Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir sohbet formatında gerçekleşen, Türk dili tarihi ve dil ilişkileri hakkında bilgi veren bir içeriktir. Konuşmacılar arasında Şinasi Hoca, Topçu, Tosun ve Sayın Altaylı bulunmaktadır.
- Video, iki ana bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde Türk dili tarihi, kökeni ve zaman içindeki değişimleri ele alınırken, ikinci bölümde Türkçe ve Farsça arasındaki dil ilişkileri incelenmektedir. Konuşmacılar, Bask dili ile Türkçe arasındaki benzerlikler, Kafkaslar'daki kavim göçleri, Orhun yazıtları ve Göktürk runik yazılı belgeler hakkında bilgiler paylaşırken, "Ramazan", "pencere", "çeyrek çarşaf" gibi kelimelerin Farsça kökenlerini de tartışmaktadır.
- Videoda ayrıca Atilla ve Mete dönemlerindeki dil kullanımı, Türk dilinin 1300 yıl önceki halinden günümüze kadar olan değişimleri ve bazı kelimelerin zaman içinde nasıl değiştiği konuları da ele alınmaktadır. İran'da "otomatik kapı" kelimesinin Türkçe-Farsça kökenli olduğu ve "açılan der" ifadesinin Farsça'da "doğru" anlamına geldiği gibi ilginç örnekler de verilmektedir.
- Türk Dili ve Göçler
- Bask dili ile Türkçe'nin çok yakın olduğu ve aynı kökten geldiği söyleniyor.
- Eski dönemlerde sınırlar, gümrükler ve pasaportlar olmadığı için insanlar avcılık-toplayıcılık döneminden itibaren yiyecek bulmak için 50 km yol yürüyormuş.
- Baskların dilinde ve Et Ülküsüelim dilinde benzer ögeler çok fazla, bu Türkçe'nin köklerinin araştırılması bakımından ilgi çekici veriler ortaya koyuyor.
- 01:25Yazılı Kaynaklar
- Türkçenin köklerini araştırmak için yazılı kaynaklar çok önemlidir, ancak elimizde maalesef yeterli yazılı kaynak yok.
- Orhun yazıtları 7-8. yüzyıla ait olup, Tonyukuk yazıtı 720-725 yılları arasında dikildiği tahmin ediliyor.
- Son yıllarda Ötüken bölgesi, Moğolistan, Orta Asya, Kafkasya ve Doğu Avrupa'ya kadar uzanan coğrafyada Göktürk runik yazılı belgeler ve yazıtlarla ilgili bir proje yürütülmüş.
- 03:12Orhun Yazıtları
- Orhun yazıtları Türk hitabet sanatının en güçlü örneklerinden olup, çok gelişmiş bir dil kullanılıyor.
- Orhun yazıtları sadece kaya üzerine yazılmış değil, bir külliye ve yerleşik bir medeniyeti gösteriyor.
- Basklar Türk olup olmadığı konusunda kesin bir şey söylemek pek bilinmez.
- 06:10Eski Türkçenin Özellikleri
- Mete (MÖ 234) ve Atilla aynı dilimi konuşurlardı, Mete daha eski bir dönemdi.
- O dönemde en eski ön Türkçe diyebileceğimiz proto denilen bir dili konuştuklarını sanıyoruz.
- Atilla döneminde L'li Türkçe kullanıldığı tahmin ediliyor, örneğin "taşıtmak" yerine "tılıkmak" şeklinde geçiyor.
- 08:25Eski Türkçenin Örnekleri
- Hun çağına denk gelen "süet ılıan bu kukku tutan" ifadesi "asker orduya karşı çıkın, bu hukuku yakalayın tutun" anlamına geliyor.
- Bilge Kağan'da "üze kökten asra yağız yer kılındıkta, ikisinin arasında kişioğlu da kılınmış" ifadesi bin üç yüz yıl öncesinin Türkçe'sini gösteriyor.
- Türkçede küçük ses değişiklikleri olsa da, temel yapı çok değişmemiş durumda.
- 12:14Türkçede Farsça Etkileri
- Şinasi Hoca'nın tespiti kültür tarihi açısından ilgi çekici ve ipuçları veriyor.
- "Rochk" şeklindeki Farsça'daki eski şekil, sonradan yeni Farsça'da "rozi" olarak değişmiş.
- Oğuzlar daha önceden Müslüman olmuşken bu kelimeyi almış, Kazaklar ve Kırgızlar ise daha geç dönemde almışlar.
- 13:05Türkçede Farsça Kelimelerin Kullanımı
- "Pencere" kelimesi Farsça'dan gelmekte, "pençe" kelimesi ise beş köşe anlamına geliyor.
- Türkçede bin üç yüz elli kadar Farsça'dan Türkçeye geçen kelime varken, Farsça'dan Türkçeye geçen yaklaşık iki bin kelime bulunuyor.
- Farsça'dan Türkçeye geçen "gelen giden" kelimesi, tüfek namluya kurşunu süren bölüm anlamına geliyor.
- 15:21Farsça'dan Türkçeye Geçen Kelimelerin Örnekleri
- 2007 yılında Türk Tarih Kurumu ile birlikte İran'a gidildiğinde, havaalanında otomatik kapıların üzerinde "otomatik doğru" ve "açılan der" yazısı görüldü.
- "Açılan" kelimesi Türkçe-Farsça kökenli olup, Farsça'da "der" ile İngilizce'de "right" aynı sözlükte yer alıyor.
- "Açılan" kelimesi Türkçe'de canlı bir biçimde kullanılıyor.