Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Türk dilinin tarihsel gelişimini ve dünya dillerini sınıflandıran bir eğitim içeriğidir.
- Video, Türk dilinin ortaya çıkış tarihinden başlayarak Altay Çağı, Eski Türkçe, Orta Türkçe ve Yeni Türkçe dönemlerini kronolojik olarak anlatmaktadır. Ardından Türklerin tarih boyunca kullandığı Göktürk, Uygur, Arap, Kiril ve Latin alfabeleri detaylı olarak incelenmektedir. Son bölümde ise lehçe, şive, argo ve jargon gibi dil türleri tanıtılmakta ve dünya dillerinin tek heceli, eklemeli, büklümlü ve çok büklümlü olarak sınıflandırılması açıklanmaktadır.
- 00:13Türk Dilinin Tarihi
- Türk dilinin ortaya çıkış tarihi kesin olarak bilinmemektedir ve yazılı metinlerden önceki dönemler karanlık dönem olarak kabul edilmektedir.
- Türkçe'nin ilk dönemi Altay Çağı'dır ve bu dönemde henüz ayrı bir dil özelliği kazanmamıştır.
- İlk Türkçe Çağında Türkçe gelişmiş bir dil olarak kendini göstermiş, diğer akraba dillerden tamamen ayrı bir dil olmuştur.
- 01:01Eski Türkçe Dönemi
- Eski Türkçe döneminin bilinen ilk yazılı ürünleri yedinci yüzyılın ortalarında başlayarak Yenisey, Orhun ve Talas bölgelerine dikilmiş taş anıtlar, mezar taşları ve diğer yazıtlardır.
- Eski Türkçe devresi kendi içinde iki kola ayrılır: Göktürkçe ve Uygurca.
- Göktürkçe, Türk dilinin ses yapısıyla en iyi örtüşen alfabe olan Göktürk alfabesi ile yazılmıştır ve bu alfabe otuzsekiz harften meydana gelir.
- 01:53Uygurca ve Orta Türkçe Dönemi
- Uygurca, Çin, Hint ve İran kültürlerinin etkisiyle Uygurlar tarafından Göktürk alfabesini bırakarak düzenlenmiş ve Türkçeye uygulanmıştır.
- Uygur alfabesi ondört harften oluşmuştur ve Türkçenin seslerini tam olarak yansıtmamaktadır.
- Orta Türkçe döneminde Türk dili ve kültüründe büyük değişimler yaşanmıştır; Türkler onuncu yüzyılda İslamiyet'i resmen kabul etmiş, yazı dili olarak Arap alfabesinin kullanımına geçilmiştir.
- 03:11En Yeni Türkçe Dönemi ve Türklerin Yayılımı
- En yeni Türkçe döneminde onaltı yüzyıldan ondokuzuncu yüzyıla kadar olan zaman dilimini kapsar ve bu dönemde Arapça ve Farsça sözcükler dilimize çokça girmiştir.
- Türkler günümüzde Çin, Moğolistan, Rusya, Azerbaycan, Kırgızistan, Tacikistan, Afganistan, İran, Irak, Suriye, Türkiye, Kıbrıs, Bulgaristan, Romanya, Polonya gibi birçok devlet içerisinde yaşamakta ve Türkçe konuşulup yazılmaktadır.
- 04:00Türklerin Kullandığı Alfabeler
- Göktürk alfabesi, Türklerin tarih boyunca kullandığı alfabeler arasında en yaygın olanıdır ve sadece Göktürk Devleti değil, Hunlar ve birçok Türk kavmi de bu alfabeyi kullanmıştır.
- Uygur alfabesi onsekiz adet işaret ve sembolden oluşan, sağdan sola yazılıp okunan bir alfabedir.
- Arap alfabesi, Türklerin tarih boyunca kullandığı alfabeler içerisinde en uzun süreli olarak kullanılanı olmuştur ve Türkiye'de Cumhuriyet'in ilanı ve harf inkılabına kadar kullanılmıştır.
- 05:59Diğer Alfabeler
- Kiril alfabesi, Rusya'nın Orta Asya'da hakimiyeti altına aldığı Türk devletlerine ve toplumlarına zorla kabul ettirdiği, otuzsekiz harften oluşan ve onbir sesli harfe sahip olan bir alfabedir.
- Latin alfabesi, sekiz sesli harften oluşan, Türkiye'de yirmibir tane sesli harf içeren ve öğrenmesi son derece kolay olan bir alfabe olmaktadır.
- 07:29Dilin Kolları ve Türleri
- Bir ana dilden çok eski dönemlerde ayrılmış, ses, sözdizimi ve söz dağarcığı yönünden büyük değişikliklere uğramış kollarına lehçe denir.
- Bir ana dilden yakın tarihte ayrılmış, ancak ondan çok uzaklaşmış, ona yakın olan kollarından her birine ise şive denir.
- Belli bir kesimin genellikle aynı meslek grubundan olan ya da aynı sosyal çevreyi paylaşan kişilerin kendi aralarında oluşturup konuştukları, ortak dili konuşan diğer insanların anlayamadığı özel dile argo denir.
- 08:55Dünya Dillerinin Sınıflandırılması
- Dünya üzerindeki diller belli ölçütlere göre karşılaştırılır ve benzer özellik gösterenlerden dil aileleri oluşturulur.
- Yapı bakımından dünya dillerini dört bölümde inceleyebiliriz: tek heceli diller, eklemeli diller, yükümlü diller ve çok yükümlü diller.
- Tek heceli dillerde sözcükler tek heceden oluşur, ek almazlar ve şekil değişikliğine uğramazlar; bir sözcüğün anlamı cümle içinde kullandığı yer belirler.
- 10:33Eklemeli ve Bükümlü Diller
- Eklemeli dillerde ekler daima sözcüğün sonuna getirilir, hem yapım hem çekim eki alma özellikleri vardır ve sözcüklerin ünlüleri arasında uyum vardır.
- Bükümlü dillerin sözcük yapım ve çekim sırasında kökten büyük değişiklikler olur, kök çoğu kez tanınmayacak hale gelir.
- Bükümlü diller kök bükümlü ve gövde bükümlü olmak üzere ikiye ayrılır ve Hint-Avrupa dil ailesi bu gruba girer.