş merdivenli yoldan çıkılır.
- 37:23Doğu Terası ve Tanrılar Galerisi
- Doğu terası, tanrıların galerisi, atalar galerisi ve sunaktan oluşmaktadır.
- Tanrılar galerisindeki dev tanrı heykelleri, arkasındaki tümülüs anıt mezara sırtını dönmüş biçimde sıralanmış durumdadır.
- Doğu terasında bulunan tanrılar galerisinin beş heykelinden biri olan Kral Antikos, güney uçta ilk sırada yer almaktadır.
- 38:06Komagene Krallığı ve Heykeller
- Doğu terasında doğunun ve batının tanrıları bir arada bulunmaktadır çünkü Komagene Krallığı batı ve doğu kültürünün harmanlandığı bir krallıktır.
- Yüzleri doğuya ve batıya çevrili Pers ve Yunan tanrıları, Kral Antiochos'un bu iki kültürü birleştirme amacında simgeliyordu.
- Buradaki heykeller bir kısmı Pers, bir kısmı da Makedon üslubunda yapılmıştır ve doğu terasındaki heykellerle batı terasındaki heykeller birbirine benzemekle beraber doğu terasındaki heykeller daha kaliteli işçilikle yapılmıştır.
- 39:18Batı Terası ve Kutsal Alan
- Tümülüslerin çevresinde ilerlemeye devam edildiğinde Nemrut Dağı'nın en kutsal yeri olarak kabul edilen batı terasına ulaşılmaktadır.
- Batı terasında muhteşem bir gün batımı manzarası bulunmaktadır ve Toroslar'ın bitimi olan Ankara tepesinde yer almaktadır.
- Kutsal alan, ortada bulunan orijinal yüksekliği 55 metre olan, bugün 50 metre yüksekliğinde, 150 metre çapında ve üzerinde 30.000 metreküp mıcırın yayıldığı bir tümülüs, doğu teras, batı teras ve bunları birbirine bağlayan kuzey teras (seremolu yol)dan oluşmaktadır.
- 40:24Nemrut Dağı'nın Önemi ve Arsemia Ören Yeri
- Nemrut Dağı 1987 yılında UNESCO'nun kültür mirası listesine alındı ve dünyanın sekizinci harikası olarak nitelenmektedir.
- Nemrut Dağı, yeryüzünde güneşin doğuş ve batışının gözlendiği en güzel yerlerden biridir.
- Arsemia Ören Yeri, Adıyaman'a 60 kilometre uzakta, Kral I. Antikos kitabelerinde söz edildiğine göre MÖ 2. yüzyılın başlarında Komageneler'in atası Arsemes tarafından Kahta Çayı'nın doğusunda, eski Kahta Kalesi'nin karşısında kurulmuş, krallığın yazlık başkenti ve idare merkeziydi.
- 42:02Anadolu ve Mezopotamya'nın Dinler Beşiği
- Anadolu ve Mezopotamya, dinlerin doğduğu ve yayıldığı eşsiz bir coğrafyadır.
- Eski çağlardan günümüze, çok tanrılı dinlerden semavi dinlere kadar geçen tüm inanç tarihinin izlerini burada bulmak mümkündür.
- Bu izler tekrar keşfedilmek için ziyaretçileri beklemektedir.