Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, 28 yıllık poliklinik tecrübesine sahip bir diyetisyen tarafından sunulan, gestasyonel diyabet ve beslenme tedavisi hakkında kapsamlı bir eğitim içeriğidir. Konuşmacı, yönetici diyetisyen olarak hastanede çalışan, endokrin polikliniğinde hizmet veren ve Diyabet Diyetisyenliği Derneği üyesi bir uzmandır.
- Video, gestasyonel diyabetin tanımı, prevalansı, risk faktörleri ve tarama testi yöntemlerinden başlayarak, tedavi edilmemiş durumdaki kısa ve uzun dönem sonuçlarını ele almaktadır. Ardından beslenme tedavisinin amacları, hedefleri, enerji hesaplama yöntemleri, kilo alım hedefleri ve karbonhidrat tüketiminin önemi detaylı şekilde anlatılmaktadır. Ayrıca farklı diyet modelleri (düşük glisemik indeks, düşük karbonhidratlı ve etnik diyetler) karşılaştırılarak, insülin kullanımı ve glisemik kontrol sağlama yöntemleri açıklanmaktadır.
- Videoda ayrıca karbonhidrat, protein ve yağ tüketimi hedefleri, kan glikoz kontrolü, idrar keton takibi, güvenli tatlandırıcılar ve bitki çayları gibi konular ele alınmaktadır. Diyetisyen, beslenme tedavisinin sadece diyet yazmakla sınırlı olmadığını, hastanın değerlendirilmesinin önemini vurgulamakta ve teorik bilgilerin yanı sıra pratik uygulamaları da paylaşmaktadır. Son bölümde ise tip 1 diyabetli gebeler için beslenme tedavisi ve insülin dozlaması hakkında soru-cevap oturumu yapılmaktadır.
- 00:06Giriş ve Diyabet Diyetisyenliği Derneği
- Konuşmacı hem yönetici diyetisyen olarak çalışırken hem de endokrin polikliniğinde hizmet vermektedir.
- Günün konusu gestasyonel diyabet üzerine olacak.
- Konuşmacı, Diyabet Diyetisyenliği Derneği üyesidir ve dernek, diyabetli bireyler üzerinde çalışma yöntemleri ve alt grupları olan bir organizasyondur.
- Dernek, üyelerinin en az iki yıl diyabet veya yetişkin hastalıkları alanında çalışma deneyimi olması gerektiğini belirtmektedir.
- 02:44Gestasyonel Diyabetin Tanımı ve Önemi
- Gestasyonel diyabet, gebelik sırasında başlayan veya ilk tanısı gebelik sırasında konulan glikoz tolerans bozukluğudur.
- Tedavide diyet veya insülin gerekebilir, ancak bu durum tanıyı değiştirmez.
- Gestasyonel diyabetin prevalansı Amerika Birleşik Devletleri'nde tüm gebeliklerin %7'sini oluştururken, Türkiye'de %1,20 ile %4,50 arasında değişmektedir.
- Gestasyonel diyabet, fetus ve yenidoğan'da görülebilecek ciddi komplikasyonların %1,10 ile %14,33'ünde sorumlu olduğu gösterilmektedir.
- 04:43Risk Faktörleri ve Prevalans
- Gestasyonel diyabetin her beş kadından birinde ortaya çıkması prevelansın gittikçe arttığını göstermektedir.
- En yaygın iki risk faktörü; annenin yaşının artması ve annenin hafif kilolu veya obez olmasıdır.
- Beden kitle indeksi (BMI) 18-24,90 arasında olan grupta %2,29 oranında saptanırken, BMI 35 ve üzeri olan grupta %15,40 oranında saptanmıştır.
- Insülin rezistansı artışı gebelerde en belirgin olarak üçüncü trimesterde olmaktadır.
- 06:05Tarama Testi ve Tanı Kriterleri
- Tarama testi 24-28. haftalarda (üçüncü trimester) yapılmaktadır.
- Tek aşamalı tarama testinde 75 gram glikoz verilerek açlık kan glikozu 92 mg/dL ve üzeri, bir saatlik 180 mg/dL ve üzeri, iki saatlik 153 mg/dL ve üzeri değerlerde bir değerin yüksek olması gestasyonel diyabet tanısının konulması olarak önerilmektedir.
- TEM'in (Türk Endokrin Metabolizma Derneği) iki aşamalı yaklaşımında öncelikle 50 gram glikoz ile bir ön tarama testi önerilmekte, ardından 100 gram glikoz ile üç saatlik OGTT (oluşum testi) yapılmaktadır.
- İki aşamalı yaklaşımda açlık kan glikozu 95'in üzerinde, bir saat 182, iki saat 155, üç saat 140'un üzerinde en az iki değer yüksekse gestasyonel diyabet tanısı konulabilmektedir.
- 08:41Gestasyonel Diyabetin Sonuçları
- Gestasyonel diyabetin tedavi edilmediğinde kısa dönem sonuçları arasında makrozomi (iri bebek öyküsü), doğum travması, neonatal hipoglisemi, neonatal sarılık ve sezeryan ile doğum ihtiyacının artması bulunmaktadır.
- Uzun dönem sonuçları arasında gebelik sonrası artmış tip 2 diyabet riski, obezite ve kardiyovasküler hastalık riskinin artması bulunmaktadır.
- Gestasyonel diyabetli annelerin çocuklarında obezite, glikoz intolerans ve diyabet melitus riskinin arttığı gösterilmektedir.
- 10:36Gestasyonel Diyabetin Tedavisi
- Gestasyonel diyabetin tedavisinde bütünsel bir yaklaşım gerekmektedir.
- Tedavi, tıbbi beslenme tedavisi, egzersiz, medikal tedavi ve bireyin kendi kendini izlemesi olmak üzere dört temel parçadan oluşmaktadır.
- Gestasyonel diyabetli bireylerde öncelikle beslenme tedavisi ile yaklaşılır, kan glikozları iyileşmezse 10-14 gün içerisinde insülin tedavisine başlanabilmektedir.
- Insülin tedavisinde bazal insülin olarak detemir ya da glargine, hızlı etkili insülin analogları olarak lispro veya aspart kullanılması önerilmektedir.
- 12:21Beslenme Tedavisinin Önemi
- Beslenme tedavisinin etkinliği gebelik, doğum sonrası, fetal ve neonatal dönemlerdeki olumsuz gelişmeleri olumluya çevirmektedir.
- Beslenme tedavisinde kişiye özgü bir plan hazırlanmalı ve normoglisemi korunmalıdır.
- Gestasyonel diyabette fetal malformasyonları önlemek için açlık ve tokluk kan glikoz düzeylerinin normal sınırlarda tutulması hedeflenir.
- 14:00Enerji Hesaplama ve Kilo Alımı
- Gestasyonel diyabetli gebelerde enerji hesaplaması sırasında ağırlık kazanımı ve vücut ağırlığı takibi önemlidir.
- Keton oluşumunu önleyerek kan glikozunu kontrol altına alan 1600-1800 kalorilik tıbbi beslenme tedavisi daha uygun olduğu gösterilmiştir.
- Beden kitle indeksi 18-26 arasında olan gebelerde 11-16 kilogram, 26-29 arasında olanlarda 7-11,5 kilogram, 30'un üzerinde olanlarda 5-9 kilogram kilo alımı hedeflenir.
- 20:19Karbonhidrat Tüketimi ve Glisemik Kontrol
- Gebelik esnasında postprandiyal hiperglisemi fetal makrozomiden sorumludur ve bu durumun belirleyen en önemli faktörü öğünlerdeki karbonhidrat içeriğidir.
- Karbonhidrat tüketimi obez olup olmamasına, beslenme alışkanlıklarına ve kan glikoz hedeflerine göre düzenlenmelidir.
- Düşük glisemik indeks beslenmenin postprandiyal glisemik kontrolü sağladığı ve insülin ihtiyacını azalttığı gösterilmiştir.
- 22:09Çalışmalar ve Sonuçlar
- LIMIT çalışmasında rafine karbonhidrat alımını içeren yoğun yaşam tarzı değişikliği, LGA (büyük doğum ağırlığı) riskini ve respiratuar distress sendromu riskini azaltmıştır.
- GLIS-EMIC INDEX Baby 3 çalışmasında düşük glisemik indeks diyeti uygulayanların normoglisemi sürdürmek için daha az insülin ihtiyacı olmuştur.
- Yüksek glisemik indeksli beslenen gebelerde insüline başlanma oranı %47 iken, düşük glisemik indeks beslenmeye geçildiğinde bu oran azalmıştır.
- 24:47Gestasyonel Diyabet ve Diyet Metotları
- Dokuz randomize kontrolü çalışmanın analizinde, 24-30 haftalar arasında gestasyonel diyabet tanısı almış hasta gruplarında farklı diyet yöntemleri (düşük glisemik indeks, total enerji kısıtlı, düşük karbonhidratlı ve etnik diyet modelleri) kullanılmış.
- Düşük glisemik indeksi diyetlerde insülin kullanma oranı ve yeni doğanın kilosu daha düşük olduğu, enerji kısıtlaması yapıldığında sezeryan oranı, makrozomi sıklığı ve neonatal hipoglisemde artış olmadığı gösterilmiş.
- Düşük karbonhidratlı diyetlerde (yüzde 40-45) sezeryan sıklığı, insülin kullanım sıklığı ve makrozomi arasında kontrol grubuna göre anlamlı bir fark bulunamamıştır.
- 26:20Düşük Glisemik İndeksi Diyetlerin Faydaları
- Düşük glisemik indeksi diyetlerde sadece materyal ve fetal gelişmelerde yararlı etkileri olmuştur.
- Düşük glisemik indeksi beslenmek, pek çok beslenme modeline üstünlük sağlamaktadır ve gestasyonel diyabetin tedavisinde insülin kullanım sıklığı ve makrozomi artışı olmadan daha düşük doğum ağırlığı elde edilmiştir.
- Gestasyonel diyabetin oluşumunu ve etkisini azaltmak için pregestasyonel dönemde (gebelikte ortaya çıkmadan önce) obez ve gebeliği hazırlanan ailede diyabet öyküsü olanlarda düşük glisemik indeksi beslenmeye özendirilmesi gerekmektedir.
- 27:33Posa Tüketiminin Önemi
- Gebelik öncesi diyet posasını tüketiminin artmasıyla gestasyonel diyabet riskinin ters ilişkili olduğu gösterilmiş ve günlük posa alımındaki her 10 gramlık bir artışın gestasyonel diyabet riskini %26 oranında azalttığı belirtilmiştir.
- Kan glikoz kontrolünü olumlu etkileyen posa, en önemli öğelerden biridir ve mutlaka bol, yüksek posalı karbonhidratlar tercih edilmelidir.
- 28:20Karbonhidrat Miktarı ve Dağılımı
- Amerikan Diyabet Birliği 2018 yılında verdiği gestasyonel diyabetin beslenme önerilerinde minimum 175 gram karbonhidrat olması gerekliliği ve 28 gram kadar lif verilmesi gerektiğine vurgu yapmıştır.
- Düşük glisemik indeksi bir beslenme planı kullanılacaksa karbonhidrat miktarı %50'ye kadar çıkılabilmektedir.
- Gebelerin beslenme dağılımı üç ana öğün ve iki ila dört ara öğün şeklinde olmalıdır.
- 29:34Gebelikte Karbonhidrat Dağılımı ve Hormonal Değişiklikler
- Gebelikte sabahları olan kortizol ve büyüme hormonu düzeylerinin artması insülin direncini artırarak karbonhidrat intoleransı gelişmektedir.
- Gestasyonel diyabetli bireylerin beslenme planı yaparken öğünün karbonhidrat içeriğinin diğer öğünlere göre daha düşük olması gerektiği, öğünlerde karbonhidrat miktarının 45 gramın altında olacak şekilde ayarlanması gerektiği belirtilmiştir.
- Öğünlerde karbonhidrat oranları önerilere göre sabah kahvaltısının %33, öğlen yemeğinin %45'i, akşam yemeğinin %40'ı karbonhidratlardan oluşmalıdır.
- 31:50Gestasyonel Diyabet Tedavisinde İzlenme
- Evde kan şekeri ölçümleri, idrarda keten ölçümü ve besin tüketim kayıtlarının değerlendirilmesi önemlidir.
- Bir-İki hafta içinde yüz yüze bir diyetisyen ziyaretinin olması önerilmektedir.
- Gebelerde hiperglisemi takibi için pre-gestasyonel diyabetli gebelerde bir saat ve iki saat, sadece gestasyonel diyabetli gebelerde ise sadece bir saat tokluk kan şeker kontrolü önemlidir.
- 33:04Gebelikte Diyabet Yönetimi ve İzleme
- Gebelikte diyabet yönetimi için günlük kendi kendine kan glikoz takibi, açlık ve postprandiya glikoz takipleri ve idrarda keton takibi yapılmalıdır.
- Keton riskini artıran faktörler arasında yetersiz kalori alımı, yetersiz karbonhidrat alımı ve uzun dönem aç kalınması bulunmaktadır.
- İdrarda keton takibi için keton çubukları veya idrar tahlili kullanılabilir, bu takipler hastaneye kontrole geldikçe hekimle değerlendirilmelidir.
- 33:41Gebelikte Kan Glikoz Hedefleri
- Açlık kan glikozu 95'in altında, tokluk kan glikozu 1 saatte 140'ın altında (tercihen 120) olmalıdır.
- Türk Endokri Metabolizma Derneği'nin 2020 kılavuzunda vurgulanan iki saat kan şekeri 120'nin altında olması gereklidir.
- Gebelikte karbonhidrat, protein ve yağ gibi diğer makroların kontrolü de önemlidir.
- 34:29Protein ve Yağ Tüketimi
- Protein alımı, bireyin beslenme alışkanlığına göre değişebilir; hayvansal kaynaklı protein alımında 10 gram, bitkisel kaynaklı protein ağırlıklı beslenme alışkanlığında 20 gram ek yapılabilir.
- Amerikan Diyabet Birliği minimum gebelerin 71 gram kadar protein almasını önermektedir.
- Yağ tüketimi günlük enerjinin %25-35'i olmalıdır, ancak bazı durumlarda %45'e kadar indirilebilir.
- 39:34Mikroelementler ve Gebelik
- Yapılmış çalışmalarda folik asit, B6 vitamini, demir, kalsiyum ve çinko konumlarının ardin önerilerine göre daha düşük olduğu gösterilmiştir.
- Gebelikte folik asit, demir, kalsiyum, magnezyum, D vitamini ve A vitamini gereksinimleri artmaktadır.
- Diyetisyenler saplantı önerme yetkisine sahip olmasa da, besinsel karşılığını sağlayarak ve doğru pişirme kurallarını anlatarak yardımcı olabilirler.
- 40:35Gebelikte Tatlandırıcılar ve Bitki Çayları
- Gebelikte aspartam, şükr, assa, sülfan potasyum ve steven güvenli olabileceği söylenirken, sakarın ve sikloma önerilmemektedir.
- Amerikan Beslenme ve Diyet Akademisi'ne göre enerji içermeyen tatlandırıcıların güvenilirliğine ilişkin çalışmalar sınırlıdır.
- Adaçayı, sinameke, fesleğen, keten tohumu, ahududu gibi çaylar gebelikte düşük kanama riskine, fesleğen, biberiye, lavanta gibi çaylar ise düşük kanalı ve erken doğum riskine yol açabilir.
- 43:55Gebelikte Diyabet Yönetimi Önerileri
- Amerikan Diyabet Birliği ve Amerikan Kadın Doğum Klinikososyatri Derneği'ne göre tıbbi beslenme tedavisi uygulanırken uygun ağırlık hedeflenmeli ve ketenğe girmeden normal bir sistem sağlanmalıdır.
- Obez gebeler için uygun enerji kısıtlaması önerilmektedir.
- Deneyimli bir izleme yapıldığında yönetimde ciddi gelişimlere yol açmakta, ancak yurt dışı çalışmalar göstermektedir ki düzenli bir izleme hala yeterince yapılmamaktadır.
- 45:07Gestasyonel Diyabet Takibi
- İlk vizitede diyetisyen tarafından beslenme değerlendirmesi yapılması, kan glikoz, keton ve ağırlık kazanımı hedeflerinin belirlenmesi gerekmektedir.
- Tanıdan 48 saat içerisinde diyetisyenle görüşülmesi ve birinci vizit tanıdan sonraki bir hafta içinde yapılması önemlidir.
- İkinci vizit ilk vizitten bir hafta sonra, üçüncü vizit ikinci vizitten bir-üç hafta sonra takip edilmelidir.
- 46:05Diyetisyen Kontrolü ve Önemi
- Diyetisyen kontrolü hekimden önce yapılması, beslenme tedavisini anlatmak ve değişimleri anlamak için çok önemlidir.
- Beslenme tedavisi düzeltildiğinde insüline başlama oranı azalır ve bu tüm diyabetlerde geçerlidir.
- Düzenli egzersiz yapıldığında gestasyonel diyabet riskinin %69 azaltıldığı gösterilmiştir.
- 48:47Gestasyonel Diyabet ve Beslenme
- Gestasyonel diyabet gebeliğin yaygın görülen bir komplikasyonudur ve hiperglisemi diyet veya diyet artı insülin ile kontrol edilmelidir.
- Gebelik sonrası da gestasyonel diyabetli bireylerde anne de diyabet kalabilir, bu nedenle doğumdan sonra kan glikozu ve random şeker kontrolü yapılmalıdır.
- Gebelik öncesi BK'ya göre alınacak kilo belirlenmelidir ve düzenli kan glikoz kontrolü, özellikle bir saat kan glikozları kontrol edilmelidir.
- 56:27Diyetisyen Yaklaşımı
- Doğru bir beslenme tedavisi hazırlamak için değerlendirme, hedef saptama, müdahale ve izleme aşamalarının dördünün de olması gerekmektedir.
- Diyetisyen yaklaşımında iletişim ve hasta ile ilgilenmek çok önemlidir.
- Sadece kağıt üzerinde bir diyet hazırlamak yeterli değildir, hasta'nın beslenme alışkanlıklarını bilmek ve kişiselleştirilmiş bir yaklaşım benimsemek gerekir.
- 56:58Diyabet Diyeti Hakkında Düşünceler
- Diyabet diyeti yazmak kolay olabilir, ancak diyetisyenler sadece diyet hesaplamıyor, aynı zamanda beslenme eğitimi veriyorlar.
- Diyabet tipi (tip 1, tip 2 veya gestasyonel) ve komplikasyonlar (nefropati gibi) beslenme tedavisini etkiler.
- Önemli olan, hastanın metabolik kontrolüne katkı sağlayabilen bir beslenme tedavisini yazmaktır.
- 58:00Diyabet Diyeti Yazarken Dikkat Edilmesi Gerekenler
- Diyabet tedavisinde öncelikle değerlendirme yapılır: diyabetin tipi, komplikasyonları, kan glikoz kontrolü, laboratuvar bulguları ve verilen tedavi değerlendirilir.
- Eşlik eden hastalıklar (hipertansiyon, karaciğer fonksiyon bozukluğu) beslenme tedavisini etkiler.
- Gestasyonel diyabetli hastalarda komplikasyon olmayan, sadece tedavisini düzenlemek gereken gebeler de değerlendirilmelidir.
- 59:39Beslenme Tedavisinde Kişiselleştirme
- Beslenme tedavisinde kişinin 24 saatlik besin tüketimi, iştah durumu, bulantı, kusma, kabızlık gibi durumlar değerlendirilmelidir.
- Besin hazırlama ve pişirme yöntemleri (örneğin sebzeleri kızartarak pişirmek) beslenme eğitimi kapsamında anlatılmalıdır.
- Çalışanların dışarıda yemek yemesi gibi durumlar için sağlıklı beslenme önerileri sunulmalıdır.
- 01:00Gestasyonel Diyabet Tedavisinde Hedefler
- Gestasyonel diyabet tedavisinde ilk hedef metabolik kontrol ve vücut ağırlığını kontrol etmektir.
- Müdahale aşamasında değişim riskleri anlatılır ve karbonhidrat miktarı belirlenir.
- Eğitim aşamasından sonra izleme ve takip devam edilir.
- 1:01:43Gebelikte Beslenme Hesaplaması
- Gebelik öncesi 70 kilogram olan bir gebenin, 26-29 arası beden kitle endeksi olması durumunda gebelik boyunca 7-11,5 kilogram kilo alması gerekiyor.
- 26 haftalık gebenin 7 kilogram kilo aldığını biliyoruz, bu durumda 4,5 kilogram daha alması gerekiyor.
- Gebelikte vücut ağırlığı ilk üç ay 1,5 kilogram, sonraki üç ayda ayda 1,5 kilogram artmalı, bu gebenin 26 haftalık olması durumunda 75,5 kilogram olması gerekiyor.
- 1:04:02Gebelikte Kalori Hesaplama
- Gebelik 40 hafta olup 26 haftalık gebenin 14 haftası (98 gün) kalmış durumda, 31.500 kilo kalori gerekiyor, bu da günde 321 kilo kalori ek enerji demektir.
- İkinci trimesterde gebelikte 324 kilo kalori gibi bir kalori alımı önerilmektedir.
- Gebenin bugüne kadar olması gereken ağırlığı 75 kilogram, hafif aktivite için 1,30 pal değeriyle hesaplandığında günde 2544 kilo kalori verilmelidir.
- 1:05:26Protein ve Karbonhidrat Hesaplama
- Gebenin 77 kilogram olması durumunda 1,20 faktörle çarpıldığında 92,40 gram protein alması gerekir, ancak Amerikan Diyabet Birliği'ne göre minimum 71 gram olması gerekmektedir.
- Glisemik kontrolü kötü olan gebelere karbonhidrat oranı %45 tutulabilir, ancak %40-50 arasında değişebilir.
- Karbonhidrat tüketimi çok önemlidir, bu nedenle karbonhidratların gramları bireyin karşısına mutlaka yazılmalıdır.
- 1:07:36Beslenme Planı ve Takip
- İlk verilen beslenme planının evde uygulanabilirliği kontrol edilmelidir, tüketilemeyen besinler için manipülasyonlar yapılabilir.
- Gebelikte ara öğünde tek başına meyve verilebilir, ancak bireysel yapılabilecek değişiklikler yapılabilir.
- Gebelik boyunca vücut ağırlığı, kan glikozu, insülin kullanımı ve keton takibi yapılmalıdır.
- 1:12:30Soru-Cevap
- İnsülin direnci olan anne emzirme döneminde kuru meyve tüketebilir, ancak glisemik indeksi yüksek olduğu için yanında proteinli veya yağlı bir ara öğün önerilebilir.
- Kuru meyveler süt salınımını desteklemek için önerilmez, süt salınımını artırmak için sıvı alımı artırılmalıdır.
- 1:14:01Diyabetli Bireyler İçin Beslenme Tedavisi
- Diyabette gebe yerine insülin oranına göre beslenme tedavisi verilmiyor.
- Diyabetli bireylerin yaşına, boyuna ve kilosuna göre alması gereken enerji hesaplanıyor.
- Obezite durumunda Mifflin anjor formülü kullanılıyor.
- 1:14:34Insülin ve Karbonhidrat İlişkisi
- Hekim kiloya göre bir insülin düzeni hesaplıyor ve beslenme tedavisi bu insüline denk geliyor.
- Karbonhidrat miktarına göre insülin ayarlanıyor, değil tam tersi.
- Hekimler kafadan değil, belli bir kiloya göre alınması gereken insülin hesabı yapıyor.
- 1:15:17Beslenme Tedavisi Hedefleri
- Beslenme tedavisi ayarlarken kişinin vücut ağırlığına ve beslenme alışkanlıklarına göre ayarlama yapılıyor.
- Hipoglisemi veya hiperglisemi durumlarında insülin dozu değiştiriliyor.
- Uygun enerji verilmiş ve bireyin bu enerjiye uyumlu olması durumunda hipoglisemi varsa insülin dozu azaltılıyor.
- 1:16:14Obez Gebelik Durumu
- Obez gebelikte ilk üç ay ılımlı enerji kısıtlaması yapılabilir.
- Dördüncü aydan itibaren kilo kaybı hedeflenebilir veya kilo almadan devam etmeyi hedeflenebilir.
- Konuşmacı, sorular için mail veya Instagram üzerinden ulaşılabilirliğini belirtiyor.