Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir anayasa profesörü ile yapılan röportaj formatında olup, İlker Canikligil ve Mustafa Saban gibi hukuk uzmanları da konuşmacılar arasında yer almaktadır.
- Röportajda Türkiye Cumhuriyeti'nin anayasası, özellikle 1961 ve 1982 anayasalarındaki değiştirilemez maddeler, "Türkiye devleti, ülkesi ve milletiyle bölünmez bir bütündür" maddesi ve anayasa mahkemesi konuları detaylı olarak ele alınmaktadır. Konuşmacılar, anayasanın toplumsal sözleşme olduğu, değişmezlik ilkesinin önemi ve Türkiye'deki anayasa değişiklikleri hakkında görüşlerini paylaşmaktadır.
- Videoda ayrıca HDP partisi kapatma davası, Anayasa Mahkemesi'nin kararları, güçler ayrılığı ilkesinin uygulanmasındaki sorunlar ve Türkiye'nin siyasi yapısı hakkında tartışmalar da yer almaktadır. Konuşmacılar, anayasanın bir devletin kutsal kitabı gibi bir şey olduğu ve vatandaşların anayasayı bilmek zorunda olduğu görüşüyle videoyu sonlandırmaktadır.
- 00:10Anayasa Hukuku ve Siyaset Bilimi İlişkisi
- Konuşmacı, anayasa hukukçusu olduğunu ancak siyaset bilimci olmadığını belirtiyor.
- Anayasa hukuku uzun süre siyaset biliminden bağımsız olarak kurumsal yapıyı inceleyerek ilerlemiş, ancak 50'li yıllardan sonra siyaset bilimi anayasa hukukunu etkilemeye başlamıştır.
- Anayasa hukukçusu, toplumların yapısına, anlayışa ve verilerine göre anayasa okumanın zorunlu olduğuna inanıyor.
- 01:45Anayasa Yapımında Katılımcılar
- Anayasa yapımında sadece anayasa hukukçularının değil, sosyologların, toplum bilimcilerin ve toplumdaki farklı tabakaların da katılımı gerektiği vurgulanıyor.
- Anayasa hukukçuları, toplum bilimcilerin sunduğu talepleri hukuk kuralı haline dönüştürerek uyulmazsa müeyyidesi olan kurallar oluşturmalıdır.
- Konuşmacı, anayasa hukukçularının tek başına iyi bir anayasa yapabileceklerini tahmin etmediğini belirtiyor.
- 02:44Anayasa Yapımının Zorlukları
- Fransız anayasası 1958'de yapılmış olsa da, hiçbir Fransız bu anayasanın demokratik yapıldığını söylemez, önemli olan getirdiği kurallar ve toplumun barış içinde yaşatılmasıdır.
- Fransız anayasası da tepeden gelmiştir; Cezayir Savaşı'nda başa çıkamayan Fransızlar, DeGol'ün anayasayı yapması için ona tüm yetkileri vermesini istemişlerdir.
- 1961 anayasası, yapılış koşullarına bakıldığında demokratik ölçülerde yapılmış olmasa da, kuralları ve yapılış usulüyle 2007 değişikliklerinden 200 kat daha demokratiktir.
- 04:54Demokratik Anayasa Yapmanın Zorlukları
- Demokratik bir yapıda anayasa yapmak problematik bir şeydir; Jean-Jacques Rousseau'nun tezine göre toplumda her birinin egemenlikte bir payı vardır.
- Türkiye'de farklı katmanlar ve sınıflar var, ancak bu ayrılıklar tam gelişmediği için anayasa yapımında zorluklar yaşanmaktadır.
- Konuşmacı, Türkiye'de 1982'den, 2007'den, 2010'dan çok daha iyi demokratik sistem kurulabileceğine inanıyor.
- 07:34Referandum ve Anayasa Yapımı
- Teorik olarak herkesin elinde cep telefonu varken "hep beraber anayasa yapıyoruz" ve sürekli referandum yapma fikri tehlikeli olabilir.
- Konuşmacı, idarenin yargı dışı yollarla denetlenmesi ve referanduma inanmasına rağmen, referandumların manipüle edilebileceğini belirtiyor.
- Yeni teknolojik araçlarla Amerikan seçimlerini ve İngiltere'deki Brexit'i etkileyebildiği için, bu fütüristik proje yakında gerçekleşebileceğine inanılmıyor.
- 09:29Bölünmez Bütünlük Kavramı
- "Türkiye devleti, ülkesi ve milletiyle bölünmez bir bütündür" maddesi, anayasa hukukunda birçok ülkenin anayasasında yer alan bir kavramdır.
- Devletler tarihin belli bir döneminde ulus devletler haline dönüşmüş, Fransız İhtilali'nden sonra ulus devlet kavramı uluslararası hukukun temel aktörü haline gelmiştir.
- 20. yüzyılın ortasından itibaren ulus kavramı aşınmaya başlamış olsa da, konuşmacı bu kavramın daha yıkıldığına inanmıyor ve anayasada getirilen bölünmez bütünlük kavramının korunması gerektiğini vurguluyor.
- 11:03Anayasanın Üçüncü Maddesi ve Resmi Dil Kavramı
- Anayasanın üçüncü maddesi Türkiye Cumhuriyeti'nin en hassas noktalarından biridir ve "Türkiye bölünmez bütündür, dili Türkçe'dir, bayrağı şudur, başkenti Ankara'dır" ifadelerini içerir.
- "Dili Türkçe'dir" ifadesi anayasada resmi dil olarak kullanılmış olsa da, bu ifade devletin dili anlamına gelmez, sadece resmi işlerde Türkçe konuşulması gerektiği anlamına gelir.
- Bir millet yaratmak için iki seçenek vardır: ya resmi dil olarak bir dil seçip diğer dilleri yasaklamak (Fransızca gibi) ya da tarihsel koşullara uygun olarak birden fazla resmi dil belirlemek (İsviçre, Belçika gibi).
- 13:52Anayasanın Tarihsel Gelişimi
- 1978 İspanyol Anayasası, Franco diktatörlüğünden sonra Adolf Suarez'in başkanlığında Moncloua Paktı'nda yapılan bir anlaşma sonucu oluşturulmuş ve Katalonya, Galiçya ve Bask bölgesi gibi farklı bölgelerin kendi dillerini korumasına izin vermiştir.
- Anayasanın ilk dört maddesi (laiklik, demokrasi, hukuk devleti ve sosyal hukuk devleti) korunması gereken temel değerlerdir ve bu maddelerin değişmesi kabul edilmemelidir.
- 1982 Anayasası, 12 Eylül darbesinden sonra Cunta tarafından oluşturulmuş olup, Anayasa Komisyonu'nda bazı askerlerin anayasanın askıya alınmasını millete sormanın uygun olmadığını düşündüğü belirtilmiştir.
- 19:24Anayasa Komisyonu ve Anayasa Hazırlama Süreci
- Orhan Alakaç, Erdoğan Teziç, Bülent Tanör ve Bakır Çağlar gibi anayasacılar 1982 Anayasası'nı hazırlamışlardır.
- Anayasa Komisyonu'nda bazı askerlerin anayasanın bazı yönlerini değiştirmek istemesi ve bu değişikliklerin anayasaya "firware güncellemesi" olarak eklenmesi gibi ilginç durumlar yaşanmıştır.
- Anayasa hazırlanırken İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi'nden asistanlar ve eski hukukçular da komisyona dahil edilmiş, ancak İstanbul Bilim Heyeti'nin hazırladığı taslağa çok fazla önem verilmemiştir.
- 22:55Anayasa'nın Değiştirilemez Maddeleri
- Anayasa'nın 4. maddesinde devlet şeklinin cumhuriyet olduğu, cumhuriyetin nitelikleri ve 3. maddesi hükümleri değiştirilemez ve değiştirilmesi teklif edilemez denilmektedir.
- Anayasa'nın bazı maddelerinin ayrıntılı yazılması gerektiği vurgulanmaktadır.
- Anayasa'nın değiştirilemez maddeleri, demokrasi ve çoğulculuk prensiplerini bozabilir, ancak hukuk düzeni ve anayasa mahkemeleri bu maddelerin korunması için kurulmuştur.
- 25:47Anayasa'nın Önemi ve Uygulanması
- Demokrasi, kadın-erkek, Alevi-Sünni, Türk gibi farklı grupların eşit ve güvenli bir şekilde yaşayabileceği bir düzeni oluşturmayı amaçlar.
- Anayasa mahkemeleri, demokrasiyi ortadan kaldırmamak için kurulmuştur.
- Anayasa'nın bazı maddelerinin değişmezliğini öngören ve teklif edilemez özelliğini taşıyan maddelerin olması, demokrasinin içeriğini boşaltmayı engellemektedir.
- 27:33Anayasa Mahkemesi'nin Rolü
- Anayasa Mahkemesi, 1961 döneminde 1982'de bozmak istedikleri bir maddeyi iptal etmiştir.
- Anayasa Mahkemesi, özgürlükleri kısıtlamak veya ortadan kaldırmak için değil, özgürlük düzenini korumak için kurulmuştur.
- Anayasa Mahkemesi, anayasada yapılan değişikliklerin şekil unsurlarını denetleyerek iptal etme yetkisine sahiptir.
- 28:54Anayasanın Uygulanması ve Korunması
- Anayasayı değiştiren teklifin iptal edilmesi, azınlıkta kalan görüşlerin korunması açısından önemlidir.
- 1961 Anayasası, üniversiteler, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ve sendikaların kendi alanlarında çıkmış yasaları anayasa mahkemesine götürebilme hakkı tanımaktaydı.
- Anayasanın korunması için, anayasayı bilmek ve uygulamak için hukukla ilgili olmayan hiç kimsenin anayasayı bildiğine inanılmamalıdır.
- 30:24Anayasanın Önemi ve Değişmezlik İlkesi
- Anayasanın önemi, herkesin kendi kutsal kitabını okuyabilmesi ve herkesin haklarını güvence altına almasıdır.
- Demokrasilerde ve hukuk devletinde dine dayalı kuralların egemen olmasını kabul etmemek gerekir.
- Anayasanın değişmezlik ilkesi kalmalı ve iyi korunmalıdır, çünkü herhangi bir iktidar anayasayı değiştirmeye gayret ederse bu yanlıştır.
- 31:45Anayasanın Toplumsal Sözleşme Olarak Görülmesi
- Anayasa kutsal kitap değil, bir toplumsal sözleşmedir ve herkesin haklarını bilmesi gerekir.
- 2017'de yapılan anayasa gece 10'da başlayıp sabah 7'ye kadar sürmüş, Türk milleti uyurken anayasasını yapmışlardır.
- Yeni anayasada cumhurbaşkanı, meclis gibi kurumların yetkileri bilinmemektedir.
- 32:50Değiştirilemezlik Maddelerinin Dünyada Durumu
- Değiştirilemezlik maddesi dünyada birçok ülkede bulunmaktadır, Fransa, Almanya ve Portekiz'de de vardır.
- Almanya'da federal olmaması yasaktır çünkü Hitler dönemini yaşamışlardır.
- Türkiye'de devletin federal olması yasaktır, ancak Almanya'da federal cumhuriyet değiştirilemez.
- 33:36Türkiye'de Bölünme Endişesi
- Türkiye'de "Türkiye'yi bölmeye çalışanlar" konsepti vardır ve bu paranoya sadece Türkiye'de değil, geniş coğrafyadan dar alana sıkışmış ülkelerde de vardır.
- Fransa'da da cumhuriyetin değiştirilmesi yasaktır, ancak Türkiye'de Abdülhamid Han'ın zamanına dönme gibi ciddi görüşler vardır.
- Türkiye'de 20-30 yıl sonra böyle bir şeye ihtiyaç kalmayabilir.
- 35:31Siyasi Partilerin Kapatılması
- İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra devletler demokrasiyi kurarken iki yol benimsemişlerdir: açık demokrasi ve mücadeleci demokrasi.
- Açık demokraside her türlü parti kurulabilirken, mücadeleci demokraside demokrasiyi ortadan kaldıracağını söyleyen partiler yasaklanmıştır.
- Türkiye'de 1961 anayasası yaparken mücadeleci demokrasi yolundan gitmiştir.
- 36:37Anayasanın Değişiklikleri
- Dünya değiştiği için bir parti veya kişi düzeni beğenmediğini ve değiştirmek istediğini söyleyebilmeli.
- 1969 maddesinde, bir partinin programı ve tüzüğü demokratik, laik, sosyal hukuk devleti ve cumhuriyet ilkelerine uymazsa kapatılabilirdi.
- Şimdi ise eylemleri de uymazsa, ancak bu nitelikteki fiillerin işlendiği bir odak haline geldiğinin Anayasa Mahkemesince tespit edilmesi halinde kapatılabilir.
- 39:35HDP Parti Kapatma Davası
- Konuşmacı, HDP parti kapatma davasında 600 kişi hakkında soruşturma açıldığını ve bu durumun kendisine ağır geldiğini belirtiyor.
- Soruşturma açmanın suçluluk göstergesi olmadığını, bazı kişilerin ölmüş veya yok olduğu halde sadece sözlerinden ötürü dikkate alınmadığını vurguluyor.
- Anayasa Mahkemesi'nin HDP'nin mallarını ve parasını bloke etme kararı siyasi ve anayasaya aykırı olduğunu, bu kararın bir tür idam demek olduğunu söylüyor.
- 42:47Kuvvetler Ayrılığı İlkesi
- Anayasanın altıncı maddesi "egemenlik kayıtsız şartsız milletindir" olarak belirtiliyor ve Türk milletinin egemenliğini anayasa'nın koyduğu esaslara göre yetkili organları eliyle kullanması gerektiği vurgulanıyor.
- Montesquieu'den beri "kuvvet, kuvveti durduracak şekilde ayrılmak zorundadır" ilkesi savunulmuş, yasama, yürütme ve yargı kuvvetleri ayrı tutulmalıdır.
- Modern demokrasilerde yargı, diğer kuvvetlerden daha üstte olmalı ve bağımsız olarak diğer kuvvetleri denetleyebilmelidir.
- 44:15Türkiye'de Kuvvetler Ayrılığı Sorunu
- Türkiye'de 1950'lerden beri "seçimle geldim, istediğim her şeyi yaparım" düşüncesi savunulmuş, yargı sadece işi zorlaştırıyor olarak görülüyor.
- Turgut Özal bile "hukukçular ne yapıyor, biz yürüyeceğiz gideceğiz" diyerek yargı denetimine karşı çıkmış.
- Türkiye'de halk bu durumu içselleştirememiş, partisine körü körüne bağlı olduğu için ve bunu engelleyebilecek hukuksal veya toplumsal denge araçları olmadığı için sistem aynı yere dönüyor.