Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- "Meraklısına Bilim" programında sunucu Şükran Şen Çekiş ile İstanbul Medeniyet Üniversitesi Tarih Bölümü öğretim üyesi ve Cambridge Üniversitesi'nden doktora mezunu Doç. Dr. Talha Çiçek arasında geçen bir söyleşidir.
- Söyleşide tarihçilik disiplini, bilimsel bilgi üretim süreci ve Türkiye'deki tarihçilik pratiği ele alınmaktadır. Konuşmacılar, tarihçilikin sosyal bilim olarak niteliği, belgelerin tarih anlatımındaki rolü, Türkiye'deki tarihçilikteki çoğulculuk eksikliği ve popüler tarihçilikin toplumsal etkileri gibi konuları tartışmaktadır.
- Ayrıca videoda, tarihçilikte motivasyon kaynakları, genç tarihçiler için öneriler ve tarihçilikle diğer sosyal bilimler arasındaki ilişkiler de ele alınmaktadır. Konuşmacı, Türkiye'de tarihçilik yapma zorlukları, Osmanlı tarihçiliğinin merkezinin İstanbul'un dışında olduğu ve tarih eğitiminin teorik beceriler konusundaki eksiklikleri gibi konuları da paylaşmaktadır.
- 00:22Meraklısına Bilim Programı Tanıtımı
- Mediskop ekranlarında bilim akademisi işbirliği ile hazırlanan popüler bilim programı Meraklısına Bilim'in yeni bölümüne hoş geldiniz.
- Programın yeni sunucusu Şükran Şen Çekişer ile birlikte tarihçilik üzerine söyleşi yapılacak.
- Konuk olarak İstanbul Medeniyet Üniversitesi Tarih Bölümü öğretim üyesi Doçent Dr. Talha Çiçek, Cambridge University'den "Lego Sching: Empire in Middle East and Nomad in the Modern Era" başlıklı kitabını yeni yayınlamış.
- 01:45Tarihçilik ve Bilgi Üretme
- Tarihçilerin bilgi üretme pratiği diğer sosyal bilimcilerden çok farklı değildir, her iki disiplinde de veri toplama süreci vardır.
- Tarihçilik sorularla başlar; arşive girmeden önce sorular ile işe başlanır ve belgeyi konuşturacak soruların olması asıl başlangıç noktasıdır.
- Tarihçiler, soruların ışığında arşivlere ve kütüphanelere giderler, belgelerden sorularına cevap ararlar ve bu belgelerden bir anlatı çıkarmak için çalışırlar.
- 05:28Belgelerin Anlattığı ve Anlatmadığı
- Tarih bir hatırlama faaliyeti olduğu kadar bir unutma faaliyetidir.
- Belgeler çeşitli insanlar tarafından üretilmiştir (devlet görevlileri, konsoloslar, sıradan insanlar) ve bu belgeyi üretirken yanılmış olma ihtimali vardır.
- Farklı perspektiflerin bir araya getirilmesi, gerçek hikayeye daha yakınlaşmayı sağlar; örneğin aynı olayı farklı kaynaklardan incelemek.
- 09:44Tarihçinin Gerçeğe Yaklaşımı
- Tarihçi hiçbir zaman gerçeğe tam anlamıyla vakıf olamaz, ancak ne kadar çok perspektif görebilirse o kadar çok gerçeğe yaklaşmış olur.
- Sosyal bilim disiplinleri, yanlışlanabilirlik prensibi üzerinden ilerlediği için optimum bilgiye ulaşmak mümkün değildir.
- Toplum sürekli değiştiği için tarihçiler sürekli yeni bilgiler üretmek, eski bilgileri gözden geçirmek ve yeni hikayeler üretmek peşinde koşarlar.
- 11:48Türkiye'de Tarihçilikteki Sorunlar
- Tarihçilikte argümandan belgeye gidilip anlatı üretilme formülasyonunda, belgeyi tutarlı bir anlatıya dönüştürme pratiğinde yeterince emek harcanmıyor.
- Türkiye'de tarih toplumsal bir bilim olarak yapılmakta ve tarihçilerin argüman ve soru sorma noktasında sıkıntıları var.
- Türkiye'de her üniversitede tarih bölümü olmasına ve en fazla akademik personel istihdam edilen alanlardan biri olmasına rağmen, yeterince çoğulcu bir tarihçilik anlatıları rekabeti bulunmuyor.
- 13:25Tarihçilikteki Mükemmeliyet Illüzyonu
- Türkiye'de bir mükemmeliyet illüzyonu üzerinde yürüyen tarihçilik var; "mükemmel bir ulus, mükemmel bir toplumuz" şeklinde devam eden, birbirini tekrar eden ve ilerlemeyen bir aktivite içinde bulunuyoruz.
- Tarihçilik çoğu zaman belge ve transkripsiyon seviyesinde kalmakta, daha ileriye gidilmemekte.
- Bilimsel bilgi üretimindeki temel adımlar olan soru sormak, belgeye gitmek ve anlatı oluşturmak, Türkiye'de yeterince uygulanmamaktadır.
- 15:00Osmanlı Tarihçiliğindeki Sorunlar
- Osmanlı tarihçiliğinin merkezinin İstanbul olması ve sorularının dünyaya yayılması beklenirken, Türkiye üniversitelerinde üretilen sorular üzerinden tarihçilik tartışması yürümüyor.
- Yeni yaklaşımlar ve küresel tarih yaklaşımları daha çok Amerikan, İngiliz ve Avrupa üniversitelerinde uygulanıyor.
- Türkiye'de tarih eğitimi alanlar Osmanlıca ve Arapça gibi dilleri öğrense de, teorik beceriler kazanma konusunda yetersiz kalıyor.
- 18:21Çoğulculuk ve Eleştiri Sorunu
- Çoğulculuğun temelinde eleştiri, farklı bakış açılarına ve perspektiflere tahammül yatar.
- Türkiye toplumunda tolerans eksikliği nedeniyle farklı bakış açılarının tarihte ortaya çıkmasına ve tartışılmasına fırsat tanınmıyor.
- Tarihçilikte farklı ekollerin diyalog ve tartışma içinde olduğu bir akademi yok, bu da çoğulculuğu üretmemesine ve soru üremesine engel oluyor.
- 20:23Tarihçinin Sırtındaki Yük
- Tarihçinin sırtında büyük bir yük var; Türkiye'de tarihçiden ulusu mükemmel bir özne olarak yüceltmek bekleniyor.
- Tarihçilikte ideoloji ile karışmış bir bilimsel bilgi arayışı bulunuyor ve bu, araştırmacıları uzaklaştıran bir tehlike oluşturuyor.
- Türkiye'de eleştiri kültürü bulunmaması, tarihçilikte mükemmeliyet inşası sürecini destekliyor ve bu geçmiş inşası pratiği olarak cereyan ediyor.
- 23:33Popüler Tarihçilik ve Önemi
- Popüler tarihçilik önemli bir faaliyet alanıdır ve imkanları çok olan bir alandır.
- Popüler tarihçilik ile akademik tarihçilik arasında bağ olması gerekir, ancak Türkiye'de bu bağ eksik durumdadır.
- Popüler tarihçilik, bilgi üretme aracı yerine duygulara hitap edip kahramanlar üzerinden kurgu yapmak amacına yönelmiştir.
- 26:49Tarih Eğitiminin Toplumsal Etkileri
- İlkokul 1. sınıfından itibaren kahraman üretmek ve bireyselliği minimize etmek eğitimsel bir yaklaşımdır.
- Bu yaklaşım, çocuklara bireysel kapasitenin sınırlı olduğunu ve itaat etmeleri gerektiğini öğretir.
- Tarihsel kişiliklerle kurduğumuz ilişki biçimi, toplumsal özneler olarak toplumda konumlanışımızı belirler.
- 28:55Tarih ve Rasyonel Toplum İnşası
- Rasyonel ve demokratik bir toplumun inşasında tarihe büyük bir görev düşmektedir.
- Geçmişi hatasıyla, sevabıyla eleştirel bir şekilde görmek, rasyonel bir toplum inşasına katkı sağlar.
- Türkiye'de hafıza siyaseti uygulanmaktadır, ancak çoğulcu, eleştirel bir hafıza inşa edilirse demokratikleşme sağlanabilir.
- 32:51Tarih ve Diğer Disiplinlerin Bağlantısı
- Sosyal tarih yapmak için sosyoloji bilgisi, siyasi tarih için siyaset teorisi bilgisi önemlidir.
- Entelektüel tarih çalışmak için felsefe bilgisi gereklidir.
- Dünyada disiplinler arasındaki katı ayrımlar kalkmaya başlamış, tarih çalışmaları diğer disiplinlerle iç içe geçmiş durumdadır.
- 34:36Tarihçilik ve Sosyal Bilimler Arasındaki İlişki
- Feminist teori ve tarih yazımı örneği üzerinden, belgelerin ne anlattığını ve ne anlatmadığını gösteren değerli çalışmalar ortaya çıkmıştır.
- Sosyal tarihçilik, geçmişin gerçekliğini yakalamayı kolaylaştırmıştır.
- Siyaset bilimi ve tarihçilik arasında kesişim alanları vardır; tarihçiler belli bir teori üzerinden toplumsal gerçekliği incelemektedir.
- 36:06Tarih Bilimi ve Bilimsel Metotlar
- Tarih bilimi, deney yapamayacağı halde, belgeyi kullanarak referans verme ve doğruluğunu test etme şeklinde pozitif bilimlerle benzerlik göstermektedir.
- Aynı olayı farklı kaynak türleriyle inceleyen tarihçiler, birbirlerinin çalışmalarını sınayarak hakikate yaklaşmaya çalışırlar.
- Tarih bilimi, pozitif bilimler gibi soru sormakla başlar ve arşivler laboratuvar gibi birer araştırma aracı olarak kullanılır.
- 38:47Tarih Bilimi ve Diğer Bilimlerin Kesişimi
- Tıp tarihçileri gibi farklı disiplinlerin tarihle kesiştiği alanlar vardır ve bu kesişimler hayatın gerçekliğini göstermektedir.
- Tarih bilimi, bilimsel bilginin nasıl üretildiği, tarihin rolü ve tarihçinin rolleri gibi konuları ele almaktadır.
- Tarih bilimi, toplumsal bir fonksiyon görerek hafıza ve zihin üzerinde etki yapmaktadır.
- 40:25Tarihçiliğe Girişi ve Zorluklar
- Konuşmacı, başlangıçta kamu yönetimi mezunu olup, siyaset bilimi master yaparak tarihçiliğe yöneldiğini belirtmiştir.
- Türk-Arap ilişkileri ve Ortadoğu'yu merak etmesi, tarihe yönelmesine neden olmuştur.
- Tarihçilik, birincil kaynak araştırması yapabilme imkanı sunarak tarihçilere büyük bir özgüven kazandırmaktadır.
- 42:12Türkiye'de Tarihçilik ve Gelecek
- Türkiye'de tarihçilik, soru merkezli bir kurguyla değil, çoğulculuk olmadan işlenmektedir.
- Eleştirel soru sormak ve mükemmeliyet illüzyonunu tırtıklamak, tarihçilik yapısını zorlaştırabilir.
- Türkiye'de iyi tarih bölümleri ve gençlerde büyük potansiyel bulunmakta, ancak bu potansiyelin heba olmaması önemlidir.
- 45:21Tarihçilikte Motivasyon Kaynakları
- Tarihçilikte en önemli motivasyon kaynağı, toplumsal problemlere ve sorulara cevap bulma arayışıdır.
- Türkiye'de dengeli ve tarafsız cevap üretme imkanı tarihçilere motivasyon sağlar.
- Küresel bilim camiasıyla irtibatlı olmak ve İngilizceyi öğrenmek genç tarihçilere motivasyon kaynağı olabilir.
- 47:38Program Kapanışı
- Bu hafta "Bilimde" programında Doçent Dr. Talha Çiçek ile tarihçilik üzerine söyleşi yapılmıştır.
- Önümüzdeki hafta da bilime meraklılar için yeni bir program sunulacaktır.
- Medyaskop, Türkiye'nin sivil, bağımsız, özgür ve çoğulcu bir medya ortamına ihtiyacı karşılamak için 20 Ağustos 2015'te kurulmuştur.